Collectage de Roger - (Montastruc de Salies)

Collectage de Roger - (Montastruc de Salies)

Toponymie

Gascon (dialecte)

Eau courante

Blé

Races bovines

Battage -- batteuse

Moulins à farine

Guerre mondiale (1939-1945) -- Occupation

Guerre mondiale (1914-1918)

Saint-Jean (fête)

Emigration -- Amérique du Sud

Sobriquets
çò deth carretèr
En ame eth temps, que i aviá quauqu’un que haiá eth carretèr. Que haiá eths transpòrts, qué. S-Mo-Dr1

Que i aviá uá batusa de Bèth hag, alavetz, ad aquera epòca (a çò de Vepon), Bartet. Qu’avián eth garbèr pròshi dera mashina a vapor. Uá pita que sautèc en garbèr. Que’u vedi encara eth huec, qu’èra en 1930. E ath mieg deras maisons, aquiu ! Haiá cap vent. Qu’ac arrosèren : que i èra eth potz, a costat. Que tiravan deth potz de Galin e deth nòste. E qu’arrosavan. Que vedi encara Pujòl, qu’èra ath cap deth garbèr, aquiu. Que’s dishèc anar, que cagec acavat sus eth torn deth potz ! Eth torn deth potz que l’arrestèc, otroment, que cagiá en potz ! Jo, qu’aviá 6 ans mès que me’n bremba ! S-Mo-Dr1

P10 4’42
Que i aviá uá barraca, aquiu, bèth temps a. Duás, que n’i aviá : uá aquiu e uá auta aquiu. Que i aviá un arrestòrant, abans dera guèrra de 70, quand l’autre chemin n’était pas fait. E que pujavan… N’i aviá cap cap d’escalièr, nà pujar dessús, que i aviá un estatge. Que pujavan en un espèça de… en osier, en ame uá poulie. S-Mo-Dr1
Enà hèr pujar eths tipes ?
Que’u botavan en aqueth brèç, un espèça de desc, que’s podessa ténguer a pu près. E après, que tiravan era poulie : eth un que tirava e eth aute que possava (...) Que i aviá duás maisons : a çò de Benoèt e a çò de Pelada. Benoèt qu’èra eth de baish e eth aute dessús. Eras parets, que las è vistas, jo. Qu’ac an nivelat, ara. S-Mo-Dr1

çò deth Teulèr
Que i aviá uá teulariá, en ame eth temps. Que haián eras teulas ara man, ara epòca, sus era cueisha. E que la bardavan a man tanben, en un trauc qu’avián hèt, que haián per tèrra o qu’èra tèrra impermeabla. Que botavan aiga e aquuí que bardavan era tèrra. S-Mo-Dr1

Toponimia
Le bout du village, nosaus, qu’ac aperam eth cap deth har pr’amor, d’autis còps, que i haiám eth har de sent Joan. Qu’é pr’amor d’aquò qu’ac aperam eth cap deth har. Que’s haiá aquiu, darrèr era escòla. S-Mo-Dr1
Que vo’n brembatz alavetz, d’aqueth huec ?
Coma s’èra aué ! Era tanta qu’èra devarada en ame cavala. Que la vedi encara : que pujava era còsta, que la haiá trotar. E que vedi encara Marie de Vepon que barrava eths contravents dera hièstra de damont, de cramba. Eth huec que i anava pròshi dera maison (...) Que haiám eth torn. Eth un que balhava hagòts, eth aute… Camas de blat marin tanben, que i botàvam, de còps. S-Mo-Dr1

era hont deras arribas
Que i aviá uá hont un pòc mès baish. Que i aviá dus nòcs (…) Eth quartièr qu’anava hèr béver aquiu. S-Mo-Dr1

Eras espèrjas
Qu’èra tot casaus, aquò. S-Mo-Dr1

Eth camin deras arribas
Nosaus, qu’ac aperam eth camin deras arribas. Ja n’é arribent. S-Mo-Dr1

Era garita, n’ac aperam cap atau : qu’é era pintòla, aquò. S-Mo-Dr1

Alebat, qu’é eths lacs, qu’aperam nosaus. Sus eth plan, qu’é Alebat. S-Mo-Dr1

Era trèta
Que i èra era vinha, abans. S-Mo-Dr1

Eth camin de Gota Daura, nosaus, que l’aperam eth camin deth pontet. Que i a uá paishèra, aquiu, enà arrestar era aiga. Que haiá marshar eth molin de Claude, avath. S-Mo-Dr1

Eths civadars (pluriel double)
Que i devián hèr civada, en ame eth temps. S-Mo-Dr1

Eth camin dera planca
Ara, que i an hèt un pont. S-Mo-Dr1

Eth lavader
Que i anavan lavar. Qu’avérem era aiga en 38, ací. Abans d’aver era aiga, qu’anavan lavar en arriu. Otroment, s’i cambiava cap dus còps tot diá, coma hèm ara, o tres… Cambiavas cada 8 diás e encara… Eths lançòus, que haián era arruscada. Que haián borir ena lessivusa. Après, que partián enath arriu. Aquiu, que s’arreünián tres o quate hemnas e lavar en arriu : uá banca de buès, en ame dus pès e que lavavas atau. S-Mo-Dr1

Eras taishoèras
Que i a tutas (de taishons). S-Mo-Dr1

Eth casteràs
Que i a un tumulús. Soi-disant, que i avián enterrat, deth temps deths senhors, uá craba en òr. S-Mo-Dr1

Eth camin deth tir
Ara, qu’é barrat. S-Mo-Dr1

Eths terralhèrs
Ara, j’é armagis. Hè’u pèisher : hèn cap arren mès. D’autis còps, que i aviá uá vinha, aquiu. Aquò, qu’é tèrrahòrt. N’èra cap facila a trebalhar. S-Mo-Dr1

Eras pisharòtas
Que penja. Que i deu passar era aiga. S-Mo-Dr1

Eth sarrat
Que i haiám era vinha, aquiu. S-Mo-Dr1

P12 4’00
Era peirada
Que i aviá uá carrièra. S-Mo-Dr1
E que anavan cercar pèira naras maisons ?
Era bòrda, ací, que n’é hèta.Que la minàvam a man, a còp de burins, mès qu’èra pèira facila a trebalhar, quan mèma. Que’n bastiám, mèma, jo, que n’i è portat enas arrotas. Que i aviá un Espanhòu ací, qu’abitava ath cap deth cueu, que l’arrigava, a còp de martèths e de burins. Après, hèr-la partir, ara podra nera e, après, a còp de tamborèus, que la portàvam peth bòrd deths camins e aquiu, que i aviá un Espanhòu a Sarons, Antuèna, que la copava a còp de martèth, sus plaça. Le rechargement à partir deth cap deth har dentrò Sarons, il a été fait avec ça, a còp de martèth. Qu’ac haiám per prestacion. E nosaus, que la portàvam per prestacion. Qu’èra un dret de prestacion que caliá cada an. Cadun, que caliá balhar tant de jornadas nara comuna. Alavetz, que portàvam pèira aquiu. S-Mo-Dr1

Eth pas deras pèiras
Que i passàvam enà anar nara peirada. S-Mo-Dr1

P13 0’12
Eras paisheretas
Que i ei uá paishèra, ath hons. Que i é encara eth sòcle, enà hèr era paishèra, enà arrosar… Il y a les piliers, avec une rainure pour faire passer les planches. Ja i é encara, ath hons deth nòste patac. E après, que i aviá un petiu canal, enà arrosar eths prats de par’quiu : eth prat deras demaisèlas entrò eth prat barrat, percavath, qu’arrosavan en ame aquerò. Que i son eths pilièrs encara, en ame uá renura atau, hèta a còp de martèth, era renura, plan hèt. Aquiu, que i botavan eras planchas, eras uás sus eras autas, enà barrar eth arriu, ath hons deths patacs. S-Mo-Dr1

Socioling
Eth patuès, on l’avetz aprés ?
Ò, aciu… Ací, mos parlavan cap que patuès. Eth francés que l’aprenguí ara escòla, après. Totis petivis, que mos parlavan patuès. Ara, que les parlan francés naths dròlles mès, a nosaus, que mos parlavan patuès. Eths parents e sustot eths arrièras-parents que mos parlavan patuès tostemps. E mèma, en taula : parlar patuès. S-Mo-Dr1

E ara, se parlatz patuès en ame eth monde deth vilatge ?
Ò, si, si. En ame eths indigènas, si. Ara, pas eths novèlis, non. Mès, eths que son neishuts ací, ja parlan patuès. S-Mo-Dr1

Perqué non parlan mès eth patuès ?
Pr’amor, a un moment dat… Que venguec peths arregents, aquò. Eths arregents que diden que, naths dròlles, que les cau parlar francés pr’amor, après, qu’arriban ena escòla, saben cap parlar francés. Qu’arriban a 5 ans, ara escòla, parlan cap que patuès. Alavetz, nosaus, qu’aviám uá arregenta, en 1930 qu’arribèc, pr’amor que parlàvam patuès ena cort dera escòla, pas laguens, mès en tot amusar-mos, que parlàvam patuès. Que mos fotec, ja’u vedi encara, un petiu carrat : « Je ne parlerai pas patois, ni en récréation, ni en classe. » Alavetz, eth prumèr que parlava patuès, eth maitin, que’u penjava aquerò en còth, aqueth carton. E qu’èra tu que survelhava que un aute parlèssa patuès, que l’ac passavas nath aute : atau, que mos survelhàvam mutuelamant. E, eth ser, eth darrèr que l’aviá, que copiava 100 còps aquerò. E, eth endeman de maitin, eth tipe qu’aviá copiat, qu’aviás tostemps eth carton, que caliá que survelhèssa que un aute parlèssa patuès, enà des.hèr-se’n. Mès, qué ? Ueit diás après, tot lo monde parlava francés ! Ah, oui, oui. Que trobèc eth sistèma enà mos hèr parlar francés. S-Mo-Dr1

En ame eths dròlles, après, s’avetz parlat patuès ?
En ame eths nòstis dròlles, non. Que les avem parlat francés. Que venguec pòc e pòc : eths arregents que didián que non les caliá cap mès parlar patuès… S-Mo-Dr1

Mès, se n’i a quauqu’un joen, indigèna, coma diguetz, que parlan patuès ?
Ò, pas tròp ! Ja’u parlan mès que parlan plan mès francés, ara, que patuès. S-Mo-Dr1

Qu’é uá abituda qu’an pres ?
Qu’an pres era abituda enas escòlas. D’autis còps, qu’arrestàvam ath certificat d’estudi : n’i anàvam cap mès ara escòla. Ara, que son possats entrò 18 ans, enas escòlas segondàrias. Que’t van ena escòla entrò 20 ans. E aquiu, que parlan tostemps francés. Alavetz, otomaticament, a casa, que parlan francés tanben. S-Mo-Dr1

Se sabetz que i a emissions de television en patuès ? Qu’ac aueitatz de còps ?
Si, si, de còps. Qu’é eth ser, eth dissabde de sers. Encara, n’an cap eth accent d’ací, tot a fèt, quan mèma. Que parlan patuès mès… Cet a díder, eth patuès que càmbia de vilatge en vilatge. Que i a mots, tè a Estadenh, que i a mots que parlan cap coma ací e, portant, n’é cap luenh. Ací, enà díder « ce matin », que didem « aqueste maitin ». Aquí-delà, a Estadenh, que diden « aimàn » e, portant, n’é cap luenh. E mèma, eth patuès d’Arièja n’é cap eth mèma qu’ací tanpòc. E dera plana de Tolosa tanpòc, n’é cap eth mèma. S-Mo-Dr1

Era aiga
P2 2’30
Qu’èra era hont deth quartièr. Qu’èra heresca. Que i aviá quate marchas, en pèira, pas granas, atau, uá petiva lòsa, atau, ath hons. Mès que colava tostemps. S-Mo-Dr1

P3 0’31
Enà hèr béver eras vacas, on anàvatz ?
Que i aviá uá hont un pòc mès baish (era hont deras arrivas). Que i aviá dus nòcs (…) Eth quartièr qu’anava hèr béver aquiu. S-Mo-Dr1

P9
Eth lavader
Que i anavan lavar, abans d’aver era aiga. Qu’avérem era aiga en 38, ací. Abans d’aver era aiga, qu’anavan lavar en arriu. Otroment, s’i cambiava cap dus còps tot diá, coma hèm ara, o tres… Cambiavas cada 8 diás e encara… Eths lançòus, que haián era arruscada. Que haián borir ena lessivusa. Après, que partián enath arriu. Aquiu, que s’arreünián tres o quate hemnas e lavar en arriu : uá banca de buès, en ame dus pès e que lavavas atau. S-Mo-Dr1
P9 1’37
Que’s prenguián era lessivusa, eth parelh e un carreton e que partiá enath arriu. Era arruscada, que la haián borir aciu. Après, que l’anavan lavar en arriu. S-Mo-Dr1

P13 0’12
Eras paisheretas
Que i ei uá paishèra, ath hons. Que i é encara eth sòcle, enà hèr era paishèra, enà arrosar… Il y a les piliers, avec une rainure pour faire passer les planches. Ja i é encara, ath hons deth nòste patac. E après, que i aviá un petiu canal, enà arrosar eths prats de par’quiu : eth prat deras demaisèlas entrò eth prat barrat, percavath, qu’arrosavan en ame aquerò. Que i son eths pilièrs encara, en ame uá renura atau, hèta a còp de martèth, era renura, plan hèt. Aquiu, que i botavan eras planchas, eras uás sus eras autas, enà barrar eth arriu, ath hons deths patacs. S-Mo-Dr1

Eths cambiaments
P15 1’08
Tot aquò, qu’é prat, ara ?
Armagis sustot. Dalhan cap mès tanpòc : hèr pèisher, que hèn. D’autis còps, que n’è un tròç jo, que i è copat era lenha e que i è cargat èrba en ame eth temps, petivòt quan mèma. Pierronha que haiá passar era èrba en un car. Jo, qu’èra joenòt. Que haiá passar era èrba, en ame uá horca de buès. Aquò, que deviá èster en 1930. Ça se fauchait, ça. Ara, eths sanglièrs no’n vòn cap sortir… S-Mo-Dr1
Qué haián coma culturas, d’autis còps ?
De tot. Que haián blat. Pas tròp de trucs on caliá hotjar, blat marins… Trufas, ja’n haiám. Aciu, que n’avem cuelhut 30 tamborèus. Que’n minjàvam trufas. Ara, se’n minja cap mès. S-Mo-Dr1
Blat marin, pas plan alavetz ?
Blat marin, pas plan pr’amor de hotjar. Ja’n haiám un pòc, enà hèr vénguer eths pòrcs mès pas quantitats coma ara. Ethçò d’aute, qu’ac dalhàvam. Pèisher, no’s haiá cap pèisher tant qu’aquò. Que caliá qu’estèssa nà anà’u hèr pèisher pr’amor qu’ac dalhàvam tot. E ara, eths tres quarts qu’é bòsques. S-Mo-Dr1

P21 0’29
N’avián cap tant de vacas d’autis còps ?
Non, en ame 5 o 6 vacas, que viviám. Ara, que les ne cau cent e, encara, non i arriban ! Eth qu’aviá 8 vacas, un parelh de buòus e uá lilhusa d’ocasion, abans dera guèrra, qu’èra rishe. S-Mo-Dr1
Qu’èran coma raça ?
Ò, Gasconas alavetz. Abans dera guèrra, qu’èra tot Gasconas. Après, que s’i botèc quauqu’ua Suïssa e, après, en derrèras, Frissonas (?).S-Mo-Dr1
E eths buòus qu’èran Gascons tanben ?
Qu’èran Castanhs. Eths que tiravan buès qu’avián Castanhs : qu’èran mès arrudes. S-Mo-Dr1
Qu’avián un nom tanben eths buòus ?
Òc : Castanh e Sobanh. O alavetz : Lauret e Martin, ça les aperavan de còps. N’aviás cap sonque aqueris 4 noms. Eths Castanhs que les aperavan totis atau. Mascard e Mulets qu’èran eths Gascons. Qu’èran de bonis buòus mès qu’èran mès fragiles qu’eths Castanhs. Eths Castanhs qu’èran arrudes. S-Mo-Dr1

Bàter : eth huec en garbèr
P 7 4’00
Que i aviá uá batusa de Bèth hag, alavetz, ad aquera epòca (a çò de Vepon), Bartet. Qu’avián eth garbèr pròshi dera mashina a vapor. Uá pita que sautèc en garbèr. Que’u vedi encara eth huec, qu’èra en 1930. E ath mieg deras maisons, aquiu ! Haiá cap vent. Qu’ac arrosèren : que i èra eth potz, a costat. Que tiravan deth potz de Galin e deth nòste. E qu’arrosavan. Que vedi encara Pujòl, qu’èra ath cap deth garbèr, aquiu. Que’s dishèc anar, que cagec acavat sus eth torn deth potz ! Eth torn deth potz que l’arrestèc, otroment, que cagiá en potz ! Jo, qu’aviá 6 ans mès que me’n bremba ! S-Mo-Dr1


Mòler
P15 4’00
Enà mòler, on anavan ?
A Sarons.
Se i avetz vist a mòler aquiu ?
Jo, pas plan aquiu pr’amor eth tipe que moric en 1930. Que i aviá dus canals : un canal que venguiá deth arriumajor e un aute canal dera justala, aquiu. Que l’i as era tona encara. Ara, un pòc mès avath, en faça eth camin que puja nà Higaròu, a dreta, aquí que marchava. Que marchava bien. Pendent era guèrra, qu’anàvam mòler. La i sabián cap, aquera mòla, eths Bòshes pr’amor eths Bòshes qu’èran ath bèth cap alavetz. Que i aviá 7 o 8 Bòshes, un pòsta de Bòshes ath bèth cap, a Higaròu. L’i sabián cap aquera mòla. Qu’èra portada mòla era qu’avem vist aquiu (era de Sarons). Era auta, l’i sabián cap. Après, un bon diá, quauqu’un que les ac devec díder, que i aviá uá mòla aquiu. Que i anèren botar eths scelèrs. E n’èran cap partits eths autis, qu’avián dejà copat era còrda ! « Que vau díder que son eths arrats qu’an minjat era còrda… » Que moliá tota era net. E mèma, pardí, n’aviá cap pro d’aiga, que demorava qu’era tona estèssa pleia, nà mòler. Après, qu’arrestava. Tota era net, que moliá ! Caliá cap aver pòur, enà abità’i : uá hemna tota sola, aquiu. Quant n’i aviám portat de blat, aquiu ! Tota era guèrra ! S-Mo-Dr1
Et là, mon père, qui était boulanger à Rouède, pendant la guerre, la dernière guerre, il longeait le ruisseau, avec un sac de blé sur le cou. Il longeait le ruisseau et il allait faire un sac de farine, là où on parle. S-Mo-Dj1

P16 2’05
Se vo’n brembatz dera guèrra ?
Ò, diable, macarèu ! S-Mo-Dr1
Se venguián ací, eths Alemands ?
Òi da ! S-Mo-Dr1
Devant la porte, à la maison, tè ! S-Mo-Dj1
Que passavan ath cap deth har, on èram nosaus. Un que parlava francés. Alors, ils venaient pas par la cour, ils venaient par devant, per devant. Ça les didiá Mamà : « On n’a rien pour vous donner. » Après, ils ont dû se renseigner… Un jour, ils sont venus par la cour.
- Jusqu’à présent, vous m’avez dit qu’il n’y avait rien et ces poulets, ça ditz, d’où ils viennent ?
- J’ai 4 enfants…
- Je le sais, ça ditz. C’est pour ça qu’on n’y touche pas. Vous avez élevé péniblement 4 enfants. Donnez-nous une douzaine d’œufs, si vous voulez…
Ils ont été quand même chics ! S-Mo-Dr1

Une fois, une trouille, à la maison (à Rouède) ! Les Boches arrivaient par Mane, direction Aspet. Le maquis, ils descendait de l’église. Et moi, j’étais à la grange de derrière. Ils se seraient croisés, ils auraient foutu le feu partout ! S-Mo-Dj1

P17 0’52
Quan cramèren era Baderca, se vo’n brembatz d’aqueth diá ?
Ath dessús dera bòrda deth Cocut, que placèren eth canon. E que tiravan sus eth cap de Milòt. Dus gendarmas qu’èran ena bòrda, baish. Eth un, qu’avec pòur, quan les vic a passar, que s’escapèc e que sautèc en arriu. Ath lòc de continuar peth arriu, que volec pujar en talús, en bosquet. Quan pugèc, eths autis que’u tirèren, que l’aucideren. Eth aute que s’anèc pujar en un herèishe, qu’avián eisharramat, sabes, qu’èra tofut : que i demorèc aquiu, tot eth temps. Arrés non levèc eth cap enà aueitar-l’i. Que’s sauvèc era vita atau. Qu’èra tofut, l’i vedián cap tanpòc. Qu’avián hèt pugèths, sabes, naras oelhas,qu’aviá arrepossat. Que i èra plancat en un horc, aquiu, e non botjar. E eths Bòshes ath torn d’eth. Pr’amor que’s pensavan que n’i aviá d’autis ena bòrda. Que i anèren en ame eras balhonetas, traucar era èrba. E que tiravan. Eth canon, que l’avián plaçat sus era arrota, aquiu. Que tiravan sus eth cap de Milòt. Eths tipas aquiu, que s’escapèren, eths abitants. Alavetz, on non i aviá arrés, que foteren eth huec. En uá maison, que i aviá un parelh de vielhis. Poderen cap anar mès luenh. Que les i deishèren estar. Ils les ont pas touchés. E qu’é era sola maison que demorèc intacta. Nà certenis, que les arremontèc de cramar pr’amor qu’avián bicòcas, que les tornèren hèr de bèras barracas. Era Madonessa qu’aviá uá tuta. Qué ? Coma eras nòstas porcatèras. Que cau véder era maison que’u heren après ! S-Mo-Dr1

Era 1èra GM
P17 4’22
Dera guèrra de 14, se vo’n brembatz de n’aver entenut a aprlar, peths vielhis ?
Per Papà. S-Mo-Dr1
Que la hec, eth vòste pair ?
Oui, qu’estèc presoèr, Papà. Encara, que’t vau condar un ahèr. Qu’estèc presoèr, n’èra cap luenh dera frontièra. Enfin, qu’estèc presoèr en Alsaça. Mès que les avián parcats, pas tròp luenh deth Arrèn (eth Rhin), qué. Après, un diá, qu’èra en ame un nomat Caperan de Sent Gaudenç, ça’u hec, en patuès alavetz : « D’aciu, que mo’n cau sortir. Se podem, que mos cau escapar. » Un Bòsha : « E on vòs anar ? », en patuès atau !
- Mèrda ! E quin sabes eth patuès, tu ?
- Que sò estat a Tolosa, ça ditz. Que trebalhava ena podrariá. Ne dites pas trop de conneries parce que je le comprends ! Alors, vous voulez partir ?
- Non, non, non.
Eth endeman, que les portèc uá carta e era bossòla, cet Allemand.
- Et maintenant, marchatz mais ne circulez que la nuit !
Ils sont partis, ils ont passé deux ou trois nuits. Tant qu’ils étaient en Allemagne, ils faisaient attention. Quand ils sont arrivés en Alsace, ils se sont crus en France. Est-ce qu’un putain d’Alsacien te les a pas dénoncés ? Ils te les a dénoncés. Ils ont été pris. Après, no’s poderen cap escapar mès : que les anèren fóter ara frontièra dera Prussa, derrèr, ara frontièra de Polònha (…) Que’s pensavan d’èster en França, d’èster en Alsaça, mès qu’èra bòsha encara. Ils ont circulé pendant le jour, que’s heren arremassar pr’amor que i avec uá denonça… Tanben, les aimava cap eths Alsaciens ! (…) Quan vengueren, aquesta guèrra, eths arrefugiats, no’n volec cap cap a casa : « A non, e ! » S-Mo-Dr1

P18 2’13
Qu’estèc presoèr, presque de suïta. Ath debut, que comencèren d’avançar par’mor era Alsaça e era Lorrèna qu’èran bòshas, qu’èran alemandas. Ath debut, qu’avancèren de cap ath Arren, qué. Après, qu’estèren arrefolats e qu’estèren preses alavetz. Qu’estèren preses abans dera batalha dera Marna, qué. S-Mo-Dr1

P21 4’46
Pendent era guèrra de 14, Mamà e era tanta d’Urau que copavan – i aviá cap cap d’òme – un hag en bòsc de Saleish. Que’u cargavan sus eras arròdas e que’u portavan a Mana ! En ame un parelh, partir de Hogaron, entrò Mana, que i a 15 quilomestres… Que caliá hèr sòus. E que copavan un hag en bòsc deth Estat e portà’u atau… Après, un garda, un còp, que les i atrapèc :
- Mais ne le coupez pas au bord du chemin !
- Òc-ben mès que les i cau amiar, après, ath bòrd deth camin !
Qu’èra un garda, qu’aviá dus hilhs : « J’en fait assez pour le gouvernement, ça ditz. J’ai deux fils à la guerre. Ne le coupes pas au bord de la route, putain ! Si jamais il y a un contrôle ! Anatz copar mès luenh ! » S-Mo-Dr1

Eras podoèras
P17 3’37
Que n’i a plan que i credián, aras podoèras ?
Oh oui ! Oh oui ! Ara epòca, que n’i aviá un carròp ! Que n’i aviá un haure, a Castèthviague, ath Pont de prada, quan torciá un clau, sabes, enà herrar eras vacas, eras podoèras : « Anatz-vo’n ! Anatz-vo’n ! Anatz-vo’n ! » Que i crediá ! S-Mo-Dr1

St Joan
Le bout du village, nosaus, qu’ac aperam eth cap deth har pr’amor, d’autis còps, que i haiám eth har de sent Joan. Qu’é pr’amor d’aquò qu’ac aperam eth cap deth har. Que’s haiá aquiu, darrèr era escòla. S-Mo-Dr1
P8 1’08
Que vo’n brembatz alavetz, d’aqueth huec ?
Coma s’èra aué ! Era tanta qu’èra devarada en ame cavala. Que la vedi encara : que pujava era còsta, que la haiá trotar. E que vedi encara Marie de Vepon que barrava eths contravents dera hièstra de damont, de cramba. Eth huec que i anava pròshi dera maison. Que haiám eth torn. Eth un que balhava hagòts, eth aute… Camas de blat marin tanben, que i botàvam, de còps. S-Mo-Dr1

Era America
P8 2’57
Que venec aquera maison (n°427) nath Ameriquèn. Qu’èra un oncle de Virginie. Eth, que tornava d’America, qu’aviá sòus. Qu’é eth que crompèc aquerò e que la hec arrengar pr’amor qu’èra uá vielha barraca. Qu’ac arrehec tot, qué. Que’s hec en 1930, aquò. Papà e eths de Sarlabons que heren era bòrda e Bladi (?), eth entreprenur, que hec era maison, en 1930. Après, que se n’i anèren en 1931, aquiu. Otroment, qu’abitava a çò de Vepon. S-Mo-Dr1
On èra anat ?
Qu’èran partits en America, eth e un frair deth gran-pair. Qu’èran partits totis dus en America. On èran dejà ? C’était pas la République argentine. Eths nòstis qu’èran en Argentina mès, eris, sai cap s’èra eth Mexica… Ath debut, que haián eths arrepassons : arrepassar eths cotèths. Après, que heren eths marchands de mòstras, mòstras que marchavan 48 oras. Aquí, que’s heren arreperar. Que calec que partissan : ja les volián hèr era pèth ! Lúder, ja ludián mès que marchavan 48 oras ! Après, je sais pas, eth frair deth gran-pair que’s moric. Mès l’avem cap james podut hèr díder ce en quinas condicions moric, ne eths sòus qu’aviá ce on passèren… Que les devec amassar eth. S-Mo-Dr1

Eths camins
P12 4’00
Que i aviá uá carrièra (ara peirada). S-Mo-Dr1
E que anavan cercar pèira naras maisons ?
Era bòrda, ací, que n’é hèta.Que la minàvam a man, a còp de burins, mès qu’èra pèira facila a trebalhar, quan mèma. Que’n bastiám, mèma, jo, que n’i è portat enas arrotas. Que i aviá un Espanhòu ací, qu’abitava ath cap deth cueu, que l’arrigava, a còp de martèths e de burins. Après, hèr-la partir, ara podra nera e, après, a còp de tamborèus, que la portàvam peth bòrd deths camins e aquiu, que i aviá un Espanhòu a Sarons, Antuèna, que la copava a còp de martèth, sus plaça. Le rechargement à partir deth cap deth har dentrò Sarons, il a été fait avec ça, a còp de martèth. Qu’ac haiám per prestacion. E nosaus, que la portàvam per prestacion. Qu’èra un dret de prestacion que caliá cada an. Cadun, que caliá balhar tant de jornadas nara comuna. Alavetz, que portàvam pèira aquiu. S-Mo-Dr1

Hèr un shiulet / uá trompa
P18 4’42
Que trucàvam sus un bròc. S-Mo-Dr1
Qué cau coma buès ?
Castanhèr. Que’t caliá partajar era pèth. Après, que’i trucavas en ame eth mangue deth cotèth : « Sava, sava, pèth de craba. Se non vòs savar, que’t hicarè en un gamàs, on i a sèrps e grapauds, que hèn cüic-cuac, cüic-cuac… » Nà que marchèssa, qu’ac crediám qu’ac caliá hèr. S-Mo-Dr1

P19 1’23
Que haiám trompas tanben. Que haiám uá incision. Après, quan l’aviám pelat, que la tornàvam a montar (era pèth). Que i botàvam un clau ath hons, que montavas e acabar fin, fin. E que buhavas aquiu : « Vooo ! », ça haiá. S-Mo-Dr1

Era luá
P20 1’06
Nath buès, que i hè : nà que no’s pique eth buès e nà que volha cramar tanben. S-Mo-Dr1

Eth temps que hè
P20 1’33
Era nhèu de heurèr [hourè] : coma era aiga en un paèr.
Ara, se s’i arrapa, que da qué hèr. S-Mo-Dr1

Ath temps dera castanha : era montanha.
Ath temps dera gavèra : era arribèra. S-Mo-Dr1

Dictons portats sus un papèr per Jeannette, eth 28 de mag, eth diá dera presentacion deth trebalh a Montastruc :
Ath temps dera castanha : era montanha.
Ath temps dera gavèra : era arribèra.

Vau mès ténguer qu’esperar.

Era oelha que belèga que pèrd eth mòs.

« A sent Andrèu, ací sò », ça ditz era nhèu. « Se non i sò, ja i serè lèu. »

Eth cocut, ath mes d’abriu, que cau que cante mòrt o viu.

Broma roja, vent o ploja.

Era broma roja deth maitin que hè virar eth lauraire peth camin.

Era raça que caça.

Hemna d’Arrueda e vaca d’Arbars, se te n’amoras, la pagaràs.

Jean-Paul Ferré, enquêteur

S-Mo-Dr1
S-Mo-Dj1

Eth Ostau Comengés

22-02-2005

Texte/html

gascon

Texte

Mane

1924

Sent Martin