Collectage de François 2 - (Ercé)
Dublin Core
Titre
Collectage de François 2 - (Ercé)
Abstract
Sujet
Moulins à farine
Description
Thème : artesanat (era mola)
RL-09[Ou-Er-Df2-1]
0'00 Data dera mòla – eth ressec en 1600, qu'èra dejà aquí – un afèr ath tribunal – possible qu'eth ressec que devessa èster ací de cap a 1344 – ua fòrja d'Èrce citada en aquera epòca – qu'ei ua supausicion – non sap pas ath juste quan arribèc era mola – entrò 1100, n'èran aps que petivas molas – un endret que s'apèra Eras Molas, un aute « eth Motlar » - era Molassa tanben
02'45 Seguida – eth canal que servia ad arrosar eth prats a costat – eras gròssas molas qu'èran deth temps feodau – e eras petivas que despareisheren – eras pèiras dera pòrta, ua auta fèra bruta ena fondacion, arrecuperada en un auta mola, probable
04'20 1892 que tornèren hèr era mola – eth dus bolants que furen fèt per un chaprpentièr dera Cort - 5 o 6 gròssis ròcs enas fondacions – pèiras anticas – mes cap d'arquiu
05'45 Eth arressec en 1600 – un procès entre un client e eth molièr – après, que sabem precisament çò que i avia
06'10 3 molas ath juste – era deth costat, era petiva fèta en 1890 – peth gran pair – eras duas dera grana pèça : que son completas, monobloc – que s'aubreishen – sa pair que metec 15cm de ciment dessús enà que sia pesanta – de granit – eth bolant e eth sièti – era de gaucha, sièti e bolant de silex – un accident, probable, que fec qu'i a un tròç de granit ath mieg –
07'45 era prumèra que pòt servir ath milh gròs e eth blat ner – eth granit qu'a eth gran mès gròs, qu'esclata eth gran de milh gròs – eth bren que se'n va – eth granit solament enath milh gròs – milh gròs jaune e eth blanc, aqueth mès moth donc mès dificile de mòler
09'12 Era tresau – de silex, que ven d'ua mola a vent – eth blat ner, era sègle e eth blat quan n'i avia – chic de civada e d'òrja – sustot sègle e blat ner
10'15 Que rodavan quauques còps totas tres quan i avia pro aiga – ua usina fèta a Aulús en 1900 que les panèc aiga – eris n'avian cap de qué porgar – juste descargar eth sac sus eth ase – eth monde que se n'anavan e tornavan eth endeman o eth arrendeman – que començavan tard – ath ser – eth que comencèc de susvelhar a partir de 14 ans – tostemps aiquí – eth qu eportavan sègle, que partian – eth dab blat ner, que podian demorar, qu'èra lèu fèt - qu'anava aviat
13'00 En 1865 – 7 mlas a Erce – era Boisha, aquesta, 400m mès avath, tres molas totas navas – ua auta deth Calvari ara Casca, 2 ara Ribèra e ua en petit arriu deras Còstas – en 1875, encara gents enà trebalhar – en 1840, eth recensament (en retard), 4000 abitants sus era comuna – camps de còsta ara mola
14'50 Pèiras de móler – fèta sus plaça, ua de començada ath cap deth Mont Galàs – james acabada – que venguian d'aquí – eras petivas que podian vénguer en carreta (1m10) – mes eras granas d'1m45 o 1m50 coma ací qu epsan 900kg, eth sièti 1200kg – era 3au qu'ei cerclada puishqu'ei silex qu'ei encara mès pesanta – que supausa que quan tornèren fèr era mola 1892...
RL-09[Ou-Er-Df2-2]
0'00 non la portèren pas aquiu – que s'ei usada pr'amor que rodava net e dia en 1900 – que calia picar era mola cada 15 dias – n'ac a pas vist – d' a 120 ans a e mès – eth tren qu'arribèc en 1860 a St Gironç – possible qu'arribèssan eras pèiras de silex dab eth tren – cap de silex ací – eras deth granit, que horen hètas ací – mes eras rotas d'Èrce, era permèra en 1830, qu'èran estretas e maishantas
02'55 Era Tresau que venguia d'ua mola a vent – bilhèu deth Lauragués
03'10 Un frair de son gran pair que dormia ena mola – ques 'avia fèt ua crmpa ath dessús – qu'avian alargit era mola e eras parets – autament, qu'èra baisha – mes que's moric joes – possibe pr'amor deras faria – en palmons – qu'èran totis blanquis – non calia pas anar tròp aviat autament qu'i avia faria de pertot – era sègle non fasia pa stròp de possièra, que podian avançar
05'10 Eths clients que portavan eth piraut (eth sac) – era sacòta qu'ei petiva enà méter-la sus eth ase sense bast - que calia tirar dus còps – un bast sense ren tanben – sustot mulets – ua escaleta enà méter darnas, lenha – aquò qu'èra aisit a cargar – o pàrecs dam un chaval, un mulet o un ase – ací coma i avia passadas, entà que non desfessa, qu'èra recomandat de fèr un nosèth plat a dobla «simouche» - qu'avia de tier pr'amro qu'èra era responsabilitat deth molièr – ua agulha dam fieu – d'a uns còps, eths sac que petava, qu ecalia fèr eth coturièr
08'40 Un nauquet entà dar milh gròs ath ase – qu'èra content, lavetz non botjavan cap – sovent que les tardava de d'arribar, que els entenian bramar pr'amor que sabian qu'anavan èster neurits – un gran ase coma un mulet – que calia fèr atencion – saber cargar e saber descargar : ua partida deth trebalh deth molièr
10'25 Que pueijavan eth sac de milhòc – que'u hicavan ena tremoja – que calia mesurar enà fè's pagar – qu'i a cinc tachas de solièrs plantadas – que fè 100l, ua en dejós, 90l, e 4 autas – e era prumèra 20l – que disian eras gents : « que punhèras o que't pagarè» - que sortian ua mesura 5l per 100l – eris non prenian cap que 5l, eth tarif oficiau qu'èra 6l – o que pagavan
12'30 Après, que metian en rota era ròda – que calia reglar era faria – pr'amor eths grans que son diferents segon era expausicion (per exemple) – ath solelh o pas – qu'avia d'èster sec – desmarrar e que paupavan era faria quina èra - «que m'ac moles adret» ce podian díser – o «ja ei enaths pòrcs mes que'n vòli trèr», que podia èster chic grosset mes que'n volia porgar enà fèr pan o pescajons o mata-fame – s'era faria èra tròp gròsa, sivant era vitessa dera pèira : baishar e sarrar era pèira – baishar un chicòt era pèira – non pas hèr ralentir de tròp tanpòc – que podian pueijar e trèr un chic de gran – baishar eth canalet – era faria qu'nava èster mès fian mes qu'anava accelerar – trobar un equilibre entre eths dus
RL-09[Ou-Er-Df2-3]
0'00 Seguida – que calia véser tanben dab era quantitat d'aiga qu'avian – era vitessa, era quantitat de gran, era nautor dera pèira e era aiga
01'15 Que posavan eth gran – un cèrcle hèt de mata – possar era faria dab ua paleta e demorar que s'acabèssa eth gran – ara fin, que fasian baishar eth gran deth client – era pèira que socadia mès – e fasian baishar dab era man o tapar còps de pès dessús – o que destacavan un aute sac ath darrèr – n'atravan cap – que podian durar 30mn se non debitava tròp e qu'anavan minjar
04'10 Un baston entà fèr tocar era pèira – era flor dera faria ja s'i metia e que fasian devarar chic de faria – quauques vielhòts qu'ac volian – non fasian cap arren mes...
06'05 Caishas enà trèr eth punheradís – era mès recenta – non fè pas faria pr'amor que fè vier eras ratas
07'10 Demonstracion dera mola a virar – ua crotz coma en tot eths bolants – sovent eishús – que parla mes que fè tròp de brut- enath blat ner, era vitessa qu'èra sufisenta – era mola deth milhgròs que caufava, alavetz eishús que i a listèths entà que non caufe pas tròp
09'45 Fèr eth reglatge ara aurelha – enténer un son, pas dus – qu'èra mès fin qu'eth milh gròs, eth blat ner, fè'u ath dret peths pescajons – ua vielha qu'èra venguda 10 o 12 ans a que disia que cau qu'era pèira si aplan picada enà qu'eth bren qno's melanja dab era faria – era que disia qu'eths sievis parents quan fasian eth pan non i volian cap de bren – autament, no's podia cap triar dab eth crièth – eth milh grò qu'èra eth çò mès rugós
13'10 Ací qu'èra blat ner e era sègla – eth blat ner passat en ua seda – ua seda pr'amor qu'ei de seda – çò que sobrava : vrenat enaras garias
15'25 Picar – eth volant – eth silex que s'usa – regerar era pèira – que i a repères – que podian èster benasidas – coma era crotz – mes era crotz qu'ei un repère : eishús era linha e eth tenon dera cameta, deth arbe devath
RL-09[Ou-Er-Df2-4]
Quan vòlen picar era pèira – que cau préner en conte eths repères – un volant qu'i èra ena còsta, qu'i ei era data : 1821 – inscripcions tanben mes de non legir – que son repères
01'20 Enà picar – trèr era tremoja, eth martinet – passar deth aute costat entà fèr véser – eua grana barra de fèr – era mola n'avançava cap mès se non picavan pas – que perdian temps e que caufavan tròp – coma un cotèth a talhar – trèr era tremoja – préner ua cala e suslevar dab era barra a mina – e prénguer repères – que n'i a ena pèira – atau, no's podian cap trompar – méter un cunh de fraishèra – que i a «raions» - partida pro tecnica
07'40 un schema de hèr véser ce quin cau girar era pèira – quin cau hèr – botar un rotlèu – en dus fòra-pes – qu'arribava encantada – utilitat deths rotlèus, non cau pas que sia torniats (passats ara tornusa)
11'00 Que passam darrèr – eth torn -fèr regirar era pèira – ua plancha dejós
15'50 Saber ça on cau picar – un tròç de tèrra roja – banhar e passar eishús – eth çò qu'ei plat que ven roge, eths cruses non rogegen cap – e dab eth martèth que cau picar eth çò rog
RL-09[Ou-Er-Df2-5]
0'00 Seguida – picar sense esclatar era pèira autament que va talhar
01'20 Accidents ? - james avut accidents ací – sovent palans, qu efasian ara man – dangerós pr'amor que deu pesar deçà 1000 kg ! - 200 kg ath cp deth bròc
02'45 Era tèrra roja - (un carrèu) – un còp acabat, reglar eth axe (era cameta) – eth levièr que pueija e que baisha – que cau que sia d'escaira dab era pèira – particularitat dera cameta – quin ei hicada – s'a jòc, hicar chic de cunhs darrèr – quate taquets – picar era mola coma cau
RL-09[Ou-Er-Df2-1]
0'00 Data dera mòla – eth ressec en 1600, qu'èra dejà aquí – un afèr ath tribunal – possible qu'eth ressec que devessa èster ací de cap a 1344 – ua fòrja d'Èrce citada en aquera epòca – qu'ei ua supausicion – non sap pas ath juste quan arribèc era mola – entrò 1100, n'èran aps que petivas molas – un endret que s'apèra Eras Molas, un aute « eth Motlar » - era Molassa tanben
02'45 Seguida – eth canal que servia ad arrosar eth prats a costat – eras gròssas molas qu'èran deth temps feodau – e eras petivas que despareisheren – eras pèiras dera pòrta, ua auta fèra bruta ena fondacion, arrecuperada en un auta mola, probable
04'20 1892 que tornèren hèr era mola – eth dus bolants que furen fèt per un chaprpentièr dera Cort - 5 o 6 gròssis ròcs enas fondacions – pèiras anticas – mes cap d'arquiu
05'45 Eth arressec en 1600 – un procès entre un client e eth molièr – après, que sabem precisament çò que i avia
06'10 3 molas ath juste – era deth costat, era petiva fèta en 1890 – peth gran pair – eras duas dera grana pèça : que son completas, monobloc – que s'aubreishen – sa pair que metec 15cm de ciment dessús enà que sia pesanta – de granit – eth bolant e eth sièti – era de gaucha, sièti e bolant de silex – un accident, probable, que fec qu'i a un tròç de granit ath mieg –
07'45 era prumèra que pòt servir ath milh gròs e eth blat ner – eth granit qu'a eth gran mès gròs, qu'esclata eth gran de milh gròs – eth bren que se'n va – eth granit solament enath milh gròs – milh gròs jaune e eth blanc, aqueth mès moth donc mès dificile de mòler
09'12 Era tresau – de silex, que ven d'ua mola a vent – eth blat ner, era sègle e eth blat quan n'i avia – chic de civada e d'òrja – sustot sègle e blat ner
10'15 Que rodavan quauques còps totas tres quan i avia pro aiga – ua usina fèta a Aulús en 1900 que les panèc aiga – eris n'avian cap de qué porgar – juste descargar eth sac sus eth ase – eth monde que se n'anavan e tornavan eth endeman o eth arrendeman – que començavan tard – ath ser – eth que comencèc de susvelhar a partir de 14 ans – tostemps aiquí – eth qu eportavan sègle, que partian – eth dab blat ner, que podian demorar, qu'èra lèu fèt - qu'anava aviat
13'00 En 1865 – 7 mlas a Erce – era Boisha, aquesta, 400m mès avath, tres molas totas navas – ua auta deth Calvari ara Casca, 2 ara Ribèra e ua en petit arriu deras Còstas – en 1875, encara gents enà trebalhar – en 1840, eth recensament (en retard), 4000 abitants sus era comuna – camps de còsta ara mola
14'50 Pèiras de móler – fèta sus plaça, ua de començada ath cap deth Mont Galàs – james acabada – que venguian d'aquí – eras petivas que podian vénguer en carreta (1m10) – mes eras granas d'1m45 o 1m50 coma ací qu epsan 900kg, eth sièti 1200kg – era 3au qu'ei cerclada puishqu'ei silex qu'ei encara mès pesanta – que supausa que quan tornèren fèr era mola 1892...
RL-09[Ou-Er-Df2-2]
0'00 non la portèren pas aquiu – que s'ei usada pr'amor que rodava net e dia en 1900 – que calia picar era mola cada 15 dias – n'ac a pas vist – d' a 120 ans a e mès – eth tren qu'arribèc en 1860 a St Gironç – possible qu'arribèssan eras pèiras de silex dab eth tren – cap de silex ací – eras deth granit, que horen hètas ací – mes eras rotas d'Èrce, era permèra en 1830, qu'èran estretas e maishantas
02'55 Era Tresau que venguia d'ua mola a vent – bilhèu deth Lauragués
03'10 Un frair de son gran pair que dormia ena mola – ques 'avia fèt ua crmpa ath dessús – qu'avian alargit era mola e eras parets – autament, qu'èra baisha – mes que's moric joes – possibe pr'amor deras faria – en palmons – qu'èran totis blanquis – non calia pas anar tròp aviat autament qu'i avia faria de pertot – era sègle non fasia pa stròp de possièra, que podian avançar
05'10 Eths clients que portavan eth piraut (eth sac) – era sacòta qu'ei petiva enà méter-la sus eth ase sense bast - que calia tirar dus còps – un bast sense ren tanben – sustot mulets – ua escaleta enà méter darnas, lenha – aquò qu'èra aisit a cargar – o pàrecs dam un chaval, un mulet o un ase – ací coma i avia passadas, entà que non desfessa, qu'èra recomandat de fèr un nosèth plat a dobla «simouche» - qu'avia de tier pr'amro qu'èra era responsabilitat deth molièr – ua agulha dam fieu – d'a uns còps, eths sac que petava, qu ecalia fèr eth coturièr
08'40 Un nauquet entà dar milh gròs ath ase – qu'èra content, lavetz non botjavan cap – sovent que les tardava de d'arribar, que els entenian bramar pr'amor que sabian qu'anavan èster neurits – un gran ase coma un mulet – que calia fèr atencion – saber cargar e saber descargar : ua partida deth trebalh deth molièr
10'25 Que pueijavan eth sac de milhòc – que'u hicavan ena tremoja – que calia mesurar enà fè's pagar – qu'i a cinc tachas de solièrs plantadas – que fè 100l, ua en dejós, 90l, e 4 autas – e era prumèra 20l – que disian eras gents : « que punhèras o que't pagarè» - que sortian ua mesura 5l per 100l – eris non prenian cap que 5l, eth tarif oficiau qu'èra 6l – o que pagavan
12'30 Après, que metian en rota era ròda – que calia reglar era faria – pr'amor eths grans que son diferents segon era expausicion (per exemple) – ath solelh o pas – qu'avia d'èster sec – desmarrar e que paupavan era faria quina èra - «que m'ac moles adret» ce podian díser – o «ja ei enaths pòrcs mes que'n vòli trèr», que podia èster chic grosset mes que'n volia porgar enà fèr pan o pescajons o mata-fame – s'era faria èra tròp gròsa, sivant era vitessa dera pèira : baishar e sarrar era pèira – baishar un chicòt era pèira – non pas hèr ralentir de tròp tanpòc – que podian pueijar e trèr un chic de gran – baishar eth canalet – era faria qu'nava èster mès fian mes qu'anava accelerar – trobar un equilibre entre eths dus
RL-09[Ou-Er-Df2-3]
0'00 Seguida – que calia véser tanben dab era quantitat d'aiga qu'avian – era vitessa, era quantitat de gran, era nautor dera pèira e era aiga
01'15 Que posavan eth gran – un cèrcle hèt de mata – possar era faria dab ua paleta e demorar que s'acabèssa eth gran – ara fin, que fasian baishar eth gran deth client – era pèira que socadia mès – e fasian baishar dab era man o tapar còps de pès dessús – o que destacavan un aute sac ath darrèr – n'atravan cap – que podian durar 30mn se non debitava tròp e qu'anavan minjar
04'10 Un baston entà fèr tocar era pèira – era flor dera faria ja s'i metia e que fasian devarar chic de faria – quauques vielhòts qu'ac volian – non fasian cap arren mes...
06'05 Caishas enà trèr eth punheradís – era mès recenta – non fè pas faria pr'amor que fè vier eras ratas
07'10 Demonstracion dera mola a virar – ua crotz coma en tot eths bolants – sovent eishús – que parla mes que fè tròp de brut- enath blat ner, era vitessa qu'èra sufisenta – era mola deth milhgròs que caufava, alavetz eishús que i a listèths entà que non caufe pas tròp
09'45 Fèr eth reglatge ara aurelha – enténer un son, pas dus – qu'èra mès fin qu'eth milh gròs, eth blat ner, fè'u ath dret peths pescajons – ua vielha qu'èra venguda 10 o 12 ans a que disia que cau qu'era pèira si aplan picada enà qu'eth bren qno's melanja dab era faria – era que disia qu'eths sievis parents quan fasian eth pan non i volian cap de bren – autament, no's podia cap triar dab eth crièth – eth milh grò qu'èra eth çò mès rugós
13'10 Ací qu'èra blat ner e era sègla – eth blat ner passat en ua seda – ua seda pr'amor qu'ei de seda – çò que sobrava : vrenat enaras garias
15'25 Picar – eth volant – eth silex que s'usa – regerar era pèira – que i a repères – que podian èster benasidas – coma era crotz – mes era crotz qu'ei un repère : eishús era linha e eth tenon dera cameta, deth arbe devath
RL-09[Ou-Er-Df2-4]
Quan vòlen picar era pèira – que cau préner en conte eths repères – un volant qu'i èra ena còsta, qu'i ei era data : 1821 – inscripcions tanben mes de non legir – que son repères
01'20 Enà picar – trèr era tremoja, eth martinet – passar deth aute costat entà fèr véser – eua grana barra de fèr – era mola n'avançava cap mès se non picavan pas – que perdian temps e que caufavan tròp – coma un cotèth a talhar – trèr era tremoja – préner ua cala e suslevar dab era barra a mina – e prénguer repères – que n'i a ena pèira – atau, no's podian cap trompar – méter un cunh de fraishèra – que i a «raions» - partida pro tecnica
07'40 un schema de hèr véser ce quin cau girar era pèira – quin cau hèr – botar un rotlèu – en dus fòra-pes – qu'arribava encantada – utilitat deths rotlèus, non cau pas que sia torniats (passats ara tornusa)
11'00 Que passam darrèr – eth torn -fèr regirar era pèira – ua plancha dejós
15'50 Saber ça on cau picar – un tròç de tèrra roja – banhar e passar eishús – eth çò qu'ei plat que ven roge, eths cruses non rogegen cap – e dab eth martèth que cau picar eth çò rog
RL-09[Ou-Er-Df2-5]
0'00 Seguida – picar sense esclatar era pèira autament que va talhar
01'20 Accidents ? - james avut accidents ací – sovent palans, qu efasian ara man – dangerós pr'amor que deu pesar deçà 1000 kg ! - 200 kg ath cp deth bròc
02'45 Era tèrra roja - (un carrèu) – un còp acabat, reglar eth axe (era cameta) – eth levièr que pueija e que baisha – que cau que sia d'escaira dab era pèira – particularitat dera cameta – quin ei hicada – s'a jòc, hicar chic de cunhs darrèr – quate taquets – picar era mola coma cau
Créateur
Lassalle Renaud, enquêteur
Source
RL-09[Ou-Er-Df2]
Éditeur
Eth Ostau Comengés
Date
janvier 2018
Format
Texte/html
Langue
gascon
Type
Texte
Spatial Coverage
Ercé
Person Item Type Metadata
Birth Date
1932
Birthplace
Ercé
Collection
Citer ce document
Lassalle Renaud, enquêteur, “Collectage de François 2 - (Ercé),” Oralitat de Gasconha, consulté le 22 novembre 2024, https://culturaviva.audio-lab.org/items/show/629.