Collectage de Irène Bareille

Collectage de Irène Bareille

Contes gascons

Pastoralisme

Fruitières

Surnaturel (fées)

Surnaturel (diable)

Loup

Chansons

Ours

Célébrités

Rivalité entre village

Gascon (sociolinguistique)

Gascon (dialecte)

JPF-09[SG-SG-Sjb1-1]


0’00 Genealogie – patronymie – Sentenac dab un « en », quan èra escriut « ain » en temps
01’20 Intime – neishut a St Lari d’ua hemna de 45 ans e d’un mutilat dera guèrra – que’s demanda perqué neishec a St Lari quan èran dijà installats a St Guirons – neishut d’ua cochusa – en quartièr deths Itlons
04’15 Toponymie – Eths Itlons en St Lari – 10 horns en tèmps – ara, pas mès que un – aqueth, que s’i ei demorat pendent ua setmana, tot solet – ara, un cople de joens que vòlen hèr confituras
06’55 Anecdòta – sa mair qu’èra devarada tà coélher aiga – eth, mainatge, que plorava – Françon (ua hemna) que passèc davant, que l’entenó a plorar – qu’atrapè ua ortifga e que’u passè peras camas
08’25 Sobriquets – eth deth Calhòu – eth Catolic, eths deth Capdèth, dera Darraspa, eths deth Rosh, eths deth Salau, Còstèl, Bonzòm (nòms de maisons e patronimes mesclats) – hòrt de monde quan ué, qu’ei un desèrt
09’05 Paisatge – tant cambiat, que’u balha eth cafard – prats pertot e camps de trufas o de morisco – dera auata man, ath solan, qu’èra eth blat – hòrt beròi qu’èra – ara, eth bòsc qu’a devarat, e que devararà dinc ath riu lèu – no’s pòt endovinar çò qu’i èra en temps
11’25 Idem – hòrt de despopulacion – en 1850, qu’i avè 1600 abitants a St Lari – mès de monde qu’a Castilhon per exemple – autant de monde qu’a Bathmala – ara, 140 personas – non n’i avia pro de tèrras tath monde – era modernitat qu’a mautat eths òmes dera tèrra tara vila
14’15 Société – evolutions – qu’an creat besonhs ath monde – no’s pòt pas comparar eras duas epòcas – n’a pas jàmes entenut quauqu’un a plànhe’s dera sua situacion en temps – qu’èra atau e punt – eth monde, ara, que’s disen « perqué pas jo » - e qu’an arrson – en temps, que hèvan un petit comèrce e qu’èra pro




JPF-09[SG-SG-Sjb1-2]

0’10 Seguida – qu’anavan dinc a St Biath
0’50 Lenga – contina – ua garia e un polet que parlan – eth poret qu’avè hereth – era garia que l’aconselha d’anà’s cauhar en çò de tanta garia – mes eth polet n’ac vòu pas – « Qué l’as panat ?- Un Sac de blat – On l’as portat ? Ath cap deth pont de St Biat » - que confirma qu’anavan véner eth blat a St Biat – ua hala de cap ath pont, on se hèva eth marcat deth blat
03’50 Idem – tot qu’a un sens
04’35 Pastoralisme – oelhèrs – ué, qu’ei pagat – ua cabana a Pèla-Poth – ua tanca : definicion : oelhèrs, a torn d’arròtle, en representar eths proprietaris, qu’anavan guara eth bestiar– un oelhèr per proprietari – ua prestacion taras gens – monde peras familhas e tostemps un vaquèr e un oelhèr
08’05 Idem – ena soa familha de Sarramedan, en çò deth Poquoret, un oncle qu’èra vaquèr e eth cosin, eth oelhèr
08’20 Anecdòta – son cosin que’s maridè a ?? – que partí – quauques dias après, eth can qu’èra ací, que l’avè seguit
09’55 Idem – hormatge ? – non, pas a haut – enas maisons, òc – fruitèras, on hèvan eth burre ena montanha – eth ser, que portavan era lèit, e que’s despintrava era lèit – que s’i encontravan, eras gents – un ligam sociau – qu’èran mès gaias en aqueth temps – era societat qu’ei trista ara – non vòu pas cap idealizar – ara, que hèn tostemps eth pòt
13’50 Velhar – cada un a casa – condar istoèras que hèn pòur – dançar ath tralala sus eth planchèr
15’20 Anecdòta – en çò deth Teishinèr d’Andrèu – aqueth qu’èra un farcejaire – botar eth metau sus eth huec – que digó qu’èra broish e qu’anava hèr burlar eth metau darrèr era pòrta

JPF-09[SG-SG-Sjb1-3]

0’00 Idem – e que’s hec seguir eth metau darrèr era pòrta
0’50 Croyances – eras hadas – de cap, que i a un arròc – ath Marbòlet, qu’i èran eras hadas e que venguian arruscar dab era net – que s’èra perdut ena memòria – qu’ac avè condat a un vesin, que s’ac avè desbrembat a fèt – tostemps, eras hadas qu’arruscan, e pertot – qu’ei frapat pera unitat sus eth territòri pirenenc, sus eras istoèras
04’40 Unitat pirenenca – donc ua unitat ena identitat – sa hemna qu’èra bigordana e qu’avè dijà entenut aquera istoèra dab era garia e eth poret – se non èm frairs, qu’èm cosins prumèrs
06’20 Istoèras tà hèr pòur – broishas – o hèr colhonadas coma hèr córrer cadenas per eths solèrs – un amusament mes eth signe d’ua credença de quauques
07’25 Oralitat – istoèra – un aths Itlons, ath çò deth Catolic qu’avè eth « Grand Albert », un libe de sorceleria diabolic – que devè anar dab sa pair amassar hoelhas – mes eth, non volia pas - sa pair qu’i anè solet – eth hilh que hec pregàrias a Lucifer – petitis pòrcs que sortiren e qu’entornèren e qu’ataquèren eth òme – que’u heren prométer de non pas mès hè’s seguir son hilh entà hèr aqueths trebalhs
09’15 Croyance - broishas – que se’n van ath sabbat acavadas sus eth baston – e era arrepresentacion dessenhada que condava hòrt tanben ena imaginacion deth monde – credenças de gents simplas
10’55 Lops – un qu’èra deras Bantinas e qu’èra retirat a St Guironç – que’us condè en ua velhada qu’èra anat velhar – que se’n tornava tath quartièr e eths lops que’u seguivan – qu’avè capons enas pòchas e que gitava pomas ad aqueths lops
13’25 Toponymie – Eras Bantinas – un amèu après eth vilatge quan pujan de cap a Autreth
13’50 Cançon – ua ritornèla sus eras Bantinas
14’25 Hèiras de St Lari – 5 de mai e 30 de seteme – bestiar pertot en aqueth temps – ua hemna que portava un pòrc ara hèira e que trauca era Bantinas – en tot passar, quauqu’un que’u crida «  Marischon, quan ne voletz d’aqueth pòrc ? » - « 7 Pistòlas » , «  que vo’n balhi 70fr » « ah non 7 pistòlas » - qu’èra parier pr’amor 1 pistòla que hè 10fr

JPF-09[SG-SG-Sjb1-4]

0’00 Cançon deras Bantinas – eth aire : « Aquí baish ara Bantinas, qu’i a un pè de romanin, e que florish cada maitin » - que’s dançava
0’50 Eth os – un, Joseph de Martin de Roech, que s’èra trobat nas e nas dab eth os ena montanha – qui avó eth mès de pòur ? – mes n’èra cap era crispacions que i a ué – ara, que s’esnèrvan deths dus costats, que’s sembla ad ua crotzada
02’40 Idem – eth prince de Monaco qu’èra vengut en Riberòt tà caçar eth os – Louet qu’èra de Montgauch e qu’èra eth medaçin deth gran pair deth prince de ara – qu’avè mobilizat hòrt de monde tà hèr eths rabaturs dinc ara Tuta deth Os
04’20 Istòria… - Zola qu’èra vengut en Arièja, amic dab un de Foish – que l’avè passejat pera Vath Longa e a Vathmala – qu’èra acompanhat d’un amic musician e que’u condèren era istoèra deths esclòps – Zola qu’escrivó eth tèxte d’un operà sus aqueth tème, e que’s joguè un còp a París
06’15 Situacion de St Lari – virat de cap a Aspèth e st Biath – coma eras gents de Conflens qu’anavan mès adaise tà Espanha que tà St Guironç – era Vath Longa de baish qu’anava a Castilhon – mes ath cap, qu’èra diferent, qu’anavan dinc a Aspèth tà véner blat
09’10 Oralité – trufà’s deras comunas vesias – trufà’s deths de Portèth – que condavan qu’un, un maitin qu’avè anat dalhar, après eth arrós – que disè « que hasia calor, e que i avia bohèras, que hasia humatèra, au mens qu’arribèssa era broma » - bohèras deras bohas (taupas) – mes pas rivalitat vertadèra
13’35 Idem – idem – un de Portèth – quèra moth
14’25 Lenga – aprés alassús – sa pair qu’èra neihut a St Guironç, sa mair de St Lari – sa pair que’u parlava gascon mes sa mair tostemps que l’arrecastava de’u parlar atau – dempuish, un gran plaser a parlar – tanlèu, que n’a eth parat, qu’ac hè – a St Lari, quan i tornava, que’us parlava gascon, mes eths que’u responèn tostemps en francés – coma s’èra escamussats que credossi que non sabossin pas parlar francés – que disian : « Jean de Pocoret n’ei cap fièr, que parla patoès »

JPF-09[SG-SG-Sjb1-5]


0’00 Seguida – que hèvan ua comparason dab un aute que non sabia pas parlar gascon
0’50 Lenga – non parla ni un gascon blos de St Lari, ni de Sent Guironç - non se’n avisa pas
02’00 Idem – varietat – un peishic, un pòc, un shinhau, un piu – un trebalh deth Cercle Occitan sus eth parlar coseranés
03’30 Idem – diferença entre eth parlar dera Vath Longa e eth de St Guironç – mès comengés – eths contes de Comenge qu’arribavan a ? – que i a avut comunicacion, e que’s semiè era lenga
04’50 Idem – un còp quan avè parlat dab ua hemna birossana – que’u digó « vos, qu’ètz vathlongués », e eth que’u demandè quin ac avè sabut – era, «  E ath parlar, uè, e coma vos endà jo ! » - era identificacion d’un endret, capvath eth parlar qu’ei beròia – e qu’ei de dòu har que’s pèrdi era lenga
08’50 Idem – quin eth gascon e posca arretardar tath francés ? – eths arradics que son eras madeishas, eth un non pòt pas geinar eth aute – tot çò deth sud, qu’ei dera madeisha familha – non gèina pas tà escríver en francés
10’20 Idem – arrepresentacion – ua identitat – qu’ei gascon e sa patria qu’ei era Gasconha – e qu’a de tot ena familha – era musica deths mòts e dera lenga que s’arrejunh – en praticar eth gascon, n’ès cap dret deth cervèth, hòrt de soplessa e de finessa que non s’arretròba pas en francés – non cau pas èster pèc tà practicar era nosta lenga, que demanda un esperit obèrt
13’55 Idem – e non hè pas aueitar darrèr – eths gascons, qu’èm un pòple – non cap pas denegar çò que hoc hèit en davant, e que nes permet de mos conéisher nosautis madeishis

JPF-09[SG-SG-Sjb1-6]

0’00 Seguida – qu’èm un shinhau predisposats
01’20 Identitat – qu’aprènen tanben era istòria de França – mes perqué n’aprenerém pas era nosta istòria ?
Eth can que laira, « se non gulava, non seriá pas gascon »
04’30 Radio – Radio Couseran – Dagen et Fourquet au début – qu’exista dempuish 1982 e eth que comencè en 1985 – que hèn ua conversacion – aquesta setmana, que comentavan eth bulletin d’Aulús – que’s pensava qu’èra un public plan ciblat de vielhs paisans mes que non n’ei – que i a de tot
08’40 Société – hòrt que son esclerosats deth cap – eth, que’s senteish joen encara – qu’ei laguens per eth, era joentut
09’20 Radio – qui son ena emission – qu’ei content pr’amor dus ena equipa de mei joens – un qu’ei avugle – qu’ei ua accion militanta per eth – ua bon audiéncia – mes qu’ei un plaser avant tot
12’10 Lenga- eth gascon qu’ei ua lenga gaujosa – que manten era joenessa d’esperit – ua lenga que cau conservar e que permet de’s conservar
14’20 Intime – mestièr son – banquièr qu’èra e qu’i a encontrat un tartèr de farluquets – que l’i a après a conéisher eths òmes

JPF-09[SG-SG-Sjb1-7]


0’00 Seguida – mes n’avè pas amics ena profession, sonque un punhat – qu’èran « carriéristes » - eth, n’avè pas eth temperament
01’50 Société – ua diferença grana entre eth trebalh paisan dera montanha e eth piemont – era dalha a haut, e era dalhusa a baish – carrejar era èrba sus eth còth ensús, dab ua lúbia, nat tamborèu pr’amor nat camin
03’50 Idem – mestièrs – esclopèrs – 7 o 8 a St Guironç en temps- ara,nat – savatèrs, 7 o 8 tanben, ara nat – que hadian eras pèiras de dalh en quate endrets (on) – qu’emplegava monde tanben – eths arressecs : hòrt en temps – un que vendè tara Tunisia, eth Liban, etc… - ara, acabat – un sol especièr ara – eths supermarcats
09’00 Idem – mestièrs – magasins qu’èran a St Guironç en temps – ara, eth mès gran emplegaire qu’ei eth espitau
11’30 Société – hòrt de causas que parten dab eras gents – hòrt d’istoèras que’s van enterrar – n’aurén pas pensat qu’avossi podut interressar quauqu’un mès tard – per eths, qu’èra naturau e non vedèn pas eth interés de çò que sabian – tot qu’èra orau
15’50 Idem – tribalh nòste – ditz que hèm un trebalh utile


JPF-09[SG-SG-Sjb1-8]


0’00 Seguida – qu’èm eths eretèrs d’un patrimòni e que cau hèr esfòrç tà’n guardar era traça

Jean-Paul Ferré, enquêteur

Eth Ostau Comengés, producteur

JPF-09[SG-SG-Sjb1]

EOC 5

Eth Ostau Comengés

Texte/html

gascon

Texte

Saint-Lary

1920

Saint-Lary