Collectage de Michel - (Ercé-09)

Collectage de Michel - (Ercé-09)

Prénoms

Agriculture -- aspects économiques

Paysage -- Modifications

Emigration -- Etats Unis

Exode rural

Gascon (sociolinguistique)

Rafle de juifs

Surnaturel (fées)

Surnaturel (fantômes)

Curés

MP : Michel Pujol

RL-09[Ou-Er-Pmi1-1]



01'00 Sobriquet maison sua – deth Rei – aperat Michel deth Rei peths deth vilatge – qu'a dus sobriquet era sua maison : Rei, Le Joan – a on èm : eth Taussai – en çò de sa mair : era Casca
02'00 Intime – dus sobriquets pera madeisha maison – quin se hè ? Non sap pas – sa pair qu'i nasquèc en 1902, e mort en 1962 – tres frairs e ua sòr – totis que partiren d'ací – dejà, eth gran pair de MP qu'èra partit taras Americas entà mostrar eth os, dab son frair, Jean-Pierre (Jan-Pierron)
03'20 Onomastique – en temps, que s'aperavan totis parièr – sa pair qu'èra nascut Jean Pujol, mes que l'aperavan Michel – qu'arrecebia eras facturas ath nom de : «Jean Pujol, dit Michel» - que se'n trufavan deths petitis noms – eth frair de MP, Roland, que hoc desclarat 3 dias après, e non saboren pas jàmes quan, ath juste, èra nascut – un oncle deths sués que s'aperava Joachim, mes qu'èra aperat Jan-Pierron
05'25 Sobriquets quartièr – eth Pècho – era sua maison qu'ei plan plaçada, assorelhada
06'00 Eth òrt – dab fragas, colindrons – òrts pertot – eras rotas que'us an copats – rota que ven de ruptum = rompre – sa mair qu'i trebalhava – qu'i hèva era sopa – a Èrce, qu'aperan era sopa : «era cosina» - trufas, salada, carròtas, e frutas deras bèras – pomèrs e cesirèrs – ara tardor, que venguian coélher dab eth sòn frair – enas descas
07'50 Evolution du paysage – era monocultura dera èrba – perqué – enas annadas 1960, eth maire, Pierre Icart, filh d'un maire d'Èrce pendent era guèrra, Maurice Icart – que concebec un P.O.S avant era ora – que hec qu'eths joesis d'Èrce s'i poderen installar – qu'explica plan de causas : perqué monde entre 50 e 60 ans e que saben parlar patoès encara – qu'an bèstias – tot qu'ei hèt entara èrba – eth estiu, que parten enas montanhas de Foish, ara, en camion
10'30 Idem – Pierre Icart – qu'èra un technician e que pensava qu'eths technocrates que son mès eficients qu'eths politicaires – de privilegiar era èrba que hoc un mau e un ben pr'amor qu'an sauvat eth paisatge d'un costat, e hec demorar eths joesis d'aqueth temps – mes qu'a apraubit eth paisatge ath còp, cap mès d'òrts, d'èrba plan dalhada, cap mès parets
12'00 Agriculture – era èrba – qu'ac hèva dab son oncle Guston – qu'avia eiretat dera maison mes n'i demorava pas – que l'ajudava a fèr era èrba enas Gotas, taths Pradets, taths Cunhaus, tara Lana, taras Còstas – portar eth fèish ena cleda
13'30 Evolution paysage – n'a cap ren a véser dab bèth temps a – bòsques de pertot ara, en temps, arren – eth Pico dab eths fags, òc – mes bosigas dab eras rominguèras, foguèras e gèstas – eras rotas qu'an prés era plaça deths camins e deras passadas, dab parets – que las abandonèren pòc e pòc – dab era machinas que non i passavan pas – que passavan capvath eths prats, e atau, que s'espallèren – era rota d'Anha Sèrra que fuc un desastre – Francis Fourcou que n'avia hèt eth sòn purmèr film



RL-09[Ou-Er-Pmi1-2]



0'00 Aiga – a on l'anavan cercar – eth choès de 4 o 5 fonts : era deth Taussai, deth Fons dera Vièla, deth Lò, deras Gotas o Botas – era aiga correnta qu'arribèc de cap a 1950
01'40 Toponymie – montanhas – eth Pico (1600m) – qu'i pujava en temps, mes ara, dab era invasion dera vegetacion n'ei autan aisit que non pas en temps – 2 oras entà pujar ath cap – qu'anavan atraçar abajons e fragas, a haut eth Pico – qu'ei era montanha d'Èrce – qu'ei calcari e que contunha deçà era Pica (le Mont Béat) – un riu que sort còsta ara rota entre Aulús e Èrce
04'25 Idem – idem – eth Mont Rog, La Dent de Mède, Turguilhà
05'15 Société – Guzet (ski) – ce quin comencèc
05'45 Toponymie – montanhas – eth Pòrt deth Guilho, deth Sono – de cap a Ústo, eth Coirat e eth Marterat – delà qu'ei Tavescan – qu'i anavan en caminada a Tavascan, qu'i avian encontrat ua grana centrala electrica ena montanha – qu'èra ua montanha trebalhada dab eths obrèrs dera centrala, hòrt diferenta que deth costat francés
08'25 Ossalhèrs – que n'an pro parlat – ena maison, qu'i a encara eth anèth on estacavan eth os
09'20 Société – 3300 abitants en 1880 – qu'èra era misèra – que vivian en autarcia completa –alavetz que cercava de qué víver - qu'anavan fèr era segada en Espanha – tà Urgell, que s'i estavan dus meses, se calia – après, ara tardor, eras vrenhas – qu'èran hòrt contentis de partir deth país – montar ua còlha (portaires e coelhaires) e tornar se'n dab un chic de moneda e quauques barricòts de vin
11'20 Citra – que'n hadian pertot – cada familha qu'avia un trolh – o en çò deth Cliu a Ost taras barricas
11'45 Emigracion – suplements economics dera epòca – segadas, dalhadas, vrenhas, anar mostrar eth os – e en darrèras, partir tara America, ena restauracion – totis ací qu'an mès de familha en America que non pas ací - eth frair ainat deth sòn pair, Etienne, qu'i èra partic e que s'i moric – no'u tornèren pas jàmes veir – ara, que correspon dab un descendent d'aquet – qu'èran partits en Australia e en Novela Zelanda, quitament, eths ossalhèrs
13'20 Emigracion – quin se pòt explicar – era misèra, bessè mes pas sonque – que'us hèvan saunejar, segur – qu'èra mès hòu de partir dab un os que d'èster colportaire – qu'ei ua particularitat extra-locau en França, eths ossalhèrs
14'25 Ossalhèrs – quin comencèc – èster fier de dondar ua bèstia – mes tà MP qu'ei un hasard sustot, coma un declic – istoèra de Ramut
16'00 Rivalitat Aulús/Èrce – pr'amor deras estivas, de Foiet sustot – qu'èra d'Èrce quan èra sus eth territòri d'Aulús



RL-09[Ou-Er-Pmi1-3]



0'00 Seguida – que condan qu'eths d'Èrce qu'avian tuat un d'Aulús – un endret que s'apèra eth Prat Matau, mes que deu vénguer deths Maures, mèslèu – de mau hèr de trigar era legenda de çò de vertat
01'10 Economie – véner taths òtèls d'Aulús – enas annadas 1900, eras aigas que heren vier hòrt de monde fortunats – un casinò – que'us calian causas deras bonas, ad aqueth monde – que pescavan eras troetas ara man, MP e sons frairs, que las venian darrèr eths òtèls – que marchava encara enas annadas 1950 – hòrt de troetas d'aqueth temps
03'10 Evolution – Èrce ara – qu'i puja sovent, que s'aucupa dera associacion «Les Amis d'Aulus et de la valléee deu Garbet» - que'u hè gai, mes ath còp, qu'ei un crèba-còr – tròp de pòrtas barradas – quan non vengues que tròp pòc, non pòdes veir ce qui vòs, que't desbremba eths nòms, eths sobriquets – totun, eth, que s'ei tostemps interessat ath país, ath patoès
04'50 Intime – era mort deth sòn pair que hoc era fin d'un monde – que pensèc e non pas vier mès ací
05'40 Intime – son pair qu'èra eth bolangèr deth vilatge – e eth monde que se'n brembèren longtemps après – qu'èran 5 gojats donc sa pair qu'avia a trebalhar hòrt – que fasia eth pan ara vielha, de 4kg o de 2kg – quan le calec hèr eras flutas, non hoc pas de bon hèr per eth – qu'avia aprés a fèr eth bolangèr dab Morí Lannau (?) - en 1916, que pastava encara ara man – capable de trebalhar net e dia, pr'amor que's calia aucupar deths camps tanben
08'05 Economie – mestièr de bolangèr – que hèva vier era faria dera Hauta Garona – que fasian fornadas – sa mair e eths (eths frairs) qu'ajudava ena sa pair – quin calia hèr
10'35 Semiar – milh gròs, trufas e milh gròs – qu'ei bona era tèrra peth milh gròs – après, eth segle, eth blat nèr dab eras suas flors blancas
12'25 Agriculture – fonsas - pertot en temps, ara que son caperadas peths bòsques – eras trufas que pujavan dinc a 1400 m – era machada
14'06 Idem – era sègle – entà tetar – son oncle qu'ac avia hèt – un aute oncle deth sons, Pierre deth Large, que s'ac sabia hèr tot – en temps, aras Còstas, totis que sabian paredar – un saber-fèr gran en temps
15'50 Intime – eth sòn oncle, Pierre deth Large, qu'èra partit en America – mes non podec cap suportar era America – era sua proprietat qu'èra hòrt soenhada



RL-09[Ou-Er-Pmi2-1]



0'00 Seguida – que junhia eras vacas – qu'èra cohaire tanben – qu'èra eth product d'ua civilisacion, mes quan ei perdut, non s'ac pòden pas tornar trobar
0'30 Evolution – eras fonsas caperadas – s'ei tròp penjent n'ei pas mès trebalhat – mes urosament, qu'i son eths paisans, installats enas annadas 1970 – mes que cambièc eth paisatge, era mecanisacion – km de fonsas qu'an despareishut – que son caigudas o adobadas peras arresidenças segondàrias – qu'avem viscut era fin d'ua civilisacion – ua faiçon de véser eth monde e de condusí's qu'ei partida – mes enas montanhas nostas que s'ei mantengut un shinhau mès qu'alhors
03'10 Idem – eras mentalitats – òc, qu'a cambiat – mes que i a encara islas de resisténcia
03'45 Ecole – qu'anava ena escòla a Èrce – a 11 ans, que l'envièren entà passar eth concors deras borsas – qu'anèc entà Foish – qu'entrèc en colègi de St Guironç (qu'anava dinc ara terminala) – qu'èra Matelem e filò – eth nivèu de matematicas qu'èra hòrt mauaisit
05'45 Idem – eth purmèr dia dera escòla a Èrce que hoc tarrible – après, qu'anèc – 30 eslheves de 5 ans deçà 14 ans – qu'ac calia hèr tath arregent
06'50 Idem – qu'avia un regent, Atané – qu'èra un partesan deras lengas d'òc – qu'èra de Foish e qu'escrivia en patoès – que les deishava parlar patoès ena cort – bèths uns qu'arribavan sense saber parlar francés – sa pair que le n'avia aprés un chic e quauques clients que'n sabian parlar
09'10 Lenga – eth sòn accent – n'a pas jàmes podut pèrder eth sòn accent – eras dificultat de díser «spécial, que didia «espécial»
09'50 Ecole – punicions – trucar, còps de latas, tirar eth peu – mes que's calia poder aucupar de 30 mainatges ath còp – totun, aqueth arregent, Atané, qu'avec a partir pr'amor deths parents
11'10 Arreligion – eth curè – l'abbé Caujole – ací, qu'èra un país de fe – qu'èra coma un segon mèstre – que'u hèva puja ena chèra (a MP) – MP qu'èra hòrt credent d'aqueth temps – qu'èra un bon vivent, totun, aqueth curè
13'20 idem – un secretari de mairi que s'aperava Sylvain Sartre, qu'èra paralitic – qu'èra un felibre – qu'organisèc ua felibreada – qu'avia escriut un libe sus era valea d'Erce : Tèrra Santa – pr'amor qu'i avia capèras, sanctets – pendent era guèrra, era religiositat qu'èra venguda encara mès grana – eth curè que prechèc entà que tornèssan eths presoèrs – qu'èra un admirator de Pétain, qu'èra estat gazat pendent era guèrra de 14 – qu'avec quauques coentas ara liberacion – qu'avia ua voetura – era auta qu'èra tath maire
15'55 Idem – era glèisa qu'èra tostemps plea – era fervor qu'èra importenta – eras hemnas sustot mes eths òmes tanben – sustot pendent era guèrra


RL-09[Ou-Er-Pmi2-2]



0'00 Seguida – qu'i avia missions tanben – monges dominicans que venguian e que tenguian sermons incredibles – era glèisa qu'avia encara un esperit de conquiste
01'15 Guerre 40 – eth judius – era garnison alemanda que passava sus era rota, que's venguian ataular ath cafè – qu'avian unifòrmes deths bèths – eth monde que'us trobavan corrècts – eths que partiren tà Espanha – quan èra mainadèr, un arrecebedor deras pòstas qu'avia ua carta de França dab eras avançadas deras armadas – e que'us fasia escotar Radio Londres – eths alemands que venguian hèr sequenças de cinemà ena sala dera mairia – eths maindèrs qu'èran hòrt contents – films de propaganda – aquiu, que descobric a Marlène Dietrich – qu'escotava tanben Radio Londres aen collègi
05'00 Idem – eth marcat ner – eths alemands que passavan eth burre ath monde
06'00 Idem – amagar judius – mes Èrce n'èra cap en purmèra linha – qu'èra sustot a Aulús – mes un dia, que viren arribar dus mainatges deth sòn atge – qu'èran hòrt bruns, qu'èran demorats pendent quauques meses – mes un dia, n'i èran cap mès – que non sabian çò qu'èra un juif
07'30 Lenga – aprés eth patoès a casa – sovent eth monde d'ací que son estonats de l'enténer a parlar – totis que parlavan patoès en temps – tad eth, que'u parlavan patoès, après dab eths autis frairs, eth francés que s'èra en.hicat enas conversacions
09'00 Idem – qu'a hèt Khagne – e qu'èra un plan bon es.lheve – qu'èra estat a Louis Legrand – mes qu'avia ua galanta a Tolosa, alavetz on s'i estèc pas a París – que se'n tornèc entà Tolosa - en hèr aqueris estudis, que s'estremava deth patoès, qu'èran eras letras classicas – mes qu'avec en facultat Jean Séguy – que'us hèva era filologia – que'u balhèc enveja – mes après, que s'ac desbrembèc – qu'avec eth Capes en 1957
12'20 Politique – après, que venguec un militant comuniste ahuecat – mes d'aqueth temps, que deishèc càiger era lenga – quan lo demandèren d'ensenhar eth occitan en 1970, que s'i tornèc botar – a léger, a parlar, e a escríver – après, ara retirada, que s'i botèc cap e tot – que fec radiò (Radio País), libes, etc – tad eth, sus eth patrimòni, era lenga qu'ei hòrt importenta
14'25 Intime – qu'a avut 5 mainatges – eth darrèr que sap parlar e que vòu fèr estudis – qu'a eth parlar bigordan – MP que hè un esfòrt, non pas díser «eth», pas «f» mes «h»


RL-09[Ou-Er-Pmi2-3]



0'00 Société – praubes – un «bureau de bienfaisance» mes eths mès praubes no's hèn pas véser – bèths uns que venguian entara bolangeria e non podian pas crompar – e eras annadas d'après guèrra que horen eras mès tarribles – ací, qu'i viren arribar haria jauna de milhòc americana, sa pair no'n podec pas jàmes hèr pan – que mancavan de pan
02'00 Idem – familhas nombrosas – qu'èra aunoradas, qu'èra quauquarren de Pétain
02'30 Idem – praubes – mendiants – que venguian de Massat o de Suc de Sentenac – hemnas qu'èran vestidas de ner e que venian pregàrias – que hèvan un trebalh entad eths, cóser per exemple
03'45 Idem – idem – eras Sent guironesas qu'anavan enas familhas deth Gèrs entà plaçà's pera maishanta sason, qu'èra coma eths imigrants ara – qu'èra estat condat per S. Palay
05'00 Croyances – eras pòurs (les fantomes) – qu'avian pòur aths gitans tanben – pòur deth estrangèr en general – eth monde d'ací qu'i cresian – un, Paul de Reau qu'avia vist eras fadas (dit broishas) en Gorc deth Camajon – que venguian lavar eras hardas en Garbet – eth maishant oelh
08'40 Idem – eths esperits que tornavan era net de nadau – eras pòurs – un que l'avia demandat de procurà'u eth Grand Albert

Lassalle Renaud, enquêteur

Eth Ostau Comengés, producteur

RL-09[Ou-Er-Pmi]

EOC 11

Eth Ostau Comengés

Les Amis du Garbet (commanditaire)

Texte/html

gascon

Ercé

né en 1932

Ercé