Collectage d'André - (Ustou-09)

Collectage d'André - (Ustou-09)

Mines (sites d'extraction)

Pâturages d'été (appropriation)

Eleveurs de moutons (gazaille)

Relations pastorales transfrontalières

Bal chanté

Surnaturel (fées)

RL-09[Ou-Us-Da-1]


0'00 Sobriquet – de Ganha (Gàgnou) – eth Pas deth Eishart – un eishart qu'ei un petit prat – Aussesa qu'ei eth nom dera valea
01'10 Idem ath Pas deth Eishart – Marçal, Ganha, Caliu e Tantòs(t) – eth Sarrat deth Tius, Cana (?) e Pijon (maisons après Tramasaigüas) – Tramasaigüas : Ringuet, Monet, Pistolet, era Tarteròla, eth Gat, Miret e Nana
01'40 Un quartièr mès naut : eth Cap deth Sarrat, dab ua maison Pèir de Fòrt – eth Còl dera Passada, Caperanhon, eth Cap deth Camp, Manchòl, Ringuet, eth Vidalenc, Coton, Paumola, eth Vin, Rastolet, eth Lòu, eth Pont deras Gèdras, Paulin e Paulon – plan que son caijudas ara (Ringuet, Manchòl, Coton, eth Vin, Lòu, Paumola, e Nana) – que fè mau en còr, en indivision e cap de rota – era rota enas annada 60
03'10 Escòla – a Bidons, a Lacretà – a pè – 15mn, 4 còps per dia
03'50 Toponymie – quartièrs dinc a St Líser : Aussesa, Bordats, Stillòm, Bidons, Larenh, Lacretà, eth Arialh, Pueg, eth Portèth, eth Caga Lop, St Líser, Viella, Serac, eth Tren, Escòts e era Ribèra deth Tren
04'45 Lenga - «iò» a deçà St Líser – e «jo» a St Líser» - Serac : «iò» tanben
04'50 Toponymie – après, Serac, que son bòrdas apariadas
5'15 Aiga – font o riu – qu'arribèc enas annadas 70 – era electricitat en 1952 – lampa a petròle o carbure – eth riu d'Aussesa – era font deth Tanaret
05'55 Toponymie – prats ath entorn : eth Manchòl
06'00 Montanhas d'Aussesa ath entorn – eth Assedís, Soviene's (??), eth Tèish, ??, Pèira Nera, Rèig, Crusos, Plan de Lausas, Fontar, Bonrepaus
06'55 Tèrras ath Pas deth Eishart – eth Ringuet, era Bòria, eth Camp, eth Sarrat deth Tius, eth camp de Ringuet, etc... - era Escaleta, eths Coladons, eth Cairet, eras Còstas, era Caliá – qu'èran prats (eths darrèrs) – cap mès camps laurats ací
07'40 Camps – tot laurat en temps
08'00 Rivalitat vilatges – dab eth temps, belèu – dab Serac – mes qu'ei acabat – Serac que volian era sua independença, un flòc de monde ailà
09'10 Vilatges frequentats – a Sèix entara fèira – o a Èrce entara fèira tanben – era fèira de Sèix a pè – duas oras e mieja entada anar – tornar pojar a pè ena vrespada, se non venian pas
10'00 Mestièrs – un faure a St Líser, que botava eths fèrs aths chavals e eishunglar eths ases – que portavan fiems o tirar fiems dab un rusc – esclopèr, son gran pair que n'èra
11'00 Molas – un en cada vilatge – a Stillòm, a Vièlla (un particulièr), a Tren peth sòu ara - un a Serac tanben – pas tròp vist a fèr
12'00 Mina – ua a Carboèra de fèrn – era usina qu'èra a Stillòm (eth Bocard) – avant 1900 – non marcha cap mès – quauques uns qu'i trebalhèren – barrada, tornada a aubrir – minurs deth nòrd qu'arribavan, professionau – eths d'ací, qu'èra mèslèu manòbras
13'35 Commerces – cafès : 4 cafès a St Líser, e 3 espiçarias -a Vièlla, non – a Trèn, si – a Serac, 3 o 4 cafès tanben – ena cosina dera maison – béver vin rog, blanc, quauques aperitifs – qu'i fasian aras cartas : era belòta sustot – un cafè ena Cantina (era cantina deths minurs) mès avath de casa sua
15'15 Evolution – chic triste ara, manca monde – entà entertier eths prats – non dalhan cap mès – eth bòsc que ganha
15'55 Evolution – monde ara – residéncias segondàrias, òc – cap de hippies
16'35 Economie – Guset – qu'a amiat quauquarren ara estacion – ua montanha de vacas - un flòc de joesis d'ací qu'i van -
17'35 Semiar – trufas, milh gròs, n'a cap conegut eth temps deth blat – mongetas, caulets – n'a pas vis a bàter - espelhofar eth milh gròs – blat nèr, non
18'35 Erba – qu'anavan mèma ena Raspa, lonh – portar eth fèish en còth – çò de mès pròishi, ací – tot qu'èra dalhat ara man – 30ia de oelhas e 7 o 8 vacas, alavetz, que calia èrba – tot que's fasia sus era esquia, eth fiems tanben – n'i demoravan pas pr'amor n'èra cap tròp loenh de casa
20'50 Montanhar – a Lèrpen, Pèira Nera, Rèig, Crusas, Fontar, Plan de Lausas e Bonrepaus – ua setmana cada un enà poder fèr chic d'èrba ena valea – eths mès vielhi qu'i demoravan tot eth temps – 3 meses au mens
22'00 Idem – entà causir era cabana : tier farís – qu'ei a díser fèr foc 3 o 4 dias – qu'èra presa se i avia fum – en gè o feurèr – n'ac a cap coneishut – jalosias
23'20 Formatge – pojar dab eth pòrc que minjava eth cèrr – de qué minjar per ua setmana per quauqu'un mès dera familha – se pujavan per ua setmana, que s'ac prenian entad eris
24'30 Montanhar – pujar – Crusas e Bonrepaus que non nauts – alavetz entà Fontar, que s'aturavan en Plan de Lausas – Fontar que deu a 1700m – eths cortaus qu'èran ath entorn deras cabanas – ara, qu'ei ardasses e ortigas – non fasian pas burre – eth fromatgèr enterrat dab era pòrta ath nòrd – que baishavan eths fromatges ath ravitalhament – caperadas dab jèrbas
28'20 Lausas – lausèras ací – e que cambièren era palha contra eras lausas, un moment dat – pas vist de cabanas tetadas
29'00 Tóner eras oelhas – fin d'abriu, debut de mai – eths vesins qu'ajudava dab eras talhansas – un dia entath un, un dia entath aute





RL-09[Ou-Us-Da-2]


0'00 Seguida – era talhansa qu'a de bon dalhar e era oelha de bon tóner
0'20 Oelha – Tarasconesas – quauques Castilhonesas – qu'anavan cercar eth marar pera montanha tara fèira Tarascon, a pè – per Aulús, Vic de Sòs, etc..
01'50 Vacas – cap de raça definida en temps – après, era Suissas e eras Gasconas – era vaca que deu èster adaptada ath país
02'50 Oelhas - eishiverniu – ath mes de Noveme – deth costat de Casavet, Lasserre – qu'i amiavan mèma eths borrècs, qu'avian 2 ans – partir ath mes d'octobre entà cercar ua plaça – a pè un còp entà ecercar era plaça – un aute còp enad anà'i – eth contrat pagar o era meitat deths anhèths
04'30 Montanha – non pagavan cap, qu'èra comunau – mes quan i èra era doana a Uston, que calia un «laisser passer»
05'10 Fromatge – bon segon eth pacatge – mès naut ei, mès bon ei
05'30 Tavascan – eth bestiar que's barrejava – qu'amiavan oelhas deras sievas entà Tavascan – o eth contrari – chic de contrabanda tanben – que'us portavan cafè, eris alcool – que parlavan patoès dab eris – non parlan cap catalan, qu'ei coma un patoès – eris que venguian mès pr'amor que cercavan eth cafè – que dromian ena cleda, minjar en çò dera familha – que calia fèr atencion aths carabinièrs – ena montanha, qu'anavan en Espanha tanben – eras oelhas sievas qu'èran mès petivas – qu'aimavan plan qu'eths marasts se barrejèssan dab eras suas oelhas
07'55 Idem – ua filha de'n çò de Jaques, a Tavascan (de Rose) qu'èra venguda esposar eth Rei (de Tavascan tanben) qu'èra dejà a Uston – que passèc pera montanha e que's venguec cambiar a çò de Ganha – après, non averen cap mès novelas
08'30 Sobriquets Tavascan – Jaques, eth Masoeret (?), eth Pobil, eth Bernat – eth pobil non vòu pas díser arren (blizzard à Bethmale) – eths joesi d'ara que van entara hèsta de Tavascan ath mes d'aost – 7 oras a pè o 4 oras en autò
10'00 Castèths – non sap pas – eth Castèth de Tren : qu'i èra era doana – eth casèth de Mira Vath, non se'n parlava cap
10'45 Aiga – Font Senta – un chic – n'i anavan cap
11'20 America - quauques uns qu'i èran anats – sa gran mair e era sua sòr
11'40 Ossalhèrs – quauques uns – en çò de Paulin – en Tren tanben – non sap pas quin fasian entà gahar eth os
12'15 Vrenhar – ua còia – deth costat de Pòrt Vendres (dit en gascon) – enas Pireneas orientalas
12'50 Dalhar en Espanha – qu'èra mès en avança en Espanha – ath mès pròishi, que devian anar
13'20 Colportur – ath mes de noveme, dab ua caisha de lunetas, etc – tot qu'apartenguia aths senhors de Sent Líser
14'00 Société – familhas ricas de St Líser – notaris – proprietaris dera majoritat deths terrencs dera valea – eras gents que'us pagavan era renda – aqueras maisons que son caijudas – ua davant era mairia qu'èra estada desmolida entà fèr era plaça : qu'èra un notari hòrt riche – eras filhas que demorèren qu'èran ena misèra completa
15'30 Mòrt – tombas a part deth cementèri : ua en entrar a St Líser, ua ath Tren, ua auta ena Ribèra deth Tren – ara, qu'ei interdit – qu'èra particulièrs, pas senhors
16'40 Praubes – hòrt deth temps deths senhors, balhar les i'n deras recòltas, pagà'us eras tèrras
17'20 Colporturs – que coneishian eras maisons – 3 meses d'ivèrn – era maison Soqueta a Soèix que hornissian eths colporturs – pagà'c après en tornar
18'30 Pelharòt (que pensa aths gitans) – que disian era bòna aventura – que's metian en colèra se non crompavan arren – que's getavan sòrt se non crompavan pas arren
19'50 Idem – pèths de lapins – eth gat martre n'èra pas de bon atrapar
21'00 Eleccions – qu'èra sustot per rappòrt ara persona
21'40 Curè – un en temps – ara, cap mès en canton – en temps, familhas qu'avian un filh que s'èra fèt curè – tròç deth pòrc, n'ac a cap coneishut – catechisme : òbligatòri – a Stillòm sovent – ara sortida dera escòla – eras vrèspas : pas guaire, qu'èra loenh
23'55 Escòla – Bidons, St Líser, eth Tren e Serac – que las a coneishudas




RL-09[Ou-Us-Da-3]


0'00 Lenga – arribar ena escòla sense saber parlar francés – que parlavan patoès quan sortian – s'an viscut ensemble ací, que parlan patoès ara – mes eths conjunts, sovent, non parlan pas patoès
0'45 Guerre 14 – son gran pair qu'èra de 1874, mes no la fec cap
01'25 Guerre 40 – qu'èra estat dur – eths alemands pertot – eth couvre feu – eths alemands qu'èran ena escòla ath Trèn – qu'èran enas maisons tanben – monde qu'èran passats en Espanha – en preson a Sòrt
03'00 Idem – dus passurs d'ací qu'èran estats gahats – un de Stillòm e un deth Trèn
03'40 Hèsta deth vilatge – sonqu'ua ara – mes en temps, 3 – ath Trèn, St Líser e Serac – Serac : 15 d'aost, ath Trèn, debut de Seteme – chic de musica e de bal – ara, que fèn repèishes – de çò que's bremba, un orquèstre – avant, eth armonica o eth accordeon – e encara abans, ath son dera votz : fèr braile – danças : era borrèga, ja, valsas – eth quadril tanben
06'10 Nadau – vesilha eth ser – dab merluça, era velha – de mieddia
07'15 Dias caumats – era Sent Josep – dijaus de vrespada e divendres de maitins tanben
07'45 Benadir eth bestiar – non – mes que botavan aiga benadida avant de pujar ena montanha ena esquera, dab ua gota d'un cièrge – eths rams tanben
08'35 St Joan – benadir ? Pas vist – mes perdut pendent un bon moment – tostmps vist a hèr a Trèn
09'15 Carnaval – amassar ueus e fèr un bon repèish – plusiurs còias
09'40 Rogacions – non sap pas – cap tròp fèt
10'00 Benediccion deth cementiri
10'30 Credenças – bruishas – encara monde qu'i cresen – monde que cresian un tau qu'avia un poder de fèr arribar malurs
11'20 Encantadas - eth Pic dera Stièn, qu'i èran encantadas – sense cauçuras, e qu'estenian eth linge
12'00 Eras Pòurs – monde que fasian coma se n'èran
12'30 Font Senta – que fasia arribar era ploja – que s'èra passat chic, n'ac a pas coneishut – eths de Tavascan qu'i arribavan
13'30 Eth os – qu'avian de guardar eras oelhas de pròishi – monde que l'avian vist
13'55 Lenga – aprés a parlar dab eths granis parents e parents – eths sievis que'u parlavan francés, mèslèu – pair mort a 11 ans – que partic dab era sua mair a Tolosa – sa mair qu'èra de Stillòm
15'20 Idem – que's parla encara
15'45 Idem – avier – que son eths joesi qu'an a parlar – eths sievi filhs que'u comprenen – mes se non parla degun, n'auràn cap mès besonh de comprene'u

Lassalle Renaud, enquêteur

Eth Ostau Comengés, producteur

RL-09[Ou-Us-Da]

EOC 11

Eth Ostau Comengés

gascon

Ustou

né en 1946

Ustou