Collectage de Claudine Rivière-Souilla 1 (Boussenac-09)

RL-09[Ma-Bo-Sc-1]

0'55 Sobriquet – ací de Miquèl – del costat de sa pair, del Griu – la maison de Miquèl - qu'èra de «papai le revielh» - son gran-pair qu'èra d'Ansenon a Biert, de la maison de Caten, qu'èra vengut gendre – que ven de Catalina – qu'èra vengut Jean de Miquèl – qu'avia crompat era maison on ei ara – qu'ei de Miquèl Tanben

02'05 Toponymie – ameus de Boussenac – le vilatge mès gran, qu'èra ací – quan èra arribada ací a 4 ans, qu'i avia 36 personas qu'i demoravan – ara : 3 – cap de partida centrala – 22 captatge d'aigüa – ua comuna pro estenuda

03'40 Anar a Massat d'ací avant – dus carrerons – que passavan un «trescòl» - que passavan de cada costat de las «Balmas» - que caminavan fòrça

04'30 Feiras – a Massat – e a St Gironç, quan la rota fuc fèta coma cau – ua grana feira a Massat – en Pueg – ases e vedèls, quauques oelhas e chavals – sus la placeta, las galinas, les lapins, ueus e canards

05'30 Démographie – a la fin del sègle 19, dins las annadas 1850 : qu'èra mès poblat Massat que Sent Gironç – que partiren pr'amor de la misèra – a la fin del sègle 19, la santat qu'èra mès bona – no's moria cap tant de mainadas e que n'i avec tròp – que's botèren a eishartar dinc al cap de las montanhas – que deveren partir – aigüardentèrs, vrenhar tà la femnas, del costat de Carcassona, anar dalhar en Cerdanha, caishèrs, d'autis definitivament e fèr la baladusa a Tolosa

07'20 Neuriças – pauc ací, mèslèu sus Vathmala

07'45 Dalhadas e segadas – ena Cerdanha, devèrs l'Andòrra

08'00 Baladusa – femnas sustot que s'anavan logar ua carriòla, coma ua taula dab punhadas e arròdas – a Arnaut Bernard, le marcat de Tolosa mès gran – qu'i anavan lèu le maitin – eishús le Capitòle, als Minimes o sus les bolevards – sovent, que s'i demorèren, las femnas que s'i maridèren

09'40 Caishèrs – sustot a Bièrt – particularament, le vilatge de las Fontèras – qu'avian ua gròssa caisha, ua marmòta – que venian causas, lunetas, dentelas, imatges de glèisa – quauques que s'èra especialisats a anar véner vanilha a Lorda – qu'i feren sòuses – un a Massat, qu'avia bastit la mès grana maison de la plaça de la glèisa dab aquò

11'10 Brutlors – eishús Massat sustot – guareben en totas las familhas – 2/3 que partian bilhèu – un alambic portatiu, qu'anavan a la fèrma – devèrs le Gèrs, la Garona Nauta sustot – en l'Auda – pueish, quan firen sòuses, que's crompèren alambics grans o mèma tà quauques uns, un alambic doble – que'u deishavan sus plaça – la sason que podia anar del 1er d'octobre al prumèr d'abriu – distillar marc, vin en Armanhac, pruas, citra – qu'èra çò de mès rentable

13'10 Partir – cap d'ossalhèr ni America – quauques uns qu'èran partits dab ua bona instruccion

13'55 Activitat per endret ? - òc e non – a Bièrt, hòrt de caishèrs, a Bossenac, aigüardentèrs – mes pas especialisat – la baladusa, qu'èra sustot la valea de Lièrs e Le Pòrt

14'45 Aigüa – que l'a tostemps vista a casa – son gran pair qu'èra maçon e qu'i avia un robinet – ua font pas loenh – prumèras installacions en las annadas 1955 – qu'èra estat ua corvada del vilatge – le captatge a Gajòl – un gran trebalh

16'10 Corvadas – entre els, les òmes s'i metian – mèma en defòra de la mairia quauques còp

16'45 Electricitat – tostemps vista ací – tres lampas a casa – centralas idrolicas – ua al Pòrt – qu'èra arribada tard, enas annadas 1970

17'35 Rivalitat entre vilatges – al moment de la festacions, en fin de jornada de feiras, quan dançavan – les joesis que pintavan e que's forravan – les de Massat non volian cap que les «de la campanha» venguessan panar las filhas

18'30 «La campanha» – Massat qu'èra pro borgés – las gents importenti qu'i èran – les de la campanha, que's sentian mespresadi – elis que fasian estudis quan ací, que calia anar trebalhar a la proprietat – pr'aquò, les d'ací qu'averen tostemps la volentat de fèr arribar au mens un de las mainadas – un oncle qu'avia fèt de granis estudis – sa mair que s'èra arrestada lèu – mair electrocutada peth tuit – papai le vielh qu'avec tostemps aqueth regret de non pas aver fèt contunhar sa mair

20'40 Personau – sa pair non s'entenia cap dab son bèu-pair – que partic e que' tornèc a maridar – son gran-pair qu'èra qualqu'un de plan trebalhaire, dab maishant caractère

21'25 Escòla – al Par, a St Gironç, a Pàmias, en region parisenca – puish en país – arribar a París, que l'avia agradat de descobrir causas – de véser las gents córrer l'avia suspresa – e a la fin, qu'ac fasia era tanben – e les que legian le jornal, dret en metrò, qu'èra susprenent tanben

22'55 Idem – escòla al Par – a 1km d'ací, anà'i a pè

RL-09[Ma-Bo-Sc-2]

0'00 seguida – 15 mainadas – ua regenta – n'avec cap l'interdiccion de parlar occitan – non la pelejèren cap – un còp, qu'i èra la regenta e sa gran mair, qu'èran a la font e sa gran mair li avia dit «vòs parlar francés» - que l'avia suspresa, aquò – nopn parlavan pas james francés ací – que'n sabian parlar pòc o pro – que s'i parlava francés quan qualqu'un de defòra venguia – la regenta qu'èra de Massat

01'50 Escòla – regents que possavan les mès bonis eslèves – sus les 15, la mentat qu'an contunhat

02'20 Evolucion – le vilatge qu'ei triste – despuish 15 ans, 10 de morts – un joes coble a baish, autament, que seria soleta

03'20 Hippies – que i a de tot : les qu'ensajan de trebalhar e les «parasites», els que viven del RSA e que son tot le dia sus la plaça de Massat a béver bièrra, fumar – que demoran a haut, al cap de la montanha – que s'amagan – tanben, les retirats que tornan

04'35 Joesis d'ací – un cople dejós que trebalhan – mes entà trobar trebalh, qu'ei quasi impossible – se'n van les joesis – que fèn escòlas luenh e l'emplec après, qu'es luenh tanben – se va durar ? - las gents que tornaràn a la campanha pr'amor d'èster hartat de la vila – que va contunhar aquel movement

06'20 Agriculture – ara, que son bòsques – vacas, pòc de oelhas o de chavals – de fòrtis tractors – un gran òrt ací en quartièr – qu'i trebalhan a 3 – quauques òrts mes sustot eslevatge – cap mès de milh gròs

08'00 Semiar – blat, segle, le gavach, milh gròs, jotas, nats, trufas – sustot ental gorrin

09'00 Bàter – preparar era cort – bosa de vaca barrejada dab aigüa – ua crosta – le gran n'entrava cap – bàter al flagèl – après, que fuc la batusa – qu'ac a fèt, era tanben – al mèma ritme – las garbas – la palha entà fèr les tets (sus las bòrdas)

11'20 Tornar servir de tot- tot entà las gents o le bestiar – véner qualques trufas o pomas

RL-09[Ma-Bo-Sc-3]

0'00 Alimentacion – minjar trufas, la basa – l'asinat, plan pauc de vianda dedens – un òs salat – le ser, sopa de l'asinat dab un ueu, salada – le pan dab la faria de casa – plan pauc de fromatge – fèr burre, pas fromage – legumes de l'òrt – la fruta (pomas, peras) – quan qualqu'un venguia, un lapin d etuat – le gorrin o le polet entà la festacion – minjar biòu, quasi pas james, vedèl tanpauc – quan sa pair venia un vedèl, que'n crompava un tròç

02'20 Vedèl – véner coma repopet – o véner a 6 meses – s'èra ua fumèla, guardar-la coma jonga

02'50 Oelhas – plan pauc

03'10 Bestiar – raça vaca: suissa

03'30 Gorrin – mès aisats que'n crompavan 2 – crompar petit – eslevar tiò l'Avents – que minjava tot le dia – trufas, bren, jotas cuetas, nats, vielhas peras o pomas cosudas

05'15 Fruitièra – ua a Massat, ental camembèrt d'Ost – que's devec arrestar dins las annadas 60 – minas ? Pas ací – carboèrs o fèr fèrn – quauques mestièrs de las fòrgas mes pas guaire

06'35 Guerre de las demaïselas – que's passèc a partir de 1829 entrò 1872 – quan Carles X arribèc al poder, l'estat que volec arrecaptà's le bòsc – mes la gents que se'n servian – quin – que trèren a las gents aqueris drets de servi's del bòsc – en 1829, a St Lari, que comencèc – que s'espandic dins totis les cantons de montanha – eishús Massat, que fuc fòrt importent – en 1830, 1900 de demaïselas – perqué les aperavan «las demaïselas» - n'èran cap tròp organisats – que s'amagavan – pas ua grana insureccion pr'amor qu'avian mancat de «caps» entà gavidar – le governament que' s'n tornèc al derrèr un pòc - pauc de morti : 2 – un garde que tuèc ua demaisela de Bossenac (Francés Baron), e en 1867, un garde que' moric pels massadèls – qu'ei demorat en les esperits – e que n'avia entenut a parlar al moment on tornèren a méter l'ors

12'50 Velladas – «pervielas» ací – les vesins que venguian entà fèr corvadas – le milh gròs o engruar – fèr castanhas, béver citra – causas saladas quauques còps

14'00 Quistar – que fasia partida d'un sistème entà ganhar 4 sòuses – partian a pè – sustot las femnas - disian litanias – quauques tecnicas coma quan arriban en ua maison novèla de díser «mon diu, ja sembla a san pair aqueth dròlle !» quan n'avian pas james vist a digun de la maison – un aute, que fasia semblent de pregar : « de Varilhas a Pàmias, de Pàmias a Varilhas, etc» en tot paterejar

16'20 Pais Baish – de cap a Tarascon

16'30 Vrenhar – deel costat de Carcassona – en l'Eraut – sa mair qu'i èra anada – qu'anavan ací a Mos ? - ua còla – qu epartian dab provisions - e dedens tostemps un cosinèr

18'00 Pelharòt – que'n passava un – un vesin que's guardava las pèths dels lapins – que passava a Massat

18'45 Praubes – ua femna, la Catalinata – qu'abitava en ua balma, dejós le còl del castèl – veusa d'un militari, qu'avian viscut en las colonias – quan se moric, que's trobèc sense ren – qu'èra tota espelhotada – que passava, que venia agulhas – quan se moric, que trobèren dns la tuta plan de moneda – ua auta, al fons del vilatge, l'aperavan la Barona, ja vivia de pòc de causas – que's fotec le fòc aishús – qu'èra grana e magra – espelufada – que's passava le dia córrer – ua vaca, que li fasia véser las pèiras – que miava la vaca entà fèr-la béver e quan fuc davant le bassin, li diser «ja beveràs mès tard» - que la tornèc estacar – un aute còp, que la fec levar a còp d'esclòps en tot díser «leva't, jo non dòrmi cap» - la Barona, qu'èra la femna d'un òme sortit de'n çò del Baron

22'35 Curè – le de Massat – ua glèisa al Riu Pregond – n'anèc cap al catechisme – non fec cap la comunion – qu'èra comunistes a casa sua

RL-09[Ma-Bo-Sc-4]

0'15 Pelejas enyre pro e anti curès – non

0'40 Nòra/gendre – gendre en çò d'ua eiretèra – le gendre qu'èra un capdèth – que's calia carar - «que se n'é vengut gendre en çò de...» - non deishavan pas le poder les vielhis – femnas eireteras – sa gran-mair que n'èra, ua sòr ainada qu'èra partit a Cunhaus – un frair qu'èra partit trebalhar coma perceptor – que fuc era l'eiretèra

02'40 Guerre 14 – 2 grans pairs que l'avian fèta – no'n parlavan cap james, l'un coma l'aut – le gran pair d'ací qu'avia fèt l'argona – que trebalhèc a la cartocheria – gran-pair del Griu qu'èra partit a las Dardanelles, qu'i èra estat blessat – no'n parlavan quasi pas james

04'40 Guerre 40 – un maquís a la Croseta – son gran pair d'Eses qu'arrevitalhava le maquís – les alemands qu'arribèren tard ací, de cap a 1943 – ací, n'i son pas passats (a Bossenac) – milicians que desnoncèren son gran pair e son pair qu'èra FFI – les alemands qu'arribèren, a Eses, n'i avi pas que son gran pair e ua femna – la femna que cridèc entà avertir le maquís – que la tuèren – son arrèr gran pair qu'avec pòur, sautèc pera frièsta de l'estatge – no'u turèren cap – son gran pair que demorèc a la prison de Foish e de Tolosa, mes n'i demorèc cap guaire pr'amor qu'èra la fin de la guèrra

08'10 Nadal – lèu fèt – dus presents, un tricòt e ua boèta de confitura – un aute còp, ua chicòta posseta dab duas «poupées» de bren – ua merluça dessalada ena font – vesilha la velha de nadal – missa de miejanet, dus còps – e le lendeman, ua repèish un chic de fèsta

10'15 Carnaval – joesis que passavan – que fasia pòur quan èran mainadas – amassavan ueus

11'20 Lenga – al Pòrt, qu'insistan sus les «l» - mes autament qu'ei era madeisha causa

12'10 Idem – evolucion de la lenga – francisada e mèma anglicisada – occitan en francés tanben «il s'est espatarné» - «il fait les choses à biste de nas»

RL-09[Ma-Bo-Sc-5]

0'00 Lenga – un òme Jean-Marie Servat qu'èra un felibre – qu'avia escriut plan causas – un libe en francés «histoire de Massat» - mes que publicava en las revistas «Era Bouts dera Mountagno» - les tèxtes que s'anavan pèrder donc qu'a arrecaptat les sievis tèxtes – dab las duas grafias e la traduccion - que que n'a fèt un libe – tres ivèrn a fè'c

01'30 Idem – qu'èra mort en 1945 – qu'via emplegat un flòc de mots que s'existan cap mès e que non coneish pas mèma – qu'avia fèt sustot poesias, mes tanben istoèras risolièras, la canta la massadèla tanben – ara sustot coneishut per aquesta canta

02'45 Idem – un mot despareishut – le mot «medigant» - qu'avia interrogat vielhis, digun non sabia çò que volia díser – e d'après le contèxte qu'a comprés que volia díser «moyennant»

03'30 Lenga de Massat – vocabulari mes tanben prononciar – exemple de l'imperfèt (aqueth accent que s'arretròba, ath mès pròche qu'ac sapia, a Èrce) – un flòc de mots que no's tròban cap ni en gascon, ni en lengadocian

04'40 Isolament de Massat – la rota de St Gironç que's fec en las annadas 1850 – qu'èra pro complicat d'anà'i – qu'anavan mès adaise a Tarascon o a Vic de Sòs

05'25 Lenga – Aleu e Solan que parlan mès gascon – que disen encara «fèsta» mes que's tròba la diferença (lejut en tèxtes de Urbain Cassagne ena Bouts dera Mountagno, eth emplec deth «h» a Aleu-Solan) – de Biert a Aleu, que's tròba la diferença

06'40 Idem – que balha corses a St Gironç les dimècres – que i avia ua demanda donc que i anèc – les qu'i son que son interessadis

07'55 Idem – estat de la lenga de ara – las generacions qu'arriban no'n parlan cap mès – que caleria passar pels joesi – fèr Calandretas, mes pas sonque 2 en Arièja – que cau ensenhar aquò coma ua lenga estrangèra

09'00 Lenga – ensenhar la lenga del paí qu'ei importent – l'occitan de la facultat entà generalisar las causas mes quan l'ensenhan sus plaça, que cau fèr dab la lenga del pais – a St Gironç, qu'ensenha en Massadèl, que fè las duas versions – quan ditz «la fèsta», qu'escriu al dejós «era hèsta»

10'20 Idem – returbèrs :

Quant òn non a cap, que cal aver camas

Que val mès un que sap que cent que cercan

deishar fèr los que saben al lòc de pèrder temps

La raça que raceja

un vielh qu'èra rachon, le filh tanben (les chiens ne font pas des chats)

Del temps que le can pisha, la lèbre que passa

15 de l'agost passa, la tèrra que's glaça

Fèr Pasqüas abans les Ramèls

Aquera, qu'a trincar ueus

quan ua hemna prenha qu'a le vente redond

Deman, que s'i farà dias

Se feurèr non feurereja, març que marceja

Les Prestons : Feurèr que ditz a Març : «presta me'n dus e dus que n'è que faràn 4 – las vacas del pagés que las faram pèrna bàter»

explic

15'00 Lenga – tostemps parlada mèma en París – ací, qu'avia tostemps arlat patoès – qu'aprenec que podia hèr eth ensenhament en occitan – passèc ua licença d'occitan a Tolosa – passèc le CAPES d'occitan l'annada d'après eth de histoire/géo – qu'èra eth mèma donc eth trebalh qu'èra fèt a mentat – sus les eslèves qu'avec, al mens dus que s'orientèren de cap a l'occitan

Aquí ! E ben, que vam passar al asinat !