Collectage de Henri - (Saint-Girons-09)

Collectage de Henri - (Saint-Girons-09)

Vignes

Guerre mondiale (1939-1945) -- Exactions

Guerre mondiale (1939-1945) -- Résistance

Espagne, Guerre d'(1936-1939)

Insolite

Gasconnismes

Surnaturel (diable)

Elections

0'00 Toponymie – eth Carrèr deth Tussau – per eth, qu'ei pr'amor qu'ei mès ensús qu'era vila
01'10 Idem – idem – quin èra en temps quan bastiren era maison – sa maison dab eth parents, grans parents e son frair
03'00 Guerre 40 – pair mobilizat en 1940 mes que caló demorar dinc a mai entà avisà's qu'èram en Guère – qu'èra era debacla – sa pair que ho desmobilizat pr'amor qu'èra pair de familha – que ho afectat enas minas de Sentenh
05'20 Intime – maison crompada en 1878 – que costè 13 000 fr – son gran pair que trebalhè pendent 2 ans ara borda dera molassa tà poder acabar de pagar – son gran pair que neishè a Lescura – mes « Dougnac » que ven de Seix o Oust – en temps, non n'i avè pas sonqu'un aute, un bolangèr
07'50 Intime – son arrèr gran pair que poderé èster vengut d'aquiu – sa gran mair venguda de Sentenac d'Oust, dera Somèra – qu'èran partidas dab sa mair en St Guironç – son gran pair qu'èra vengut bordalèr ara bòrda deth Magrat – a 2 km d'ací – d'aquiu enlà, eth pair deth gran pair qu'avè crompat ua bòrda a Montesquieu Volvestre – que partiren totis aciu (5 frairs e 3 sòrs, son gran pair qu'èra eth ainat) – eth gran pair que crompè era maison era mèma annada ací
11'30 Agriculture – èster bordalèr – qu'èra fermèrs en fèit
12'40 Vinha – vinha hauta ací – un auseròt – quin hèvan – ara, non n'i ei pas mès era vinha – tà vrenhar, pujar dab ua escala – eras hemnas que prenguian erth arrasim qu'èra devath – e eths òmes que pujavan dab escalas – vin ath entorn de 7 o 8°
15'00 Idem – nada vinha baisha – un shinhau de cap, sus Lédard (?) en St Guironç – qu'èra plan amijornat – qu'arribava a 10°
16'00 Idem – qu'ac a vist en èster dròlle, mes non n'i a pas trebalhat guaire

JPF-09[SG-SG-Dh-2]

0'00 Intime – vesins deths sons – un qu'èra partit vailet en Gèrs
01'00 Elevage – vacas suissas tara lèit – un parelh de buèus entà trebalhar – e un parelh de vacas suissas se calèva doblar – eth buèus qu'èran gascons – 12 vacas qu'avè – eths prats ath entorn
03'55 Idem – oelhas – que crompavan 25 oelhas eth 17 d'octobre ara hèira de St Luc, a Sèix tà engreishar eth anhèths – e véne'us
05'00 Idem – vacas – que portavan era lèit en vila – era lèit deth ser qu'èra botada en ua bassina dab aiga fresca – non la barrejavan pas dab era lèit molhuda eth maitin – eth prumèrs clients qu'èra era lèit deth ser, e eth darrèrs, era lèit deth maitin – tà mólher que cau arrespectar eras oras – non l'anava cap aquerò – après, que hec eth vedèths tara Italia
07'15 Idem – ua cabala – tà passar eth arrastèth, era fanusa e era hotjaire tath garnable, taras jotas – qu'èra de mès bon hèr que dab eras vacas – tà arrasclar tanben
08'45 Guerre 40 – ara Liberacion – ua cabala castilhonesa, hòrt valenta – qu'èra en prat de còsta a casa – eth alemands qu'avèn botat ua mitralhosa de cap - que tiravan dempuish ua maison qu'avèn arrequisicionat – era Liberacion : eth 20 d'aost en 1944 – eth alemands qu'èran arrestats eth endeman – pera vrespada, qu'arribè ua colona de 1200 òmes dab camions e mitralhusas, etc... - quan arribèren tà St Guironç, eth maquís que's devó arretirar pr'amor n'èran pas pro nombrós – eth endeman que ho era batalha d'Arrimont (??) -
12'30 Idem – seguida – brutlar eth ¾ deras maisons – tuèren personas – que devarèren sus Castelnau, e arrestats sus Segalà
13'10 Idem – idem – eth, eth 20 d'aost qu'èra ací – eth endeman, qu'anè tara vila, que'us balhèren un fesilh tà anar cercar eth alemands que demoravan – eth alemands que'us tiravan dessús, mes eths que sabèn arrespóner
14'24 Idem – era cabala – quan entenè eras balas a shiular, que hèva eth torn deth prat, aholada – que l'embarrèren ath hons dera bòrda – eras vacas qu'èran damoradas laguens, per èster en estiu
15'30 Guerre 40 – totun, St Guironç que ho pro tranquilla
15'50 Idem – un grop de 4 joens, dont dus que coneishè plan – aqueths que hèvan era ligason dab eth maquís dera Croseta ,ath cap dera Arribèra Nera, e eth dera Arbàs –


JPF-09[SG-SG-Dh-3]

0'00 Seguida - Ua vrespada qu'èran ara ombra d'un casse a haut, a Glorieta, dessús dera crotz – que s'arrepausavan sus eth camin entre eths dus maquís – qu'èra 14h e eth alemands que hèvan patrolhas pr'amor eth passurs tà Espanha que venguèvan cercar eth monde ara crotz de Glorieta – per on passavan
1'35 Seguida - eths alemands qu'ac sabèn – qu'èran dus – que'us viren e que'us tirèren dessús – que s'escapèren de cap a ua bòrda, e que s'amaguèren devath un engart – que n'aucidoren dus ací – un qu'abató un alemand – eths dus qu'èran encara amagats que sautèren devath tà un prat, eth un que s'escadó a escapà's mes eth aute que prengó pòur, e que's he presoèr – eth alemands qu'èran tath castèth de Beauregard (??) - eths alemands que mièren eth qu'èra mòrt sus ua escala de cap ath castèth dab eth presoèr
04'10 Idem – seguida – eth presoèr qu'èra anat tara escòla dab eth – que'u heren minjar peths cans – que sofrí tath diable – de cap ath mes de julhet – que l'enterrèren devath un casse
05'30 Idem – monde que passavan tà Espanha – eth frairs Barrau de Sentenac d'Oust dera Somèra – eth pair d'aqueths que venguèvan cercar eth monde ara crotz de Glorieta – e eth frairs que'us miavan tà Espanha – eth un que ho aucit a 19 ans, denonçat, que dromiva en un bordau, e que demorava monde tà passar tà Espanha – sus eth matin, eth alemands qu'arribèren percé que sabèn qu'èra aquiu – que sautèc peth bocalèr en tot tirar dab era mitralhusa mes que ho aucit
07'50 Idem – son frair quan ac sabè que partí, eth medish, tà Espanha
08'20 Idem – idem – qui hèvan passar – que compren « on » passavan – un avion que s'englahè ena montanha
10'05 Idem – idem – en Espanha, de cap a Los de Izil – a Sòs – puish tath monasterio de Llerida – que'u s embarravan aquiu – tres o quate mes que demoravan embarrats aquiu – dromivan sus eth sòu
11'45 Idem – tà Franco, espanhòus que passavan tà França – hòrt de descendents adara dera armada arrepublicana – hòrt qu'anavan tà Tolosa, que'us embarravan ath camp du Vernet ; de cap a Saverdun – qu'arremplacèren eth francés qu'èran partits tath front
13'30 Idem – espanhòus ath maquís – ua familha Carbona – a on e per qui trebalhavan – que machavan hòrt

JPF-09[SG-SG-Dh-4]

0'00 Lenga – eth patoès aprés a casa – sa mair que'n parlava mens pr'amor qu'avè creishut a Tolosa – sons parents qu'èran obrèrs, e era tanben qu'èra estada obrèra en ua usina de Tolosa – sa pair que la coneishè pr'amor qu'avè hèit un desplaçament a Tolosa
02'00 Société – perqué èran partits de Massat, eth parents de sa mair – tròp de monde, e tribalh tròp mauaisit e tèrras penjentas – qu'èran dera comuna de Bossenac, ath quartièr Faurona, ath Riu Pregond, ath hons dera valea, a baish
03'50 Mestièr – Aigüardentaires de Massat – que'us hèvan un suplement – a Erce e a Aulús, qu'èra diferent, qu'èran Ossalhés – bèths uns qu'èran qutament partits tara America - un Fort qu'èra estat tuat peth ors en America
05'20 Industrie – St Guironç en temps vielh – ara, era usina qu'ei barrada, 140 obrèrs botats dehòra – ua auta, era dera Molassa dab era paishèra qu'alimentava eras maquinas – ara, era Molassa qu'ei tanben miaçada – que fabricavan paper a cigareta
07'10 Lenga – era Molassa, d'on ven ? - n'ac sap pas – tostemps conegut com ei uei
07'40 Industrie – ua auta usina, ua filatura, era usina Segond, ua auta ena Molassa en temps – ua papetaria a St Líser – un parent d'Aristide Bergés qu'avè descobèrt era « houille » blanca
09'10 hèiras – ua cada 15 dias – eth dusau e quatau diluns de cada mes – un marcat cada dissabte, dont ei plan mès important ara que bèth temps a
10'30 Hèiras de St Guironç – bestiar dera glèisa de St Valièr dinc ath presbitari – de cada part dera avenguda – anhèths, oelhas e motons, qu'èran hòrt bèths – eth marcat deths ueus e deras vacas, entre era brasseria e era glèisa de St Valièr – de còsta, vedèths gascons tà hèr bueus – eth vedèths de carn qu'èra plaça eth Capot (?) - era hèira deths shibaus, ases tara Marteror, ath dus de noveme – ua auta eth 2 de Gèr
13'50 Idem – pòrcs - poralha qu'èra a on ei uei eth ofici deth torisme, ath Balejon
15'20 Toponymie – le Quai deu Gravier – non sap pas – eth Salat tà carrejar ? - entenut a parlar bèth shinhau – non compren pas ce quin se hèva, uei, non seré pas possible

JPF-09[SG-SG-Dh-5]

0'10 Eth Camin de hèr – ua marquisa qu'an tirat – ua linha qu'anava sus Bossens (Tolosa) e un auta sus Foix – ua auta que devè anar tà Espanha – que hochèren tunèls a Ost, mes non marchè pas jàmes – eth balast, e on lo prenguèvan
03'15 Intime – perqué vengó paisan – que'u calè apréner eth latin e eth grèc, mes non l'anava pas – qu'entrè ath cors Piget – que passè eth examens de contabilitat –que passè ua visita tara usina de Pechiney – quan vi tots aqueths burèus alinhats, era ahrièsta que balhava sus eras maquina, que'u fotó un truc ath còr – no's podó pas imaginar a trebalhar aquiu – qu'èra dijà embauchat
07'30 Idem – seguida – que disó a sa pair en tot tornar qu'anava tribalhar ara bòrda – quauques dias après, qu'èra era sason deth hiems – eth sang que'u colava entre era man e era horca mes non disè pas arren pr'amor deth pair – qu'aprengó a laurar ath printemps, dab era mossa e eth brabant – quan estó maridat que loguè era bòrda deh Marchand o Marsan ath dessús de St Guironç, mes que dromiva ath Carrè deth Tussau
10'35 Idem – ath cap de dus ans, era bòrda deth Gelat qu'èra a logar – qu'èra mès avient, mès pròche – tara bòrda deth Gelat, que trebalhava eth garnable e eth òrdi tà engreishar eth anhèths – après, que crompè un parelh de gasconas
13'00 Agriculture – era evolucion tecnica – eth tractors – eth purmè qu'entrè en quartièr qu'èra en 1957 o 1958 – dinc ara, n'avèn pas jàmes trebalhat que dab bestiar – qu'a dalhat a man, sonque enas cantèras – ua fanusa e un arrestèth dab era cabala – eth blat e era shivada que segavan sus era dalhusa
15'00 St Guironç, ath còp paisans e era vila – uns que trebalhavan enas usinas e hèr eth paisan th còp – un qu'a tèrras de còsta


JPF-09[SG-SG-Dh-6]

0'30 Agriculture – ara, n'i a pas mès de camps, pastenc pertot
0'55 Société – mentalitat cambiada – familha en cada bòrda – dròlles pertot : un de còsta, tres a Ventalhon, tres ath Magrat, ters o quate ath dessús deth Castèth de Beauregard – 25 dròlles a Glorieta – bèths uns que venguèva deth Cap deths Audèths e dera Mòla deth Parrat (dus frairs e ua sòr) – aqueths que minjavan ara escòla – èster'i a 8 oras dinc a 11 oras, 13oras dinc a 16oras – a bèths còps qu'èran punits
03'10 Idem – era escòla a 4 ans e miei per eth – que hè tròp de cambiaments ara
04'00 Anecdòta – un còp quan anava tara escòla dab un vesin, ena bòrda d'Encaussa, que vedoren ua oelha mòrta e un can deths bèths que s'i estava asseitat un shinhau mès lonh – mes qu'èra dejà morta e que l'avèn pausada aquiu, era oelha – que'u digó ath vesin que n'èra pas un can, mes ua hièna – eth vesin qu'ac tornè a díser ena escòla
08'25 Idem – son vesin qu'ac tornè a díser aths parents eth ser – eth endeman matin que partiren dab son pair e dus fusilhs – eth gendarmes que vengoren tara escòla, qu'avoren a hèr ua desposicion, mes eth, aqueth dia, qu'èra malaut – eth vesin que'us digó : « ça avait les oreilles quillées et ça grougnait » - quan horen partits, era arregenta que'u digó « c'est ça le français que je t'ai appris ? »
12'30 Anecdòta – quan eth prumèrs insiminators qu'arribèren en país – un Mr Oger qu'èra eth insiminator que l'a condat – a Mohocon, que l'avèn aperat – n'avè pas mès nat taure – qu'aperè sus eth conselhs d'un vesin un insiminator

JPF-09[SG-SG-Dh-7]

0'00 Seguida – eth qu'arriba – era hemna que'u ditz qu'i èra un clau ena parèth tà penjà's eth pantalon !
02'45 Anecdòta dera hièna – que s'acabè atau – eth endeman, era mentat qu'ac sabèn e qu'ei atau qu'eths gendarmes arribèren
03'45 Toponymie – Glorieta, un quartièr de St Guironç – ath mens 30 ans, qu'ei barrada – qu'ei devath era crotz – ena madeisha crotz, qu'i èra eth RDV dab eth passur

JPF-09[SG-SG-Dh-8]

JPF-09[SG-SG-Dh-9]


0'00 que mos ensenha dus òmes, Sentenac e Prat – aqueth Sentenac qu'ei a Radio Coserans – qu'ei de Otrèish, de còsta a St Lari
02'20 Croyances – istoèras – eth pair de sa mair en Massat que condava : qu'anavan velhar en ua maison devath era rota dab eth tet, quasi sus eth camin – aqueth còp, que velhavan aquiu – que parlavan deth diable qu'anava entrar ena cosina – un gojat, entertant que barrèc era sortida dera cheminèia – era humada pertot e eras hemnas a escapà's – eth òme que digó : « ara que vatz veir eth diable »
05'00 Anecdòta – son gran pair, tath servici militar – aperat a Montauban e enviat en Tunisia – un aute qu'èra pas esmerit – que l'amièren en bordèl – aqueth que condava dab eth son occitan (qu'escarneish) « diu me damne, ieu n'èi pas jamei vist ua causa parelha. Aquò, òc, que n'èra femna, que se'n venguec ua, qu'èra amistosa, jàmes, ... »
07'30 Croyance – eth monde que n'èran
08'30 eth lops – ua pòur tarribla que n'avèn eth monde – qu'èra mès pera montanha
10'05 Société – eras eleccions a St Guironç – un Maso, quèra maire de St Guironç
eth telefòne que sona
12'15 Idem – idem – era amassada qu'èra ena mairia – eth qu'èra dehòra – tot d'un còp, duas hemnas que s'arrapèren e tirà's peus, càger ena gau, rotlà's laguens – e patacadas a còp de punhs peths òmes
... - ua auta amassada quan heren vénguer era gendarmeria mobila de Tolosa dab eth shibaus

JPF-09[SG-SG-Dh-10]

0'30 Société – rugby – qu'anavan ath LUC – quin entravan sense pagar – un còp quan èran venguts eth LOU (Lyon), patacadas tarriblas

JPF-09[SG-SG-Dh-11]


0'05 Idem – cyclisme – Tour de France – eth darrèr cò, en 1995 quan s'aucidó Casartelli ena devarada deth Portèth d'Aspeth – que'u vedó avant de partir
03'15 Lenga – çò qu'arrepresenta eth patoès – ua faiçon de víver – que defeneish eth país e qu'ei de dòu que's pèrdi – ara qu'ei tròp tard – qu'ensenhan eth gascon ena escòla, mes quan se'n torna a casa, que'u parlan francés
05'00 Idem – diferenças de lenga – sa pair qu'avè ensenhat ua tèrra e ua bòrda de logar a un òme – aqueth qu'èra dera Beyloungue (??), de cap a Castilhon – eth que disè « me'n vau anar jàder » en pinçar eth pòts entà prononciar eth d de « jàder » - sa pair qu'ac sabè
10'55 Idem – Massat – qu'ei pro diferent, eth accent e eth mòts que son diferents – que ditz « segudar » entà díser « seguir » - « vin de barralha » = un maishant vin – eth eisharton entà eishartar eras barralhas – un de Montesquieu-Volvestre, era Bosotge

JPF-09[SG-SG-Dh-12]

Glorieta

0'00 qu'arriba -
0'45 Plan de eth en darrèr
01'30 Toponymie – Glorieta (qu'ei un shinhau mè haut) – de còsta, qu'ei era bòrda dera Font
02'50 Idem – era escòla – totis que venguèvan deths quartièrs de còsta – era Bòrda deths Audèths, d'Arròcas, deth Parrat, dera Shicana, deth Magrat e de Glorieta
04'05 Guerre – on horen aucits eth maquisards – era madeisha istoèra que totara – eth Lafont, eth proprietari dera bòrda qu'èra a picar ua dalha, quan se passè – qu'ei eth que l'ac condè

Jean-Paul Ferré, enquêteur

JPF-09[SG-SG-Dh]

EOC 5

Eth Ostau Comengés

07/11/2012

Texte/html

gascon

Texte

Saint-Girons

1926

Saint-Girons