Collectage de Jean-Pierre 1 - (Arrien-en-Bethmale 09)

Dublin Core

Titre

Collectage de Jean-Pierre 1 - (Arrien-en-Bethmale 09)

Abstract

Description

5. TEMAS ABORDATS PENDENT ETH ENTRETEN
09[Ca-ArB-Cjp1]F 01
3’40 : localizacion Monere - explicacion deth amontanhatge a Monere (qu’avián 8 bòrdas) – que pujavan en ame eth verd (etapas enas diferentas bòrdas) e que devaravan en ame era nhèu – un còp blocadis pera nhèu a Monere – eth mulet ath devant nà hèr era tralha – pujar ena montanha nà poder hèr èrba baish – era pòur deth os (gosavan cap pujar eths 1èrs pr’amor eth os qu’èra ahamat après eth ivèrn) – eras oelhas que pujavan plan naut (de còps ath cap deth Valièr)
7’29 : eras pòsas que haián quan pujavan eras oelhas – que i aviá ua crotz e cada oelhèr que haiá ua pregària
8’24 : eras bòrdas qu’èran tetadas – era arribada dera tòla - un òrt ath torn dera bòrda (trufas) – eras parets que delimitavan eths prats (empachar eras vacas de devarar en eths prats deths autis) – que botavan era barguèra en eths endrets on i aviá hauguèra nà hèr-la pèrder (cf. plan ressource 12’03)
18’40 : explicacion deth bordau de Monere – hèr eth hormatge de vaca (1) > era mentat de lèt nath vedèth (eth estrem) e era mentat nà mólher – explicacion fabricacion hormatge (différents ustensiles – eth sèr (leton) en lapader deth can – quan eths hormatges èran maduris, que les abaishavan ena vièla
22’54 : era lenha deth bordau : eths ases enà hèr secar era lenha ena shumenèia (quan arribavan ena cabana, qu’avián tostemps lenha seca)

09[Ca-ArB-Cjp1]F 02
00’00 : suite explication eths ases
00’30 : eth hormatge > petiu bròc que serviá nà mesurar era lèt e nà alugar eth huec (nà buhar)
00’55 : eth bordau > era grilha que podiá virar nà hèr grilhar era carn coma cau - eth larèr e eth paredor
1’40 : eth hormatge (2) > mólher eras vacas en ame eth cubet – balhar un pòc de sau nara vaca nà hèr abaishar era lèt – eth cap contra eth vente dera vaca – un vedèth destacat que fotec Jeannot ena cauçada (rigole) dera bòrda – eth can qu’èra tanben en bordau, que lairava se i aviá sanglièrs – un còp, eth can que lairava e qu’èra era pòrca deth Moscaire que s’èra escapada e qu’èra devant eth bordau – que pujavan eras gariás e eths pòrcs – erbejar > quan dalhavan ath torn dera bòrda, eras catlas que s’escapavan – entrar era èrba en ame era borrassa (explicacion)
7’00 : eth hormatge (3) > eth brossac (que haián cauhar eth leton, que sarravan en ame un pelhòc e qu’ac minjavan en ame aigardent e sucre) – que n’i a que venguián de Sent Guironç nà vénguer minjar eth brossac de son pair
10’50 : eth hormatge (4) > eth hormatge dera ola (fromage mis dans une oule et laissé à l’air  eths asticòts que cagián) – eth hormatge dera ola manh coquets qu’èra un regal mès que caliá un còp de vin ath darrèr
11’51 : espintar era lèt (tirà’n era crèma) nà hèr burri e qu’ac devaravan nara vièla - que botèc eth bidon sus eth mulet e que devarèren, ath moment de hèr eth burri, qu’èra dejà hèt quan Jeannot arribèc ena vièla – explicacion dera espinta e d’espintar – que n’i a qu’espintavan e qu’anavan véner era lèt (qu’èra defendut) – quan haián hormatges, s’espintavan tròp, qu’èra talament duris, que caliá era pica enà copar-les
14’11 : eths oelhèrs de Vathmala abans > eth amor deras oelhas : tanlèu neishuts, eths macipons que les haián ténguer un anhèth – diferéncia en ame eths dera vila qu’an un nounours – « aqueth anheth qu’é tièu » - eths oelhèrs qu’èran tostemps en ame eras oelhas (pas de cloturas electricas) – era importéncia deth can > quan eras oelhas se barrejavan, eth can que sabiá arreconéguer eras suas – istuèra deth can de Josèp que partic cercar eth barret deth oelhèr – parèlh en ame eth baston : eth can que l’anèc cercar eth baston – un contacte carnau en ame eras oelhas – suenhar eras oelhas > istuèra dera oelha perduda qu’aviá vèrmes en ua pata copada, que la suenhèren e que l’abraquèren era pata, eras oelhas que’s guaric e tornèr a hèr anhèths – qu’avián era abituda d’aueitar era oelhas e que sabián se’n mancava ua o se n’i aviá ua de malauta – explic dera còrna nà suenhar eras oelhas (que i botavan gresil) – eths 3 comandaments deth can (shiulet – « tòca-la » – « arrapa-la »)
21’00 : quan pujavan eras oelhas, eths marrans que’s trucavan (ua luta terribla) – que caliá intervénguer ara fin

09[Ca-ArB-Cjp1]F 03
00’17 : caliá cap qu’eths anhèths neishessan ena montanha – que neishián mès tard – hèr aimar un anhèth per ua oelha que non le voliá > que prenguián era pèth deth anhèth mort e que la botavan sus eth anhèth que volián hèr “adoptar”  atau era oelha que’u prenguiá – autra solucion : botar era oelha tota sola en ame eth anhèth en un parc sense lum e que i deishavan eth can
2’40 : eths pegaders (ensenha era plancha on i a totis eths pegaders)
3’17 : guardar eras oelhas ena montanha > eras oelhas que cambiavan de montanha – i aviá cap oelhèrs permanents a Vathmala (eth qu’aviá 40 oelhas, que las anava guardar 1 diá, eth que n’aviá 100 : 2 diás) – quan i avec cap mès eth os, qu’arrestèren de guardar eras oelhas mès que las anavan salar e, ara fin deth estiu, que’s partatjavan era montanha
4’23 : explicacion deth cueu (on salavan eras oelhas) – istuèra de son pair qu’anava salar eras oelhas de cap a Alhés, eras oelhas qu’èran esparricadas pera montanha ; que i aviá borrècs ners que comandavan eth tropèu ; son pair que les aperèc e totas eras oelhas que les seguiren – qu’èran plan pròshi deth bestiar – eths Vathmalons que partián ena Beauce qu’èran plan arrecercats – eths que partián ena Beauce (eths capdèts) – un que tornèc a 90 ans qu’èra plan riche
7’19 : eths pegaders (2) > que pegavan abans de pujar ena montanha – eras oelhas qu’èran tonudas abans de pujar ena montanha – que tonián e que pegavan eras oelhas baish – era ajuda entram eths oelhèrs nà tóner – eras talhanças (cisèus) – eth bast deth marran (tonut sus eths arrèns e eth devant) – que botavan un devantau nath marran (atau, podiá cap marrir eras oelhas) – que deishavan eth flòc (atau era esquera podiá cap partir nà devant e que podián pèisher coma cau) – tóner qu’èra ua hèsta – pegar era oelha (eths ustensiles) – cada oelhèr qu’aviá son pegader – era casa qu’èra mès importenta qu’eth proprietari – de còps, que mercavan eras vacas – eths diferentis noms que balhavan naras oelhas
12’14 : eras raças de oelhas (era Castilhonesa e era Tarasconesa)
13’08 : guardar eras oelhas ena montanha (2) > eth oelhèr que dromia en bordau a Monere – que haiá barguèras nà hèr pèisher e nà hèr pèrder eras hauguèras – envoiar eth can nà hèr abaishar eras oelhas

09[Ca-ArB-Cjp2]F 04
00’00 : era jornada deth oelhèr (1) > levà’s d’ora – hèr atencion aras oelhas quan èran tonudas (evitar-las de botar-las ena rosada) – quan dromián en bordau, qu’èran breçadis peth brut deras esqueras deras vacas (senon, que i botavan palha e haiá cap brut)
2’00 : era vaishèra deth bordau : eth pòrro, era bota
2’26 : eth arrevelhet (quan eths pastors s’aperavan de ua montanha ara autra quan s’esvejavan, quan se caliá ajudar)
3’23 : era vaishèra deth bordau (2) + era estatua dera Vièrja – era religion e deras credenças > ua pregaira eth ser – eras hadas e eras bruishas – eths qu’èran partits (que les aperavan nà demandar-les conselh) – ua crotz en cada pòsa quan pujavan
8’58 : era jornada deth oelhèr (2) – alargar – qu’anavan peth comun – que las empachavan de devarar – que’s hicavan en bòsc – eth ser, eth can que las haiá devarar – que las embarravan ena barguèra – atrapar eras oelhas en ame era gancha (PBL BONNETTE VISIBLE SUR IMAGE) – Jeannot montre comment on attrapait la brebis avec la gancha (à refilmer avec une brebis, peut-être avec Urbain à Casabeda ?)
11’38 : tirar eth hiems en bordau en ame era civèra (explic + démonstration) > PBL BONNETTE
13’47 : dus dictons sus eras oelhas > « Hòla era oelha que dam eth os s’aconselha. » / « De oelhas e d’abelhas, en cau cap hèr maleveras »
14’52 : era vita en bordau > eth trebalh deth mulet haiá cap eth viatge per arren – que portava tostemps èrba o lenha (PBL MICRO VISIBLE)
16’13 : era composicion deth tropèu – eths borrècs devant e eras oelhas que’s metián ath torn – eras oelhas amistosas qu’èran pròshi deth oelhèr (eth oelhèr qu’aviá tostemps eth salader) – eras # esqueras en tropèu – eras esqueras de tóner (quan devaravan eras oelhas) – eras esquera de hèsta (nà tóner o nà anar nara hèira) : eth truc (eths batalhs hètis en ame òsses d’ase) e era picarda – era tristessa de véner oelhas o borrècs (era istuèra deth borrèc nere)

09[Ca-ArB-Cjp2]F 05
00’10 : eras esqueras mès petitas quan pujavan eras oelhas ena montanha : era truqueta e eths esqueròts – eth oelhèr qu’escotava eth son d’aqueras esqueras e, quan mancava ua esquera, que sabiá se quina bèstia mancava
1’45 : eras diferentas categorias de oelhas en un tropèu : anheths e anheras – renovelar eras oelhas en tropèu – eths bacivalhs, eths doblèrs e eths borrècs (crastats) – quan volián guardar un anheth coma marran, pujava cap ena montanha (senon eths marrans que’u podián tuar) – eras bacivalhas, eras doblèras, eras borrègas – eth baciu – eishivernar quauqu’ua oelha a Tortosa pr’amor que mancavan de plaça – eth arredalh arreservat naths anheths un pòc gròssis
5’13 : guardar eras oelhas ath iverniu – que’s partatjavan era lan – que tornavan a pujar en printemps
6’00 : definicion deth baciu (eras oelhas que non haián lèt + eths borrècs > qu’èran ena montanha) – eras oelhas anherèras que demoravan pròshi de casa
7’10 : era seleccion deths marrans – que caliá un marran vielh e ua oelha joesa – era arribada deths marrans tarasconeses – anar salar eras oelhas alà-sus
8’33 : Dictons  « Hòla é era oelha que manh eth lop s’aconselha » / « De oelhas e d’abelhas, en cau cap hèr maleveras » + explicacion deth dicton / « Un pòrc gras e tres aucas ena sau » (ua faiçon de díguer « Bona annada ») / Explic 1èr dicton
9’57 : eths lops d’autis còps > istuèra deth maçon que vic eths lops en tot tornar-se’n nà casa – que i a 50 ans que seriá estat impossible de hèr vénguer eths osses – eth prince de Monaco que venguiá caçar eth os a Vathmala – istuèra deth os qu’èra sus Alhés ; blaçat peths caçaires ; eth pair de Jeannot que’u trobèc mòrt e que’u copèc era pata deth os nà botar-la sus era hièstra (coma un talisman) – istuèra deth os d’Eishele que tuava cada ser ua oelha ; un cadavre de oelha empodoat en ame stricnina ; « Ja l’avem avut ! » - eths cans qu’avián escoraus nà trucà’s en ame eth lop
15’25 : eths noms que balhavan naras oelhas – que coneguián eth linhatge de cada oelha – era seleccion deths anhèths (eths anheths raspes = arrogis en ame eth peu frisat) – eths pigalhs (amiadis peths Vathmalons de ua autra region) – era raça castilhonesa adaptada ara montanha
17’40 : eras arrelacions entram eths oelhèrs – eths oelhèrs espanhòus que haián saber quan trobavan ua oelha de Vathmala – era ajuda – eras rivalitats (per ex quan un marran anava marrir ena autra valea) – cada-un qu’aviá sa montanha – eths deth Sabre qu’anavan de cap a Campuls e Alhés – de còps, oelhas que deishavan eth tropèu  que las caliá botar ua esquera e après que las venián – eras arrelacions en ame era Val d’Aran (eras vacas en Beret) en tot passar peth Pòrt d’Òrla – dalhaires e crastaires que i anavan tanben nà ganhà’s era vita

09[Ca-ArB-Cjp2]F 06
00’00 : eras arrelacions en ame era Val d’Aran (2) : que n’i a que i anèren nà escapar ath STO pendent era 2da GM
1’00 : eth perigle ena montanha : que podiá tuar bèstias – « Gloria Saint-Marc » quan vedián un guinhet
2’19 : quan ua vaca se blaçava o se tuava ena montanha, que haián un brancard nà devarar eras cueishas – après, eths dera vièla que’n venguián crompar un tròç

Créateur

Jean-Paul Ferré, enquêteur

Source

09[CC-Ar.B-Cjp]

Éditeur

Eth Ostau Comengés

Format

Texte/html

Langue

gascon

Type

Texte

Spatial Coverage

Monere (en bordau deth Sabre)

Person Item Type Metadata

Birth Date

23-10-1939

Birthplace

Arrien-en-Bethmale

Citer ce document

Jean-Paul Ferré, enquêteur, “Collectage de Jean-Pierre 1 - (Arrien-en-Bethmale 09),” Oralitat de Gasconha, consulté le 30 octobre 2024, https://culturaviva.audio-lab.org/items/show/610.

Formats de sortie