Collectage de Georges - (Cérizols 09)

Collectage de Georges - (Cérizols 09)

Thèmes abordés durant l'entretien
2593
00’00 : presa de contact – qu’é optimista – que ditz qu’a tostemps projèctes – que s’estima mès era campanha qu’era vila – que parla de sa cosiá de Havars, maridada en ame un de Tolosa – ara retrèta, que se’n tornèren a Havars mès, era, que s’i esvejava, ara diferéncia de son òme
2’35 : toponimia : eths quartièrs de Cediròus : Montaigon – eth nom vielh qu’èra en patuès – Cediròus, eth nom vielh de Cérizols
3’50 : eth patuès – tipes dera sua generacion sabián cap parlar francés en tot arribar ara escòla – « Simon, à ta place ! » - « Moratz, moratz, Madama… Deishatz-me véder aquera vuetura que passa ! » - qu’èra un evenament quan passava ua vuetura
6’25 : toponimia - Cediròus, eth país deths cedirèrs – que i a un quartièr que s’apèra Cérizols a Sent Líser tanben – eths quartièrs de Cediròus : Nauton, Borgés (que i abitava un notable de Sent Guironç), Ròcha, eth Cap deras Bòrdas, eths Trodaus (?), Auruc, Tèrrabaisha, Coteret, Garon… - que i a quartièrs abandonats mès que i aviá familhas dam eth temps
9’45 : eths sobriquets deth quartièr – eth çò de Sosa (G. André), de Coget – abans que i aviá 15 o 16 abitacions en quartièr – ara, que n’i a 2 – que devián èster sarrats
11’07 : era pèrta deth patuès – eths sòns no’n parlan cap – qu’èra interdit ena escòla – non servish cap plan mès que i é estacat – cada region qu’a son patuès – eth, qu’èra maridat dam ua Vosgienne – en Espanha tanben, que i a # patuèses – eth pair de Marzo parlava cap eth « veritable » espanhòu mès un patuès - eras diferéncias de parlar : eth can, coma a Bèthhag # Havars [ca] – eth parlar de Cediròus qu’é mès pròishi deth parlar comengés – eras arrelacions en ame eth Comenge : eths pompièrs que venguen de Saliás – que i a fòrça vesins que prenguen era Dépêche deth Comenge

2594
00’00 : eths deras Tres Pèiras que son viventis de Sent Miquèu mès que’s hèn enterrar a Cediròus e qu’anavan nara escòla a Cediròus
00’54 : que voliá èster païsan – eths estudis d’autis còps – eth certificat d’estudis – a 12 ans, que’u volián hèr anar en 6ème – eth, que voliá èster païsan e n’ac a cap james arregretat – qu’anèc passar eth examen d’entrada en 6ème – que partiren en ame un aute nà Sent Guironç – sa mair que les portèc entrò eth Cap Blanc – que continuèren en becicleta – qu’averen eth examen – son amic qu’entrèc en licèu de Sent Guironç e, eth, que deviá anar nà Sent Gaudenç (que i aviá cosins) – eth licèu que semblava ua preson – eth, i volec cap demorar – que tornèc ena escòla de Cediròus, que passèc eth certificat e que hec eth paísan
7’05 : era proprietat familiala : ath debut, 10-12 vacas, un parelh de buòus, 20 oelhas
7’55 : amontanhar eras oelhas a Ausat – son gran-pair que comencèc en 1918 e, despuish aquera data, a part un an, que botan eras oelhas ena mèma montanha, a Ausat – ara, qu’an hèt un gropament pastorau – abans, eths pastors qu’èran d’Ausat e que’u guardava eras oelhas – eth, que le’n guardava un per 10 en ivèrn – enas annadas 1930, que i aviá 30 000 oelhas qu’estivavan a Ausat – ara, 10 000 maximum – que passava un o dus pastors tot diá ara sason – eth, qu’acompanhèc son pastor, Ventura, que n’anava plaçar après eth Hosseret ! – après, que las haián portar peth trèn : Casèras-Tolosa-Tarascon – eras flors que se’n prenguián – après, qu’ac heren en camion – ara, en ame era circulacion, impossible d’ac hèr a pè – abans, que haián aquò a 2 o 3 en ame un can – ara, que hèn era hèsta – eras etapas que haián despuish Cediròus (Sent Guironç-Massat) ; nà devarar, que botavan 2 diás – ara, eras bèstias arrancas, que las hèn pujar en eths camions – abans, que las haián caminar e que botavan temps – nà devarar, qu’èran mès hòrtas
15’40 : devarar eras oelhas en foncion deras hèiras – era hèira de Vic de Sòs, eth 21 de seteme

2595
00’00 : eth temps que pòt èster maishant a compdar deth 21-9
00’55 : eths pastors que coneguiá que son guaireben totis mòrtis – eths pastors qu’èran conegudis peth sobriquet : Ventura, Tèrramaca…  que balha uns quantis noms de pastors -
2’37 : arreconéguer eras oelhas ena montanha – eths pastors qu’avián un còp de uelh – era mèrca – de còps, qu’èran un pòc coquins - istuèra d’un vesin de Ventura que guardava eras oelhas d’un de Bèthvéder – aqueth oelhèr qu’arrestèc e que’s venec eras oelhas – que passèc era man a son nebot oelhèr – ath çò de Georges André, qu’èra eth endret on trigavan eras oelhas quan arribavan dera montanha – eth de Bèthvéder que’s venguec cercar eras suas aciu – que s’amassèc eras suas mès, ath moment de prénguer eras pastoras (eras que prenguián en ivèrn nà pagar era guarda deth estiu), eth pastor que’u balhèc oelhas qu’aviá crompat enà son oncle – « Aquera oelha qu’é miá ! » - eth oncle que l’aviá dit que l’aviá perduda eth an passat
8’05 : era mèrca deras oelhas de G. André – en aurelha – cadun qu’aviá era sua
9’40 : eras cabanas qu’avián eths oelhèrs – eth pastor deths deth Tuc que passava eth estiu ena montanha – Ventura que i pujava un còp per setmana – Lamic qu’èra sus eth versant en faça – eths òrris que son estadis negadis en estanh de Solcem – un an, que’u voidèren – que vic ua foto en jornal, eth òrri de Ventura qu’èra plan conservat – eth que vic a hèr eth barratge e era rota – « Aquí van fèr la rota » - qu’estèc lèu hèta – totis n’èran cap favorables quan se hec eth barratge – parèlh nara usina de Péchiney pr’amor que poluava – ua comission que s’amassava e eths eslevurs que trigavan eras bèstias que non podián véner e aquera comission que les indemnisava – qu’ac aperavan eth mau dera usina – que n’i a que las tornavan a pujar ena montanha ! – n’èra cap etiquetadas coma ara

2596
00’00 : istuèras de pastors (qu’èran tèstas) - Qu’é Paul de Lamic que’u guardava eras oelhas – un diá, que devaravan eth tropèu de Cibèla - dejós era glèisa de Marc, que catavan en ame ua pala mecanica – Lamic qu’engulèc eth tipe dera pala pr’amor qu’èra contra era construccion dera rota -Ventura qu’amiava eras oelhas e que tornava nà Nadau, après en abriu nà tóner e enfin quan las pujava – qu’èra a Cediròus en çò sièu e parèlh enà Georges a Ausat – Ventura qu’aviá 2 vacas e que veniá era lèt naths obrièrs dera usina – après, era nòrma que cambièc e podec cap véner mès era lèt – era guèrra contra eth mèra [qu’escarnish enà Ventura e que se n’arritz] – Ventura qu’anava véder eras partidas de foot a Ausat mès nà non pas pagar, qu’anava guardar era craba en prat ath costat deth terrenc – un còp, que botèren era taula ath mieg deth pont, que bardèc – eth mèra que’u voliá crompar eth prat nà agranir eth terrenc – eth, n’ac voliá cap – eth mèra que’u voliá hèr expropriar – era sòr de Ventura que venec era sua part nath mèra – que calec hèr vénguer un expèrt
- ara, que l’an fotut era maison per tèrra nà agranir era rota
12’13 : istuèra de pastors (quan Georges sopèc dus còps) – qu’ensajavan de tornar lançar eth amontanhatge – descripcion deth camin que heren a pè, en ame eras oelhas – sopar ara Bastèrna, ath cap de Sent Líser – que s’amassèren un lavàs – Bartèra que l’invitèc enà sopar e nà cambià’s – eth dròlle que’u venguec cercar nà sopar ath çò de Ninòta – que’u calec tornar sopar !

2597
00’00 : fin dera istuèra deth doble sopar – evocacion de Ninòta, era patrona deth cafè de Monicon
3’23 : era transmission d’amontanhar eras oelhas – que còsta car (transpòrt, pagar un pastor) – mès enfin que i van despuish 1918 – ua passion
5’30 : eth ors i passa cap tròp – qu’aima plan que i auge un pòc de descobèrt e, on an eras oelhas, i a cap plan de bòsques – que coneguec un caçaire d’os – que balha son avís sus era reintroduccion : adujar era natura : ua maishanta idèa – qu’ac an hèt en ame eths sanglièrs crosats – d’abans, haián cap tant de portadas – eth os que passèc un ivèrn a Merigon ! – n’é cap eth veritable os deras Pireneas – impossible d’amassar un tropèu cada ser enas montanhas d’Arièja – eras oelhas que pèishen era net tanben
11’14 : eras oelhas de raça tarasconesa – era tarasconesa de Vic de Sòs qu’é era oelha era mès cotada – reputacion dera hèira deth 21-9 – era raça castilhonesa – eths crosaments « industriels » - era 1èra generacion qu’anava mès, ara longa, que s’embastardish – son dròlle qu’a aderat a un gropament enà ameliorar era raça – eths vielhis que seleccionavan unicament ath uelh – ara, que i a ua amelioracion dera seleccion

2598
00’00 : era raça gascona (venián cap eths vedèths autan car qu’eras autras arraças) – era Lemosina – longtemps, eths eslevaires de gascon, non haián cap seleccion – era arribada deras autras arraças – quan se maridèc, que’s botèc ara Suïssa e que deishèc era Gascona – que parla de Respaud deth Mas d’Asil qu’é demorat en ame era Gascona – que ganhèc eth 1èr prètz en vianda de bochariá – era qualitat dera carn dera gascona qu’é superiora ara lemosina – ara, tròba cap vianda de qualitat – abans, ua bèstia de mens de 7 o 8 ans, la venián cap
5’35 : era raça castà – que parla d’un maquinhon qu’aviá hèt falhita – que’u paguèc ath cap de 6 meses – abans, qu’èran un pòc mès neras – que haián un pòc de lèt – eth letèr que passava – a 4 o 5, qu’arribavan dificilament a 150 l - après, que’s lancèc en eths vedèths de boshariá – qu’èra trebalh – eths que hèn eths vedèths dejós era mair, que les balhan complement, n’é cap coma dabans.
12’26 : Qu’anava ath çò de Siméon, a Piulet, qu’èran cosins – que les invitava nara hèsta , nà vrenhar – qu’èra ua fèrma importenta – ath çò de Georges, qu’avián buòus a véner– que les dreçavan – Siméon qu’èra un deths rares a aver ua vuetura – Que les haiá portar hiems de Piulet dentrò Aucon – que les hec hèr ua presa de sang nara tuberculòsa

2599
00’00 : un buòu qu’estèc positiu – Georges qu’anèc arrecuperar eths buòus enà Piulet – que les engreishec – qu’é eth Lapin de Bèthvéder que les crompèc finalament
3’20 : Eth Lapin que tuèc un òme, eth sòn rivau, d’un còp de fusilh e que se n’anèc en preson – quan sortic de preson, Georges que’u trobè peth vilatge : « E, que t’an deishat sortir ? » - que’s tornèc installar
7’40 : duas fotos qu’a ena sala de minjar – eth arrèr-gran pair qu’èra ua tèsta – un òme plan credent mès fachat en ame eth curè – qu’aviá duas dròllas – cada ser, que s’ajulhava ath pè deth huec e que se n’anava en lhet – era gran-mair que l’aviá botat eth moèna en lhet – eth lhet qu’èra en trèn de cramar e eth que haiá era pregària, non botgèc cap – « E ben, l’auràs caud, ara, eth lhet ! »
11’10 : era mentalitat d’autis còps – ara, qu’a cambiat – que’s bremba quan se creèren eras prumèras CUMA – ara, que son individualistas – abans, quan tuavan eth pòrc, tot eth quartièr que s’invitava
13’08 : eth avénguer deth país : un desèrt – eth, que’s contentava de crompar tractors d’ocasion – ara, que son mès equipats mès que còsta car – que cau produïr de mès en mès e que cau mès de matériel

2560
00’00 : evolucion deth prètz deths anhèths entram eras annadas 80 e aué

2561
00’00 : eths pastors – qu’èra associat en ame Ventura – qu’èra orgulhós deras siás oelhas – qu’aviá oelhas plaçadas per darrèr le Puy de Touges – que haián pujar eras oelhas en vagons ena gara – Ventura que voliá èster a Casèras a 9 oras nà hèr partir eras oelhas a meddiá – Georges, no’s pressèc cap – eth que l’acompanhava que s’arrestava nà parlar en ame tot le monde – Ventura que les engulèc – eths vagons n’èran cap a quai – hèr pujar un tropèu en dus o tres vagons : quin combat ! e era ora que passava – ua oelha que s’escapèc – eths cantonièrs que les ajudèren e que l’arrapèc pera cama

Jean-Paul Ferré, enquêteur

09[SCV-Cé-Ag]1

Eth Ostau Comengés

3 mai 2013

Texte/html

gascon

Texte

Cérizols

12-4-1933

Cérizols 09