Collectage de Joseph - (Betchat 09)

Collectage de Joseph - (Betchat 09)

Paysage -- Modifications

Sobriquets (villages)

Émigration en France

Gascon (honte)

Vignes

Laine

Pâturages d'été (appropriation)

Guerre mondiale (1939-1945) -- Mobilisation

Guerre mondiale (1914-1918)

Loup

Superstitions

Noël

Contrebande

Races ovines

Maçonnerie

Thèmes abordés durant l'entretien
2035
00'40 : eths cambiaments en païsatge : eras arrominguèras – abans, qu'ac netejavan – 4 tropèus a Blanca – sa mair qu'anava guardar eth bestiar e que copava eras arrominguèras

2036
00'00 : Blanca d'autis còps – 5 maisons abitadas – era sua maison que's hec en 1960 – eths mestièrs que hec Josèp
1'20 : eths sobriquets de Blanca : eth Tuc, eth çò de Pau, eth Bordet, eth Craberat, Alabèrt (era Hont) – que i aviá ua hont
2'30 : eths arrefugiats espanhòus venguts a Blanca après era guèrra d'Espanha (Garcia) – que logavan ath çò d'Alabèrt – qu'avián sofrit en Espanha – praubes mès qu'èran de bravas gents – que venguián cercar lèt ath çò de Pau – eth hilh que trebalhava peths bòsques – qu'entenián eth canon dera guèrra d'Espanha despuish ací – d'autis arrefugiats a Vinhau (Vidal) – istuèra d'un Vidal que s'èra perdut --> portat per Josèp a Saliás – qu'èran ena misèra – sa mair que les balhèc pan – un diá, que'u portèren ua còca e ua botelha de vin – comunicar en ame gèstes – eth patuès que permetiá de comprénguer eth espanhòu deths arrefugiats
10'05 : eth patuès e eth francés – eths sòns parents que les parlavan francés – defendut de parlar patuès ena escòla – eth patuès aprés en tot enténer eths parents – ara, que parla patuès en ame eths dera sua generacion – un parlar de fraternitat – lenga dera intimitat – occitan o patuès ?
14'40 : çò qu'arrepresenta eth patuès : ua lenga ancièna, populària
15'18 : eras vinhas – a Blanca, ua vinha per maison – vinhas baishas e hautins – que i haián blat, trufas...

2037
00'00 : eras vinhas (2) : eths cepatges – eths hautins que permetiá de rentabilizar eth terrenc – eras parcèlas qu'èran petivas – eras vinhas baishas – plantadas a 2 m – gelava cap tant eth hautin que non pas era vinha – que se'n caliá ocupar tota era annada – eth hautin que's tenguiá tot sol – era escala a tres pès enà pujar en hautin

2038
00'00 : eras vinhas (3) : descripcion dera escala – vrenhar despuish era escala (un paèr e un crochet) – eras vinhas baishas, que se'n caliá ocupar tota era annada, ara diferéncia deth hautin – eth plant dirèct (vengut d'America) – 2 ans après, qu'aviás eth arradim – eth hautin, que caliá grefar sus sauvatge – nà vrenhar, qu'òm s'adujava – ua hèsta – que minjavan plan e béver plan – eths preparatius abans de vrenhar (hèr trempar eras semaus) – era conservacion deth vin enas barricas – casse e castanhèr nara vinificacion pr'amor que i aviá tanin (caliá cap buès blanc) – convocar eths vesins enà vrenhar – convivialitat – eras malautiás – que caliá sofrar – eth declin deras vinhas (s'i podiá cap passar que n'ame eths buòus) – eth tractur i passava cap – que demandava trebalh – espampoar – era vinha qu'èra ua fiertat – mostrà's en tot vrenhar (eths joesis) – tirar eth vin – tornar tirar eth vin ath printemps (cambià'u de barrica) – eth vin conservava cap tròp

2039
00'00 : eth vin (fin) – era vrenha que demorava ath hons dera vinha – hèr aigardent – eth vin de prèssa – descripcion dera prèssa – hèr vin de prèssa – botar aiga e hèr arrevin – que caliá víver en ame eth çò qu'aviám – que n'i a que'u haián mès bon que d'autis : « Tu, qu'as de bon vin ! » - que dependiá deth terrenc

2040
00'00 : quan copava lenha en ame eths Ferrès – copar lenha en Sarrat dera Monja e en Sarrat Malhòu – tot notat en un caièr – qu'èra en 1956 – ua copa crompada per Fournier, marchand de buès de Saliás (eth que crompava era copa nà aver eths grumes e que les deishava era lenha) – que i aviá Jean-Marie Bascans, Ferré Albert, Ferré Jean-Marie (en alternància en ame Ferré Louis) e eth – que botavan eras brancas de cada costat enà poder tirar eras grumas sense èster genats – desbardar pera Monja e peth Lavin, en ame ua carreta e eths buòus – descripcion dera carreta e deths buòus – que i aviá de gròssis casses – copar ara pigassa – qu'avián 3 pigassas : ua naths casses, ua mès leugèra nara tija e eth pigasson, naras brancas + eth voth enà copar eths espins – eths buòus que podián pèrder un hèr – eth trebalh de J-M Ferrè (herrar eths buòus)
7'00 : era lenha qu'èra venuda e que's partatjavan eths sòus – era 1èra copa, que i aviá un pòc mès de 300 canas – venuda a un marchand que la's venec cercar en ame un camion – era annada d'après, que prengueren un autra copa – eths buòus : Mulèr (Mulèt ?)a gausha e Mascarèr (a dreta) – Albert Ferrè qu'aviá ua carreta en ame arròdas baishas – ua bona ententa
9'28 : era cana = 3,60 m de long x 0,90 m de haut x 1,40 de large (a pu prèts 4 estèras) – qu'èran associats
11'49 : eth, qu'aviá 2 parelhs, eths Ferrès dera Monja 2 tanben + eth parelh deth Ainat – de còps, que caliá doblar
12'25 : era copa acabada, que haián un pòc de hèsta : eth 1èr còp, que la heren ath Bosquet – eth 2d còp, qu'avián tuat ua lèbe – era craba (nom deth arrepèish qu'òm hè ara fin deth chantièr)
13'40 : era caça – sustot era lèbe – eths Ferrès, passionats de caça – diferéncia de caractèras entram eth Ainat e J-M – Albert qu'èra mès seriós, qu'èra eth chèf – qu'èra adret
16'20 : era lenha : eras copas afoagèras (1) – eth, no'n hec cap

2041
00'00 : era lenha : eras copas afoagèras (2) – eths que non avián cap bòsques, que's haián mercar e qu'avián dret a aver lenha dera comuna – eths lòts qu'èran numerotats – qu'èra balhat naths indegents – era comuna qu'ac haiá copar e que s'ac anavan cercar – eras jalosiás que podiá suscitar
4'00 : eras oelhas ena montanha – eth pastor que las se prenguiá ena montanha e que le'n caliá guardar deras suas en ivèrn – que n'i a que las guardavan en tot èster pagat, eths que non avián oelha – s'era oelha anherava, eth anhèth qu'èra deth pastor – era lan que la deishavan – eths pastors qu'èran totis d'Ausat – que veneren eras oelhas en 1939 pr'amor eth son pair qu'estèc mobilizat
8'05 : era 2da GM - eth diá dera declaracion de guèrra – eth 3 de seteme 1939 – son pair que partic eth 27 d'aost a 48 ans – n'avián cap acabat era èrba – qu'aviá hèt tota era guèrra de 14 e que tornèc a partir
10'00 : era 1èra GM – son pair que la hec – qu'aviá hèt 2 ans de servici e après 4 ans de guèrra – pas blaçat – en artilhariá
11'10 : era 2da GM : ja'u socadic de tornar partir – n'anèc cap luenh – pròishi de Tolosa – J-M Bascans, presoèr a Dunkerque – que n'i a que s'escapèren – son pair qu'arreproishèc a d'autis soldats d'aver hujut pendent era debacla : «Que vos van fusilhar» - era guèrra que's preparava dejà en 1938 (tensions internacionalas)
14'00 : era 2da GM : eth 10 de junh de 1944 – hè cap plaser de'n tornar parlar de tot aquò
14'40 : dompdar eths buòus – botar un joés en ame un vielh – laurar en ame eths buòus quan son pair èra ara guèrra – ath debut, sabiá cap tròp laurar – eths buòus ja comprenguián que non èra cap normau

2042
00'00 : dompdar eths buòus (2) – un arrolament de tres : véner eths mès vielhis e dompdar eths joesis – venuts ara hèira e, après, qu'anavan en Lauragués
1'50 : era arribada deths tractors – eth tractur de Tourres (nà bàter) – Barthet qu'avec un Lanz enà bàter

2043
00'00 : eths lops – ath Tuc, eths lops que venguián minjar en nòc deths cans – sa gran-mair neishuda ath Tuc abans d’anar-se’n enà Montaut – que i aviá un balcon ath Tuc – abans eras gents que demoravan naut pr’amor deth lops – era horca deth lop  en Garro, que i aviá lops e qu’anavan atrapar eths lobats – eth arrièra gran pair deth Tuc que calec que’s pugèssa en un arbe pr’amor era loba que’u voliá atacar, que passèc eth diá en arbe – ua hemna seguida peths lops - que i aviá fòrça velhadas – descripcion – cadun que condava era sua – que’s haián pòur enter eris – eth lop qu’èra quauquarren de terrible – era horca deth lop (2)
6’30 : eras podoèras – que n’enteniá a parlar pendent eras velhadas – que n’i a que i credián – eth sòn hilh qu’é en Africa que parla deras credenças deths Africans – ath çò deth Bordet, que i credián – que condavan n’impòrta qué – eth, n’ac pòt créder
9’45 : era religion e eras supersticions – eth ex deth tison de Sent Joan – hèr ua crotz ena maison en ame eth tison – un huec de St Joan ath cap deth Bèthpueg – eth, que i amièc brancas
11’50 : era soca de Nadau – son pair qu’ac haiá – que caliá qu’eth endeman que i hussa encara – era messa de miejanet – un arrevelhon – eth Père Noël : eth, qu’èra un pòc guastat (ua tanta e un oncle a París que l’envoiavan joguets) – après, que comprenguec qu’arribavan pera Pòsta – que n’i a qu’èran cap plan guastadis – ara, qu’exagèran
15’20 : eths shiulets – de pibo – explicacion dera fabricacion
16’00 : eths contrabandièrs que passavan enà véner alumetas que s’alugavan totas solas

2044
00'00 : eths contrabandièrs (2)
00’38 : eth ossalhèr ena escòla de Bèthhag enas annadas 1930 – que’u haiá dançar – aubergat a Bèthhag – abans, eras gents que balhavan, per tant que hussan praubas – mercat per aqueth os
3’30 : era escòla - que i aviá 4 classas ena comuna de Bèthhag – 800 abitants enas annadas 1930 – era devarada demografica – eth sòn arregent, M. Derobert – caliá cap parlar patuès ena escòla – ua disciplina de hèr – eths parents diguián cap arren – eth arregent eth curè que comandavan era comuna – un conflit entram eth arregent e eth curè : eth, qu’èra enfant de còr e que caliá demandar era permission enà servir era messa se i aviá un entèrrament e, de còps, eth arregent, qu’arrefusava - eras eleccions deths conselhèrs qu’èran animadas – eth, qu’estèc adjunt
9’40 : era arribada dera radiò : un cambiament – qu’escotèren era declaracion de guèrra en 1939 – eth 1èr que l’avec qu’èra Peyrat de Bernadat – un aute qu’aviá un pòsta a galèna – son cosin Caubet de Cassanha, eslevat ath çò de Pau – eth pair de Josèp que’n crompèc un a Sent Guironç –
un gran progrès – eth monde que venguián ací nà escotar eth pòsta – qu’escotavan Radio Londres pendent era guèrra – eths espanhòus de Blanca que venguián escotar – que calec amagar eth pòsta pr’amor deths Alemands
14’05 : era arribada dera television – que n’averen ua d’ora – en nere en blanc – « ara, pòdi cap mès seguir eth progrès » - que tuèc eras velhadas
15’40 : eth, qu’a hèt eth pan – qu’avián eth horn – desmolit – que’u voliá tornar hèr (aprés ena armada)

2045
00'00 : eth pan (2) – que’u haián cap coma ara Monja (qu’èran eths especialistas) – eth vielh Gran tanben que’u haiá bon – explicacion dera fabricacion deth pan – que caliá dejà aver de bon blat – eras diferentas varietats de blat – tot blat n’èra cap panifiable – mòle’u e passar era hariá ena baruta – descripcion dera baruta – eth levame – eras etapas dera fabricacion deth pan – que cau pastar pendent au mens ua ora – ua bona sudada – ahornar que podiá èster delicat, que cau hèr d’un còp sec enà aver un pan arrond - hèr coquetas en ame pomas – que’u calec aprénguer pr’amor son pair n’ac podiá cap hèr mès (qu’aviá romatismes) – guardar eth levame
9’50 : eth horn : Josèp qu’aviá aprés a hèr horns quan èra ena armada – que’u servic quan trebalhava coma maçon – explicacion sus era fabricacion deth horn – que voliá arrehè’u eth sòn – bilhèu les auram besonh, eths horns

Jean-Paul Ferré, enquêteur

09[SL-Be-Fj]2

Eth Ostau Comengés

Texte/html

gascon

Texte

Betchat

1924

Betchat