Collectage de Irénée 1 - (Betchat 09)

Collectage de Irénée 1 - (Betchat 09)

Sobriquets (villages)

Toponymie

SOBR :
 Qu’ac apèran ethçò de Vesin [be’zi] mès - - Ethçò de Vesin que ven de Taurinhan – pr’amor mon arrièra gran pair qu’èra neishut a Taurinhan en uá maison isolada ara Morèra – coneguetz cap ? (…) – Era Morèra que cau prénguer ath pont (…) – après eth Cap Blanc a dreta que cau prénguer aqueth pont devarar que i a un amèu – enfin un petit chose – que s’apèra era Morèra – Ath hons dera Morèra a gausha en un clòt que i a uá maison tota sola – que s’apèra Vesin – alavetz ací qu’ac an aperat Vesin – Otrament mon arrièra gran pair qu’èra d’aquí e mon arrièra gran mair qu’èra deth Vaquerat – de Mercenac
 On é Corset [ethçò deth Videt] qu’é estada bastida en 1912 aquera – qu’avián era maison vielha baish on èra era granja
 On é Félix tanben qu’é estat agranit tanben tot aquò – qu’a cambiat tres còps de nom aquí – eth que s’apèra Chaumeton – sa mair que s’aperava Durroux e son arrièra gran-mair Montané (…) Ethçò deth Garda qu’ac apèran mès eth garda que pareish que n’i aviá avut un qu’èra estat un garda forestièr soit-disant (…) mès son arrièra gran-pair qu’èra maçon – qu’èra sortit dethçò de Durroux – Durègna qu’apèran – ath mieg dera Magina – qu’é ath Cap dera Magina
TOPO : Qu’ac apèran ethçò de Vesin [be’zi] mès - - Ethçò de Vesin que ven de Taurinhan – pr’amor mon arrièra gran pair qu’èra neishut a Taurinhan en uá maison isolada ara Morèra – coneguetz cap ? (…) – Era Morèra que cau prénguer ath pont (…) – après eth Cap Blanc a dreta que cau prénguer aqueth pont devarar que i a un amèu – enfin un petit chose – que s’apèra Era Morèra – Ath hons dera Morèra a gausha en un clòt que i a uá maison tota sola – que s’apèra Vesin – alavetz ací qu’ac an aperat Vesin – Otrament mon arrièra gran pair qu’èra d’aquí e mon arrièra gran mair qu’èra deth Vaquerat – de Mercenac
GR : n final muet vesin [be’zi], Taurinhan [tawri’gna], maçon [ma’su]
Voc : petit – fenida, fenic (fenir) – qu’apartenguiá nà un Fornièr - eth dentista – eiretar – n’ac sabi cap – uá tanta que les dèc quauquarren

3’07
TOPO BÈTH-LÒC
 Eth Cap dera Magina : Son arrièra gran-pair [de Félix Chaumeton] qu’èra maçon – qu’èra sortit dethçò de Durroux – Durègna qu’apèran – ath mieg dera Magina – qu’é ath Cap dera Magina - [JPF] on é aquò Era Magina ? – Era còsta regda qu’é – Era còsta regda que i a abans d’arribar ena escòla (…) – qu’ac aperam era Magina (…) – que diguem era còsta dera Magina
 Ath hons qu’é era Tor – encara baish sabi cap s’ac aperavan cap Plavinet – on é ethçò de Maguy – o eths Agulhèrs (…) Qu’è entenut a díguer Eths Agulhèrs jo ara s’é estat desformat…
 On é Sajous (…) dejós qu’èra dera suá familha de son pair qué – qu’ac aperavan Era Vinha de Borràs e n’é cap portat sus eth plan aquò
 Qu’é mès amont era Crotz – qu’é après eths Agulhèrs en vénguer de Bèth-Hag
 Qu’ac apèran ath Convent [cubent] pr’amor que i aviá soit-disant un convent mès eth endret sai cap se quin s’apèra
 Ethçò d’Icart qu’é eth Quairon qu’apèran [ék kwaj’ru]
 Après qu’é Fatet
 Ara qu’ac an batisat era Garnison mès n’é cap Era Garnison aquiu – sai cap d’abans se quin ac aperavan aquò – Era Garnison qu’é mès ençà – on ei Bertrand aquiu – on a crompat aquí – qu’èra aquí Era Garnison
 Qu’ac an aperat Esquarounets eris – jo qu’è entenut a aperar Eths Caroans – Eths Caroans qu’è entenut a díguer nà monde d’ací (…) Eth costat deth solelh e eth aute costat – sai cap – qu’è entenut a aperar – que i aviá un bòsc – qu’èra tanben deth Capitani – qu’ac aperavan eth Broàs (n°1057, partida perpendiculària ara rota) – qué vòu díguer aquò ? broassut ? bòças ?
GR : en vénguer – eth mièu (mais aussi era miá ?) – n’è cap qu’eth de ara – entiò – ençà [an’sa] – vòu (voler 3PS)

7’38 :
TOPO
A gausha en faça era escòla en tot pujar ara qu’apèran era Plana deth Sarrat – en novèu plan (…) jo qu’ac è entenut a aperar aquò Mont Sent Pèir (…) qu’é ath cap d’un mashin – d’un petit mamelon – que penja de cap ara Tor – enfin de cap a Fatet e que penja un pòc de cap ací – que i a uá gota aquiu – que s’aperava era Hont aquò – alavetz eris qu’ac an aperat tot era Hont – ara en novèu plan – pr’amor baish que i aviá uá hont bèth temps a (…) e qu’ac an aperat tot era Hont eris entiò ençà

Peian qu’existava tostemps mès que i aviá un tròç qu’aperavan eth Vinhòt tanben entram (…) [question] aquiu que i aviá bilhèu uá vinha ? – Ò ! – Ara en darrèra un que n’i aviá plantat uá – aquera que l’è vista a plantar mès que s’aperava eth Vinhòt – jo n’i è cap james vist vinhas pr’aiquí-avath – bòsques oui se n’i aviá – bòsques e un pòc de prats

9’05
SOBRIQUETS
Eras maisons sai cap se quin ac apèran – qu’ac aperavan ethçò de Galin – pr’amor aqueras maisons – aquiu eras duás que i son – era uá qu’é de Dupuy ara e era autra de Marselhesis – e donc – eth hilh qu’é a Tolosa – que son estadas construïtas après 1830 – aqueras maisons – i èran cap

9’30 :
TOPO
Eth costat deth solelh que s’aperava era Coma

Ací qu’é eth Cap de Bèth-Lòc

Eras Costetas oui – qu’exista – [question] aquò on é ? – e ben eths bòsques après era Pontilha aquiu – on é aqueth petit pont ena rota – que i a un pont aquí en pujar – que i devara uá espèça de gota – après Nana – juste après aquiu qu’é eras Costetas entiò on ? n’ac sai cap

Qu’ac aperam era Pontilha de Marianna pr’amor eth prat que i tòca - en dejós a gausha abans d’i arribar – qu’èra de Marianna qu’aperavan – dera maison de baish – de Rueda que s’aperava

Sai cap se quin s’aperava era maison de Baish – Nana

11’11 : Marianna de Nana

12’25
TOPO
Eth Cap deth Tuc eths dera Tor qu’ac apèran

Que i a tanben Buhòc

Quin ac apèran aquò ? – qu’èra de París [un arregent] – eth Ordiar (…) on é aqueth tornant sec (…) Jo qu’è entenut a díguer eth Ordiar

Eth tepèr un pòc mès enlà aquiu – qu’auèita eth solelh – Buhòc qu’ac apèran (…) un pòc mès enlà que hè un tepèr – Fanfan qu’ac a netejat un tròç après que i a bòsques – qu’é un tepèr – que i deu buhar eth vent

Qu’ac apèran eth Malhòu – oui alavetz ja vedi s’on ei – qu’é d’abans d’arribar en çò de Sajous – aquí en aqueth clòt (…) que i aviá uá pèça – quauqu’uá pèça ja i èran pr’aquiu

Qu’ac apèran eths Vergèrs – jo sai cap se perqué – en faça ethçò de Seillé – aqueras planèras aquí

Era Crotz  Que i èra era crotz en çò de Maguy – enfin entram eths dus camins – entram era rota e eth vielh camin aquí – ara chose deth casau que i a uá crotz (…) era crotz ja i ei – solament qu’é ena paret deth casau

Era Barta qu’é delà – qu’é en Montaut (…) qu’é delà eth arriu – deçà quin ac apèran ? – Hont Cauda

Que i a un endret Ishèra tanben qu’ac aperavan (…) qu’èra amont eras Ishèras e – o Espiassèras ?

Eras Vinhassas aquò tanben que i é (…) aquí ja n’i aviá vinhas – pròshi deras maisons [dera Tor]

Eras Plastrèras i son cap – eris qu’ac apèran Pinassens (…) per darrèr eth Carreròt – un pòc arrèr

Eth Pas de Montaut (…) que i aviá uá planca mèma – ara i é cap mès era planca (…) eth camin que i devara aquí – que i devara après que va – que travèssa eth arriu – après quan é a Montaut que lonja que va sortir ara Barta

Aqueth camin que s’apèra eth Carreròt

26’01
Eras Plastrèras
Que i haián plastre – que i é encara era mòla – uá mòla nà mòler eth plastre ame – quin s’apèra ? – uá mòla a manètge – que haián marshar ame vacas o buòus o un shivau – que i molián eth plastre – que i é era pèira encara pareish

Eth Cap dera Ròca qu’é après eth presbitari aquí en dejós – mès aquí que i a un tròç tanben que s’aperava – Meritens que i aviá plantat sapins – quin ac aperavan ? – qu’èra uá pèça un tròç ethçò d’aute qu’èra bòsques - - putain quin ac aperava eth ? – talament nà laurar que pareish que diguián qu’era tèrra - s’i plantava cap tostemps era mossa – qu’èra d’argila e – eths Campets

Que i a uá gròta – que i a uá falèsa après que i a uá gròta – qu’é Ròcacorbèra

Eth Cap dera Ròca que deu èster naut – naut qu’é presqueben planèr – enfin planèr – tandís qu’ethçò d’aute atencion – era falèsa après que penja tot eth baish – rocalhut – tot calhaus – qu’é bòsques – e baish que i aviá un prat deth castèth que tocava eth Lens – ara qu’é un bòsc tanben

Eths prats baish qu’ac aperavan eths Prats deth Galant

Que i a un tròç tanben aquiu – qu’èra bòsc tanben – qu’ac aperavan Escalamala (…) que seriá entram eth Cap dera Ròca – après que i aviá eth bòsc d’Icart – que s’aperava era Hajau [n°104] – que tòca eras pèças de Perissèra (…) qu’é un bòsc qu’estèc crompat – pareish que seriá estat deth castèth aquò – bèth temps a – que i a passat bilhèu 10 proprietaris desempús

Voc : desempús

Darrèr qu’ac apèran eth Lanjòu [n°154-155-157] – eras pèças e on é Cotignac e tot aquò – qu’é eth Lanjòu (…) a partir dethçò de Cotignac entiò aqueth camin

Que i aviá uá maison aquí que s’i èra retirat un Meritens – que i aviá un castèth ara Tor – on é eth presbitari que deviá èster – qu’apartenguiá a uá familha Meritens – que s’èran expropriats e un qu’èra celibatari que vivec aquiu ath Lanjòu (…) que i aviá pèças prats

Era Garnison qu’èra mès amont (…) Nosauts qu’ac aperam eth Cap dera Magina ara sai cap jo (…) après era Garnison qu’èra un pòc en seguir – on é eth Capitani e eras autras maisons aquiu – qu’é un pòc espaçat aquò

39’14 : era Garnison
Que n’i a que diguián que i aviá uá garnison – qu’é pr’amor d’aquò que s’apèra era Garnison – coma eth castèth èra avath – que i aviá uá garnison ath temps féodal – que i aviá soldats – quan i aviá quauquarren avertir – qu’avertishián o era tor d’Aussenh – coma se vediá de luenh - - d’autis que diguen qu’ac apèran era Garnison – que i aviá avut soldats pendent era revolucion – que i aviá avut un capitani dera garda nacionala aquiu

40’00 : sobriquet
Qu’aperavan athçò deth Capitani – [question] on é ? – qu’é aquera maison longa on é aqueth Tuilier a dreta – on é eth crabèr

Voc : eths eiretèrs

Mont Sent Pèir aquí un tròç – après avath qu’èra eth Sarradàs – eths Sarradasses (…) bòsc e tèrra que i aviá de tot – prats – ara qu’ac an laurat
Voc : un gotèth

Eth Vinhòt qu’é en vénguer de cap ací

Un bòsc aquí qu’é deth Capitani – que l’aperavan eth Broàs – e eris qu’ac aperat era Hont – era Hont qu’é mès ençà entiò Peian

Aquí tanben que i a pèças qu’ac aperavan era Bòrda – ath bòrd dera rota [n°1048-1049-1050-986-980]

Ara eris aquiu qu’ac an baptisat Bauç – eth Bauç ja i èra mès qu’èra baish

Ravin des Esquarourets n’é cap aqueth – qu’é eth deth Bauç aquò

Eth Bugat qu’èra eth naut aquiu e baish que s’aperava eth Planhòt [n°975] – aquò – que i aviá uá pèça aquiu

Eth Planhòt aueitatz s’on l’an fotut – qu’é en çò de nòste aciu – s’aperava cap eth Planhòt aqueris bòsques aquiu – que s’aperava – quin s’aperava ? – Eisharts Gestàs [où est marqué Plagnot] e eras Vinhas deth Arriu [n°902-906-1281]

Eth Gotèth dera Barguèra aquò ja i èra

Que i deviá aver gèstas ath cap - Eth Gestàs

Era Vinha deth Arriu pr’amor que pareish que ame eth temps que i aviá vinhas aquí en aqueth testelhèr – qu’é vengut brocaus – ara que s’é embosquit – que i aviá vinhas e pareish que hec delutges – que plavec que s’emportèc tèrra e tot – vinhas e tèrra – e n’i tornèrem cap a plantar mès – i demorava cap tèrra – ame eth temps brocau – pòc e pòc que s’é embosquit – brocau non n’i a cap solament mès e que i possa buès (…) eras vinhas qu’èran naut pr’aquiu – après eth Gotèth dera Barguèra aquiu ath cap

Aciu que s’aperava eths Pas Carretèrs (…) en faça era rota aquiu [n°861-862-863]

Ethçò d’aute qu’èra eth Casse Long [n°869 a 872]

Ja i é eth Malhòu

Sarrat de Taishon abans que diguián Teisheta - Teisheta qu’ac an botat mès luenh – Sarrat de Taishon n’ac aviá cap james entenut a aperar

Eth Arriu de Verdon – que ven d’après Bagert – nosauts que l’aperam Arriu de Verdon

Eras Costas j’exista mès sai cap se i aviá pas d’autis noms aquiu

Aquò ja é bon era Coma

Voc : que vengueren cercar nà Papà

Eth Gotèth deth Bauç qu’è entenut a díguer tostemps aqueth [Ravin des Esquarounets]

Eth Gotèth deth Bugat que deviá èster ? – qu’èra entram eth Bugat e nosauts qu’aviám un prat aquí tanben (…) – qu’aperàvam era Cabana nosauts [n°957] e eris qu’ac apèran eras Peiradas – eras Peiradas qu’èra aquò – un lopin aquí de tèrra – aquí nosauts qu’ac aperam era Cabana – aquò qu’èra de Chaumeton qu’ac aperavan eths Garabostons [n°942] – [question] I aviá uá cabana ? – ò ! jo l’i è cap james vista ! (…) Garabostons aquí eth hons e eras Peiradas que i èran mès qu’èra naut aquí – e aquò nosauts qu’aviám uá pèça – tè qu’é aquera era miá – qu’ac aperavan era Renga [n°933]

Voc : Garabostas que i deviá aver [en eths Garabostons] – [question] qué deu èster aquò ? – garabostas – garabostas qu’é repossas de – plantas – quin s’apèra ? – d’arbustes qué – que possa tarda – ací qu’ac aperam aquò garabosta

Eth Gotèth dera Barguèra – aquò ja é juste

51’58 : bargar eth lin

53’08 : TOPO E SOBRIQUET
Bedoret n’ac aviá cap james entenut a aperar eths endrets – aquí qu’avem uá pèça nosauts qu’ac aperàvam Plaisença [n°918] (…) ara que pareish qu’aquera maison que s’aperava ethçò de Plaisença [n°801] alavetz pareish qu’aquera pèça que n’èra venguda
Voc : aquò qu’ é eth mièu prat – aquò qu’é ethçò de mièu – aquò qu’é mièu aquí

Ací qu’ac aperavan eth Tucòu – eris qu’ac apèran eth Tuc

Après aquí qu’ac apèran Clòt deth Videt e Cortalar – nosauts que diguem Costalat – baish que s’aperava eths Tres Casses [n°806] – eths bòsques – eth Costalat qu’èra aquiu

Eth Clòt deth Videt pr’amor era maison que s’apèra ethçò deth Videt aquí – on é Courset (...) qu’é un pengent e uá clòta

Eth Campàs ja existava mès jo qu’è uá parcèla aquiu – aquò qu’ac aperavan eras Roquetas [eraj] – [question] quala ? era longa aquí ? - aquò e aquò – e era deth travès aquí [n°776-777] (…) que i aviá ròca – pareish a casa enà hèr aqueth prat long aquiu – on ei ? que penja – aquò [n°777] que pareish qu’arriguèren – i aviá cap qu’un pòc de prat ath bèth cap e aquò – tot aquò qu’èra rocatèra – que pareish qu’ac arriguèren eth pengent e nivelà’u – mèma que heren uá paret sus eth costat enà comblar nà qu’era tèrra non se n’anèssa ! [que se n’arritz] – sus eth vielh plan qu’ac ví – que i a un mashin qu’é portat sai cap se qu’èra – i avec arren qué – rocatèra ath mieg e que’n heren tota uá parcèla qué – e qu’ac lauravan pareish ! e que penja !

Aquò que s’aperava eths Còmtes [n°780]

Aquò – qu’é de Félix tot aquò – que s’aperava eth Tèrrahòrt [tèrrohort] [n°751] – ara qu’ac an baptisat Sarrat Blanc – eth Tèrrahòrt eris qu’ac aperavan – qu’é era tèrra deth diable !

Après ací eth Pradàs j’existava [n°770]

Aquò qu’ac aperam nosauts eth Clòt de Barrau [n°774]

Eth Sarrat Blanc ja i ei

Qu’é era gota que s’apèra Gota d’Artolh

Aquiu qu’ac aperàvam nosauts eth Noguerat – un tròç – eris qu’ac an baptisat Casse Long

Era Còsta qu’é aciu – qu’é on é eth bòsc era Còsta – que i a uá hont (…) Era Hont dera Còsta que l’aperavan [n°818]

Nosauts qu’ac aperam eras Vernedas aquò [Bernéros] (…) que i è un prat jo – qu’é aqueth oui – aquò qu’é ethçò de Félix – eth qu’ac apèra era Hont d’Ussòu – pr’amor era hont qu’é ath hons qu’é era Hont d’Ussòu aquí [Fontaine] (…) eth que n’apèra eth prat [n°1141]

Nosauts que diguiám Coteret – eris qu’an botat « Gouteret » (…) non i a cap cap de gotèth aquí enà aperà’u Goteret

Quin ac apèran eths d’Ussòu ?

Eth Clòt dera Hoguèra aquò ja exista

Era Coterada [n°1176-1184-1185] – eris qu’ac an aperat Carreròt tot

Era Quèra qu’é a dreta – i é cap eth Cap dera Quèra ? [n°654  659] (…) Eth Àubit qu’ac apèran tot – [question] eth ? - eth Àubit aquiu – mès qu’é era Quèra – que n’i a un tròç – eth Àubit qu’é un pòc mès avath [n°647-648-650-666-667-668]

Eth Cortiu qu’é on son totas aqueras parcèlas

Eth bòsc que l’apèran era Quèra de Garric – qu’é de Blanc

Clòt deth Noguèr e eris qu’an botat « Col del Nougué » - que diguem eth Clòt deth Noguèr a jo que’m sembla

Eth camin que se’n va de cap ara Moleta de Bedelha

Eras Hontassas que diguem – eris qu’an botat « Hountassous » - [question] que i aviá honts ? – i è cap james vist honts – qu’é uá quèra – que i a uá planèra e qu’é quèras – tot aquò qu’é rocatut

67’35 voc : definicion de uá quèra
 on sòrt pèiras – a Bèth-Hag non n’i a cap quèras (…) a Cediròus qu’ac apèran eras Quèras de Cediròus – Coteret tot aquò (…) era ròca qu’é sus tèrra – que i possa quauqu’un arbuste tot travès mès qu’é presqueben tot ròca qué – eras ròcas que sòrten de còps de 50 cm o d’un mestre sus tèrra qué – i a cap presqueben bric de tèrra

Garampin qu’existava mès eths proprietaris qu’ac aperavan era Barguèra un tròç – pr’aquiu bensè – e eris qu’ac an baptisat tot Garampin [n°580  584, ath cance deth camin]

Jo que’m semblava qu’ac aperavan naut tanben eth Pas dera Hanga [Bardous sus eth plan]

Ja i é eth bòsc dera Quèra [n°1207 ?] mès qu’ac aperàvam era Quèra naut tanben aquiu – un tròç (…) – eras parcèlas tanben qu’ac apèran eth Cap dera Quèra aquò (…) qu’é parcèlas – prats – enfin que i aviá quauqu’uá pèça d’abans mès ara qu’é tot prat aquò

André Blanc que i é neishut a Ussòu

Voc : que s’i hè quauqu’uá truha (a Bèth-Hag : trufas)

Era Crotz d’Ussòu qu’é eth crosament deths camins

73’58 SOBRIQUETS USSÒU
Nosauts qu’ac aperàvam ethçò deth Sapur [n°721 a Ussòu  on é Dangla]

Entram eth Sarrat Blanc e aquò que i eths Barralhòts (…) que i aviá un nom tanben qu’ac aperàvam Mica – perqué Mica ? – que i aviá uá maison e uá granja – ara que s’é desmolit [n°731]

Blanc qu’èra Sabastian [sabas’tia] – bilhèu que i aviá quauqu’un que s’aperava Sébastien ? – après eth aute qu’èra Maury – qu’èra eth sièu nom – era que i tusta (…) e ath hons qu’èra Micolàs qu’aperavan

Voc : era [maison] que i tusta = que i tòca

Jean-Paul Ferré, enquêteur

[SL-Bè-Ti1]

Eth Ostau Comengés

16 avril 2009

Texte/html

gascon

Texte

Betchat

28/06/1932

Betchat