Collectage de Paul (St-Lizier)

Collectage de Paul (St-Lizier)

Agriculture -- aspects économiques

848
00’04  1’39
Jo, qu’èra plan petit quan s’i segava ame era liusa. Que i aviá un parelh de vacas e, d’a uns còps, dus, s’èra pengent. Que botàvam era liusa ath cap d’un camp. Que i trebalhàvam dus diás enà la greishar e nà hèr que marche plan eth diá vengut. E, dès qu’eth solelh se levava, qu’atacàvam. Non començàvam cap per dejunar. Le dejunar que venguiá après. Quant ara liusa, qu’èra una Camille Puzenat. Que marchava plan e Papà qu’èra fièr d’aquera machina e nos i deishava cap tocar. Qu’èram petits, qu’èram darrèr, aiquiu mès que voliám èster devant, nosautis tanben. Mès n’ac voliá cap tròp. Aquera liusa que hasiá de petitis garbòts e que s’estacava ame ua ficèla de liusa, coma se disiá. E, un còp qu’èra segat, que deishàvam eras garbas pausadas peth sòu. Eth endeman, que las viràvam ara man. Que mos abaishàvam a cada garbòt, virar-la. Ath cap de uet diás, que haiám d’aqueris crosats. Que n’i aviá dotze… per dotzena, naturèlament. E que dishàvam aqueth blat en plen solelh, d’a uns còps, 15 diás, tres setmanas, e après, qu’ac botàvam daguens o que haiám un garbèr.
1’39  3’41
Aqueth garbèr que demorava eth temps que caliá qu’era batusa vénguia bàter athçò de nòste pasqué aqueth que batiá qu’aviá ua entrepresa e hasiá totas eras plaças. E qu’èra un trebalh, sabetz ! Que i aviá de petitis camins, cap de godron, cada còp, que caliá coblar eth tractor pasqué, après aquò, que venguec era prèssa, era prèssa enà poder botar era palha a plaser dins las granjas, pas en vrac coma se hasiá enara èrba. E après, eth blat que sortiá, qu’èra pausat en solèr e, après, aqueth blat que servissiá enà noirir eras bèstias, eth bestiar, eras clocas e tot le diable. E, s’èra plan bon, que podiá tanben servir nà hèr pan. Ara, açò, n’ac è cap vist – eth bolangèr que passava – mès, abans, que hasián eth pan ame eth blat que tiravan deth camp. E que trigavan, naturèlament, eth mès polit. Caliá cap que i avessa èrbas. Que me’n rapèli, ma gran-mair qu’anava tirar eras sègas e eths cardons deth camp de blat enà non pas qu’eth blat siá trempat d’aqueras granas. Qué vos pòdi díser de mes ? Qu’èra quan mèma ua hèsta parce qué qu’èram nombrosis daguens eras familhas mès eths vesins que venguián balhar un còp de man, que minjàvam ensemble, que dejunàvam ensemble, eths anciènis que condavan istuèras… Qu’èra ua espèça de rassamblament festif ath torn deth trebalh e eth trebalh n’èra cap finalament una corvada de le diable. Eth bestiar que s’arrepausava naturèlament. N’é cap coma ara : qu’an un tractor, que botan eth gasoil eth maitin, que vira entiò eth ser. Aiquí, que mos podiám repausar, que mos podiám botar un pòc ara ombra. Que mos levàvam d’ora, que mo’n anàvam ath lhet tard mès, finalament, n’èra cap un fasti, d’aqueras manifestacions.
849
00’30  1’39
Jo, que pòdi díser qu’è conegut era evolucion ara vitessa deth vent pasqué qu’aviá bilhèu siés ans quan s’i segava ara liusa, quan començava d’èster petit e que me’n brembi plan. Après, qu’é vengut era muassonusa mès era muassonusa, nosautis, non mo’n voliám cap tròp servir pasqué qu’èra pengent, delà, on demorava, e non podiá cap anar pertot. Alavetz que guardèrem era liusa un pòc enà hèr resistença nath modernisme pasqué Papà n’èra cap tròp per aqueras causas modèrnas e que pòdi díser tanben que n’aviá cap sòu enà crompar matériel. Alavetz qu’èra plan oblijat de hèr ame ethçò qu’aviá. E donc, qu’è conegut era evolucion e que vesiá eths vesins, aqueris qu’avián de grandis platèus, plan cultivats, que son passats a l’èra modèrna de suita. En 10 ans, eth païsatge qu’aviá cambiat tecnicament. Qu’aviá evoluat tecnicament, plan. Mès era desertificacion que començava dins las campanhas e qu’é anat plan vite.
1’43  1’53
Que som natif dera Escura. Non se ved cap d’aciu mès que deu èster a 10 km a vòl de cigonha d’aciu. [...]
2’24  2’45
Qu’è vist ma gran-mair a hèr eth pan mès qu’èra plan petit e que me’n rapèli tot just. Qu’èra ara fin completament. Qu’èra donc dins las annadas 50-52, pr’aiquiu. Eth bolangèr que passava ame una petiva camioneta e que li crompàvam le pan.
2’50 : Mòler
3’52 5’20 : bàter
Quan aviá 14 ans, que pesava 61 kg e que portava 85 kg. Eras camas que hasián atau, que’s vlindavan mès qu’èra un plaser per jo d’èster autan fòrt qu’eths tipes que portavan eth mèma pes. E que vòli ajustar que, d’aqueth temps, que s’i batiá ath sac. Cet a díser que, s’èra possible de botar un quartèr de mes ath hons deth sac, que s’i pagava cap tan car. I aviá cap tant de sacs mès que pesavan enà le diable. Que n’i a que pesavan 90 kg. Alavetz que i aviá d’aqueris fòrtis que portavan sacs mès que se n’ahartavan de portar sacs. Mès qu’èra atau e que i aviá tostemps eth patron dera batusa que botava un tipe deths sièvis darrèr eths sacs, enà non pas que s’i haja un pòc de tricha, se pòdi díser. Mès que’s hasiá quan mèma ! Deth temps qu’anava béver un còp o pishar un còp, qu’empleavan eths sacs, que n’i botián [botavan] a non les poder estacar solament ! Qu’é de bona guèrra… Après, eth tipe que’s devec avisar que ganhava cap pro de sòu. Que s’é botat ara ora. Alavetz, n’èra cap era pena mèma de panar. E après, 15 ans après, qu’é vengut era muassonusa-batusa, que hasiá eths sacs sus eth platèu. N’aviám cap besonh de tot aqueth monde enà trebalhar.
5’34  7’13 : bàter
Qu’aviám ua mesura, que podiá èster en buès o que podiá èster en fèr. E aquera mesura, quan èra plea, que n’i botàvam cinc dins cada sac e que hasiá un sac de… Quand eth blat èra verd, que hasiá 80 kg mès que podiá hèr plan mes. Après, un còp qu’eth sac qu’èra cargat – que i aviá ua aduja bien-entendu enà le botar sus era esquina – que le mos botàvam sus era esquina. Après, que marchàvam cap ath solèr, pujar peth solèr e vueidar eth sac e tornar eth sac vueit cap ara batusa. E tot eth diá atau. A, qu’èra un chantièr ! Qu’è mèma coneishut un tipe, un tipe qu’èra solide : que pesava 85 kg. Que portava 240 kg ! Que hec un jòc, un diá, que les disec… Pasqué que’s cau cap imaginar qu’eths tipes que bevián aiga. Que bevián tanben vin e tot le diable e alavetz que hasián ath mes fòrt. Nosautis, qu’aviám de petitis uelhs de mainatges d’aueitar aqueris granasses. « E jo, que vau hèr açò ! » « E jo, que vau hèr aquò ! » Qu’è vist un tipe portar tres sacs. Que l’a calut adujar nà les cargar e qu’é partit un sac sus cada cama, aiquiu, e un aute en travès, devant. Qu’a marchat coma aquò sur sai cap se quant de mestres e, nà acabar, qu’a dit : « On les vos voletz ? Que les vòli botar ara cosina, se voletz ! » E qu’a començat de pujar eth escalièr enà pujar ena cosina e que i é arribat ! Aquò, qu’èra qualqu’un de solide ! E que n’i aviá d’autis, d’aqueris qu’èran fòrtis enaths torns, e, nosautis petits, qu’aueitàvam aquò coma…

Jean-Paul Ferré, enquêteur

09[SL-SL-Rp]

Eth Ostau Comengés

24 juillet 2010

Texte/html

gascon

Texte

Laynat

07/04/1947

Lescure