Collecte d’Yves - (St-Lizier)

Collecte d’Yves - (St-Lizier)

Gascon (sociolinguistique)

MF-09[SL-SL-By1]1

00’00: Sociolinguistica - eth patuès qu’ei acabat – parla pas mès patuès - en mercat de Sent Guironç que’s parla encara peth monde mes vielh – eth patuès aprés ara escòla, qu’ei acabat aquò, qu’ei nath folklore – qu’ei naturel de parlar patuès – eth lengatge dera campanha – ua lenga coma eth patuès no’s pòt cap aprénguer ara escòla - enà hèr cinemà - mestrajar ua lenga, que cau pensar, pensar en patuès – problèma deth accent, eth accent pontagut - parlar patuès ara escòla : “que mos haián corrijar, uèita era coneria dera umanitat, que i a 50 ans que mos haián taupejar e ara que les ac aprenguen” – que cohatavan pr’amor de parlar patuès – enes burèus dera administracion, que n’i aviá tostemps un que parlava patuès (quan venguián tipes dera montanha que sabián cap parlar que patuès – ara que van créder que’t fotes de sa gula – que s’amòrta petit a petit – eth gascon, qu’èm ara limita dera Gasconha e dera Occitania – traduíser eth patuès en francés non cap díser ren o eth contrari.

07’53 : Toponimia - neishut a Bagert,que i a 3 amèus a Bagert : Sèrra, Vergèr, Eths Vergèrs – neishut en amèu de Sèrra – sobriquets de maisons : Eth Parièr, ethçò de Matèu, ethçò de Martin – ethçò de Vincens, ethçò de Bartet , ethçò deth Capdèth – professions ; Eth Bolangèr, Eth Haure – Eth Vergèr : ethçò de Vincens, ethçò de Bartet , ethçò deth Capdèth, ethçò de Jolièn – enn vilatge : Danís, Eth Talhur, Eth Bolangèr, ethçò de Peirotet, Eth Haure – qu’a conegut eth haure quan èra dròlle, qu’a servit era sua messa d’enterrament – utilisacion deths sobriquets : plan petit – eras maisons que son barradas - era populacion que càmbia : nosautis que vam díser aqueth que demòra ath çò deth haure, aquò qu’é fenit, qu’ei populacion qu’ei arribada, que’s pèrd – Toponimia : Eth Amorèr (arrominguèras) – Era Vinha – Eths Planèrs – Era Solelha – Eths Civadars – Garrauet (ua maison sola) -

MF-09[SL-SL-By1]2

00’00 : Toponimia (seguida) : Era Laca (dera Crotz de Lareu ?)

01’55 : Era hèsta de Bagert – nara Candelèra – que i a bèra estona a que’s hè cap mès – pescajons – foc de Sent Joan peths quartièrs -

Couper de 04’19 à 04’34 :

04’35 : eths sièvis parents paisans – eth que partic ara usina après eth servici militari – era usina de papèr jornau a Ledar – que hasián pasta dam buès – un pòc de celulòsa crompada, pas era de Sent Gaudenç – en 1983 : montèren un atelièr de reciclatge de vielh papèr (sistèma pionèr) – era falhita – era Despacha que’n crompavan – 60 000 t per an – librat per camions – eth principi de Ledar : era pasta thermo-mécanique , defibrurs : de gròssas molas e de gròssi moturs que t’ac viravan – coma ua shumenèia que raspava eth buès – eras mashinas a papèr – ath debut quan montèren aquera usina, davant dera guèrra de 1914, eth buès que venguiá d’Espanha , dera vath de Bonabèr, peth Pòrt de Salau (cables encara visble) – era raspariá de Salau – era pasta devarada per per carretons dinca Ledar – dinca 250 obrièrs quan entrec ena usina – un centenat d’obrièrs que barrèc – eths obrièrs que pelavan eths arbes- résineux pelats dam era plana – troçejat a 1 mèstre – grana consomacion electrica – eras centralas (barratge de Castilhon) - canal de Molins, era centrala de Ledar – Ledar que barrèc que i 10 ans – era papetariá de Bergès – Era Molassa (papèr cigareta Job)– Martin d’Engomèr (usina familhiala) : 42 obrièrs, cap d’accionaris – era papetariá de Ròcalaure, que’s cramèc – papèr igienica, papèrs gris tara SNCF – Engomèr : recentrat sus papèr de luxe

MF-09[SL-SL-By1]3

00’00 : eras usinas de papèrs (seguida) – a Ledar era mashina qu’èra petita, que permetiá de cambiar de papèr – eras mashinas venudas ath prètz dera ferralha – que’s deviá remontar en quauqu’un lòc –

02’04 : autas utilisacions deth Salat –

03’02 : anar vrenhar ena plana de Carbona, parcavath, Sent Helix – portar era vrenha a l’Avarèit de Comenge

04’20 : era vinha (a Bagert) – vinha baisha – que i cau èster tot eth estiu – un carradòt de vinha en cada maison – autoconsommacion, que s’ac viravan coma aquò –eth pòrc

05’25 : Eth bestiar ena pujar – botar eras guelhas ara montanha – eths pastors que passavan, que haián era tornada, qu’amassavan eths tropèus - son pair que huc pujat a Salau, mès tard a Vic de Sòs –voc : que s’ac devian prénguer a bèth –que venguián dera plana,, de mès baish – oelhas en ivernatge – eras raças : tarasconesas, castilhonesas, en darrèr temps eras montanha-nera quan amontanhavan pas mes, anhèths engreishats – tara montanha que cau eras raças d’ací –

08’14 : eras velhadas –plan pòc, era arribada dera television enas annadas 1968, qu’ac a tuat tot - realcions dam eths autes vilatges
10’30 : Bedelha – era comuna de Bedelha que tòca ath vilatge de Bagert, darrèr era glèisa – bastissas deth vilatge de Bagert que son en Bedelha e bilhèu mèma maisons que son a shivau – ua maison nava darrèr era glèisa qu’ei en Bedelha

12’14 : Eras broishas : ja se’n parlava -

12’50 : Guèrra 1939-1945 – Marsolans – eths Alemans que passavan – eras conariás de Marsolans – era guèrra de 1914 : eth sièu gran-pair e eths sièvis dus frairs, eth un que non tornèc – eth frair de Bèthhag que huc gasat – qu’èra fresc, no’n parlavan cap - 8 o 10 tutas a Bagert (5 en realitat sus eth monument) –

MF-09[SL-SL-By1]4

00’00 : Guèrra de 1914-1918 (seguida) – qu’an vueitat totas eras campanhas

Mathieu Fauré, enquêteur

MF-09[SL-SL-By]1

Eth Ostau Comengés

14/09/2018

Texte/html

gascon

Texte

Saint Lizier

19-08-1957

Bagert