Collecte de Claude - (Arbas) 1

Dublin Core

Titre

Collecte de Claude - (Arbas) 1

Abstract

Sujet

Guerre mondiale (1914-1918)
Sobriquets (villages)
Gascon (sociolinguistique)
Ours
Loup
Guerre mondiale (1939-1945) -- Résistance
Guerre mondiale (1939-1945) -- Maquis
Noël
Fête du village
Vendanges
Carnaval
Saint-Jean (fête)

Description

00'04 : neishut a Arbàs eth 04/07/28
Era familha deths granis parents qu'èran voiatjurs – era sòr de son pair ath covent de Prat, avec eth brevet e hoc arregenta - son pair botat dinca 15 ans en çò d'ua sòr ara Baderca (çò de Coledís) – Après que's triguèren de voiatjar – que trebalhèren un peishic era tèrra qu'avian –

01'04 : Son pair entjata ena armada ara Guère de1914 – esposèc era aramada ara fin dera Guère, partic 2 còps en Senegal – qu'entrèc ena Garda Republiquèna a París – avaec era retrèta a 35 ans – engatjat a 17 ans e miei ena Infanterie Provençale – partic deth front francés cap aras Dardanèlas – qu'anec aths Invalides , eth batèu Château Renault torpilhat – hec tota era campanha deths Balkans, arribèren a Roma, eth pès plegadis dans des toiles de tente – un copèn d'eth qu'èra de Shenh ? Lafont, qu'èra caporal e un espeça de nòble de Lassalle que l'ahiscava – qu'atrapèc eth paludisme -

03'59 : Sobriquets - nom dera sua maison : en çò de Garriet - Que n’avia, ua maison, delà-aquiu : que s’aperavan çò dera Quèra

04'11 : Mestièrs – que's volia hèr curè a 12 – eras muralhas deth seminari que'u descoratjèren – guarar oelhas dinca 18 ans – après que hec sharcutièr pendent 10 ans –

05'20 : Sociolinguistica :
On avetz aprés a parlar patuès ?
Dempuish eth atge de 4 ans dinca 30 ans, a casa e peras hèiras. A-Ar-Cc1

E eth francés, que l’avetz aprés après ?
D’abòrd, quan anàvam endara escòla, aciu – qu’avíam un bon petit certificat d’études – c’était défendu de parler patois. On avait des verbes, on était puni. Alavetz, a casa, aciu, quan venguian velhar, n’i avia cap era television, eths vielhis que venguian velhar, que condavan istuèras dera guèrra de (19)14, deth marcat de Sent Gaudenç, de Salias, tot aquerò… Que parlavan cap que patuès. Mès, ena escòla (que shiula) : interdit ! A-Ar-Cc1

Aué, se parlatz patuès en vilatge ?
Aciu, en quartièr, n’i a cap arrés que parle patuès : dab Carmen, quauque còp, Odette, quauque còp, e après, otrament, dab eth Chicòt, que vam anar veir… Que’s pèrd, eth patuès, aciu. A-Ar-Cc1

Eth patuès, s’é uá lenga ?
Per jo, oui. A-Ar-Cc1

Se sabetz, qu’òm l’apèra occitan, eth patuès, e qu’òm l’ensenha ena escòla ?
Eth patuès que parlan en pòsta, aquiu, o ena escòla, n’é cap eth mèma patuès que nosautis. Que cau, quauque còp, escotar-les e, après, qu’òm pòt traduí’u en nòste patuès. A-Ar-Cc1

Se pòt servir a quauquarren, ara, d’ensenhar eth patuès ena escòla ?
Jo, que pensi que hora utile pr’amor… D’abòrd, ua prumèra causa : que hè partida deth país, qu’é coma un patrimuèna (…) J’ai eu mes petits-enfants, là, qui sont venus, là, avec ces nouveaux trucs qu’ils parlent, je sais pas… Il vaudrait mieux qu’ils apprennent le patois. Moi, quelquefois, je leur parle patois, je leur fais dire des mots. A-Ar-Cc1

Alavetz, que i arriban ?
I arriban mès les interessa cap tròp… A-Ar-Cc1

Que la caleria conservar, aquera lengua, pr’amor, abans, quand òm anava en ua hèira o tot aquerò, òm parlava cap que patuès o, en cafè, eth ser, que parlàvam cap que patuès. Mès, ara, parlan cap que francés. Qu’ei ua lengua que’s pèrd vite, vite. A-Ar-Cc1
Qué caleriá hèr ?
Pendent eras vacanças, quan i son totis eths joesis e eths parents, d’abòrd, començar, aths parents, a aprenguer-les a parlar. Moi, j’ai 4 enfants, e ben, il y en a aucun qui… Quelquefois, on parle mais, non, ils parlent que français. Et combien ? Dans toutes les maisons, c’est pareil. A-Ar-Cc1
E pr’aquò, ja’u comprenguen, eth patuès, non ?
Ja’u comprenguen, eth patuès, mès no’u parlan cap. A-Ar-Cc1

Se cantavan cançons en patuès ?
Quauque còp, en ua hèsta de pòrc, que cantavan aqueras montanhas e, après, arren mès. A-Ar-Cc1

D’autis còps, pr’amor que i avia plan de monde qu’èran peras escòlas e tot aquerò, eths tipes que parlavan patuès qu’èran diminuadis. Enà aqueth monde qu’èran peras escòlas, quan parlàvam patuès… Que venguian en un cafè, ath lòc de díder de prénguer plaça e escotar-les, aths uelhs d’aqueth monde, qu’èram monde arrieradis, diminuadis. A-Ar-Cc1

11 '27 : Vita de d'autis còps - mestièrs : plan de galotèrs en Arbàs – sharpentièrs – maçons – dus facturs – eth autis trabalhar era tèrra – anar ara jornada – vacas e goelhas – hèr era lèt – 150 goelhas e 15 vacas – pujar bestiar ara montanha

12'39 : Eth os -Papà, quan hoc eslevat ena Baderca, (…) que guaravan eras oelhas deth còstat deth Plan d’Atgòla, qu’apèran aquiu. Papà, coma èra en çò deth cosin, qu’anava guarar eras oelhas. Alavetz qu’avia un fusilh a piston e que’s hadia hóner, nà hèr eras balas, en ua tussa. Que hadia eth plomb e que hadia hóner eth plomb en ua trufa, nà hèr eras balas. E eth Chicòt qu’èra un blagaire. Que guaravan eras oelhas dab Gaston deth Bohon e ua hilha, Léontine, dera Baderca. E eth Chicòt que devarava de Cuanca, dab eras oelhas, que les didec : « Que i a eth os ! Que i a eth os ! » Eths joesis qu’avian pòur. Enà Papà, que’u didec :
- Mès tu, arrai : qu’as eth fusilh !
- Òc, ça ditz Papà, qu’è eth fusilh mès qu’è eth fusilh cargat enara lèbe, pas enath os !
Alavetz que s’escapèren vite e que devarèren enara Baderca. Eth sòn cosin, quan vic tot eth monde ara Baderca, que viren aqueris tres dròlles a devarar dab totas eras oelhas, que dideren :
- E qué i a ?
- Que i a eth os ! Eth Chicòt que mos a dit que i avia eth os !
Eth os i èra cap. I èra cap : qu’èra ua blaga. A-Ar-Cc1

plan d'istuèras sus eth os – que condavan eth os que's quilhavan a còsta d'un hag e qu'ashiulava eras goelhas, coma un goelhèr – abans era Guère de 1939, que devarèc baish, en vilatge e que mingèc un tepèr de bucs – que heren ua batuda - desempuish n'enteneren pas a parlar – ara que n'i an tornat a botar – eth qu'èra responsable deth gropament pastorau – era venguda deth mèra de Mèles, eth os que venguec ací – botar eth os sense demandar eth avís, ara se hè degasses, que calerà pagar – ajudas e subvencions nà hèr ua novèla cabana -

16'40 : eth s lops - Papà que’m condava, quan èran ena cort de Coledís, aquiu (…) « Que i a, dempuish era cort, aquiu, ça’m didia, de Coledís, en faça, era crotz de Guèret e un malh : Eth malh deth Middia. Ça’m didia : « Qu’enteníam eth lop, ça ditz, dempuish, era cort de Coledís. » E que devia èster aquerò en 1910. A-Ar-Cc1
-
17'27 : Era Crotz de Guèret
Cada an, que mos i arretrobàvam, era joenessa. Que i avia un curè. De Galèi, qu’èra. Que me’n brembi : que hadia eth discor qu’en patuès. Sai cap se non s’aperava Castex, aqueth curè (...) Me’n brembi, que devia aver… avoir 13 ans ou 14 ans. Que i èra quan hec un discor, un sermon en patuès. Alavetz que’m frapèc quan didec e que hec eth signe dera crotz « ath nom deth Pair, deth Hilh e deth Sent Esprit e atau sia. » Que me’n brembarè tota era vita. A-Ar-Cc1

18'33 : Economia - Eths carboèrs – fòrça italièns que's posèren aquiu – eth monde deth país que haián meslèu lenha, un pòc de carbon pendent era guèrra – un arresèc qu'emplegava 3 o 4 personas – un letèr qu'emplegava 1 o 2 personas tanben – sharpantièrs e maçons qu'emplegavan monde – trabalhar nara comuna – eths galotèrs

19'53 : anar trabalhar en America – abans era guèrra de 1914 -
En faça, aquiu, en Çò de Pelon, que i avia un bolangèr. Que partiren en America en 1890, par là. E que’s trobavan a San Francisco quan i avia eth tremblament de tèrra, aquiu (...) Eth, qu’èra obrièr-bolangèr e, era qu’èra… Elle était repasseuse, Madame Bataille. E se’n tornèren, qu’avian ganhat dinèrs e que montèren era bolangeria, aquiu. Que hoc eth prumèr bolangèr qu’avia un pétrain mécanique. E qu’avian un hilh, que l’aperavan America. A-Ar-Cc1

21'16 : eth pan hèt a casa abans era guèrra de 1914 – blat portat a un bolangèr que passava – dus o tres sacs de bl tr nà aver eth pan tota era annada – eth horn alugat era net pendent era guèrra – era crostadas enara hèsta -

22'36 : partir vrenhar en setémer deth costat de Besièrs

23'08 : era guèrra de 1939 : son pair mobilisat – presoèrs mès pòc de – eth maquís dera Baderca un pòc borjoès, que s'i boteren a darrèra minuta – problèmas de politica dab eth maquís de Saleish : eths FTP en bòsc de Saleish e aciu AF o AR (Armée Régulière je sias pas quoi...) - s'entenien cap enter eris (comunistas e gaulistas) – eth de Saleish que heren sautar era linha de Bossens tandis qu'aquiu qu'avian vueturas, que navigavan – que heran duas intervencions, ua a Mana (1 mòrt) e ua auta quan vengueren eth Alemans – cap de tipa de mestièr - eth gendarmas (arreistents) qu'èran ath cap de Milòt, qu'arreisstèren un moment e après tot eth monde que s'arrepleguèc – un joen gendarma que's hec aucíder baish – nosauti que hadian carbon ath davath – son pair que les didec : « vous n'avez aucun plan de défense » - eth Alemnans que pujavan - eth joes gendarma en pòsta (enà avertir) que hoc aucit, eth mes vielh que s'amaguèc en boish

27'57 : Distraccions – anar velhar eth dijaus o eth dissabte – eras hèiras Sent Gaudenç, Salias, Sent Guironç tanben – eth autobus

28'30 : Nadau – Arrevelhon deths joenis en cafè – eth monde que's posavan a casa lor – après era messa de Miejanet e hèr grilhar sauciça - Eth Père Noël que portava quauqu'un baish – un irantge...

29'40 : Era hèsta deth pòrc – era hèsta deth vilatge : eth 10 o eth 12 de setémer – hèr crostadas – invitar eth cosins –

30'26 : eras vrenhas – tot eth monde qu'avian plantat vinhas – un bon arrepèish – quan èra tot acabat que cantavan -

30'56 : Carnaval – quauque còp mès pas tostemps -eths dròlles que's mascavan – un char entà Carmen, que devareren dinca Salias (après era Liberacion) -

31'36 : Sent Joan - Que hadian eth huec de Sent Joan, aquiu, sus Era Plaça. E après, eth curè que venguia. E après, quan eth huec èra mòrt, tot eth monde que se n’anavan. Eras vielhas que prenguian un tròç de tison. Que didian que, atau, eth huec, que’s botaria cap ena maison. A-Ar-Cc1
anar cercar lenha e hagòts en çò deth monde – un mat quilhat

Créateur

Jean-Paul Ferré, enquêteur

Source

31[AS-Ar-Cc1]

Éditeur

Eth Ostau Comengés

Date

09-01-2003

Format

Texte/html

Langue

gascon

Type

Texte

Spatial Coverage

Arbas

Person Item Type Metadata

Birth Date

04/07/1928

Birthplace

Arbas

Citer ce document

Jean-Paul Ferré, enquêteur, “Collecte de Claude - (Arbas) 1,” Oralitat de Gasconha, consulté le 11 décembre 2024, https://culturaviva.audio-lab.org/items/show/731.

Formats de sortie