Collecte de Jean - (Arbas)
Dublin Core
Titre
Collecte de Jean - (Arbas)
Abstract
Sujet
Gascon (sociolinguistique)
Toponymie
Sobriquets (villages)
Ours
Cuisine (porc)
Surnaturel (sorcières)
Temps (météorologie) -- Prévision
Description
00'04 : Sociolinguistica - neishut en 1936 à Arbàs - paisan e partic un moment a ua usinaa Murèth
On avetz aprés a parlar patuès ?
Dab eth gran-pair, Papà, Mamà, a casa.
A casa, parlàvam patuès ara epòca.
E eth francés, on l’avetz aprés ?
Nà començar, ara escòla. Dinca anar nara escòla : patuès. E ath debut dera escòla, a mentat patuès, a mentat francés.
E ara, se sabetz qu’òm ensenha eth patuès ena escòla ?
E òc, que’n parlan. N’é cap mau.
E aué, se parlatz patuès encara ?
En dab eths caçaires, oui. N’i a quauqu’un que venguen quan mèma de baish. Que parlan francés, senon… Comprenen cap eth patuès alavetz, se nosautis mos botam a parlar patuès, que les sembla que…
E nà endicar eths pòstas, qu’é bilhèu mès avient en patuès ?
Qu’é mès avient en patuès. Eths pòstas, nosautis, que les coneguem en patuès. D’abòrd, en francés, n’é cap bric eths mèmas noms o presque pas.
02'08 : Toponimia : buòus, tiravan era lenha - vacas suissas, enara lèt – hèr pèisher : cap ara Peireguda,Garrosèth
Eth Vidauguèr
Ara, qu’é bòsc mès, jo, que i guarava eras vacas. E totis eths vesins, parèlh.
Eth Prat deth Arruhat, Eth Sarrat dera Vop, Planca, Planca de delà -
Mortisses, Tirassas, que deu èster sus eths plans mès Eth Sarrat dera Vop, aqueris noms que botàvam nosautis…
Eth Tatoet, Solan,
Eth Pont dera Perèira, Eth Pont de Horquet, Eth Pont de Pepina, Eth Pont de Matalai, Eth Pont deth Planhòt de Galòta – Era Malaheta
Eth Pont deth Planhòt de Galòta : I a cap qu’eras parets e dus vielhis socs. Qu’èra un pont de buès. Jo, que i è vist a passar eth monde, aquiu, nà anar nà Solan. Que pujavan atau, que se’n tornavan nà Solan. Que passavan en hèr vénguer eras corsas a Arbàs, en dab eth tamborèu e eras vacas : que passavan par’quiu. Jo, que i è vist monde, a Solan : vacas e oelhas e tot. Eth mèn arrièra-gran-pair que sortic de Solan. Qu’èran, ara epòca, bilhèu 30 o 40 abitants.
Eth Poperuc
Qu’èra ua pèça. Aquerò, qu’é eth endret eth mès planèr. Ací, qu’ac aperam eth terrenh deths deltaplanas mès qu’é eth Poperuc. Era Boisha
Nosautis, ara epòca, quan anàvam en plan d’Atgòla, coenguian eths gofres, laguens, totis aqueris gofres qu’an descobèrt, ara. Nosautis, qu’ac aperàvam, deth temps de Papà, eth buhader deth Gandilh. Eth Buhader deth Gandilh qu’é un trauc, quand òm i passa devant, que buha. Qu’é en Gandilh. Eth Gandilh qu’é eth planhòt. Eris, qu’ac apèran Le trou du Vent. Un aute, mès emportent, delà, qu’é Eth Erbòu. Eris, que l’apèran Le Trou Raymonde. Perqué ? Quan le descobriren, que i devia aver ua dròlla o quauquarrés que s’aperava atau.
Peirèu
Prat de Marqueta : Era Boiga deth Monge qu'ei mes amont –Eras Illassas - Eths Amargis - Eth Prat deth Lion – Eras Nogerassas
Nosautis, qu’anàvam guarar eras vacas en prat de Marqueta
18'07 : Sociolinguistica (seguida) : Parlar patuès dab eras gents - Plan sigur, eth gendre qu’é aquiu, ara. Qu’é neishut a Lion, qu’a demorat a Tolosa pendent 25 ans. Se’u parli patuès… Tandís qu’era dròlla, era mia, que’u pòdi parlar patuès. Que compren. E era pitiva hilha qu’a 5 ans. De còps, que’u didi un mot de patuès. Plan de còps, que’u haci díder « gat », « aquerò, qu’é eth gat ». Que sap ce qu’é un gat, un can…
Utililat de parlar patuès enara sua petiva hilha- facilitat enà aprénguer
Jo, que sabi, quan comencè d’anar enara escòla – que’m brembi encara : que i anàvam a 5 ans, ara escòla – e donc, que i avia mots, que la t’ac sortia en patuès, jo, nara arregenta.
Parlaràn cap (eths dròlles). Certènis parlaràn cap a casa.
20'30 : Sobriquets / Sobriquets collectius
Medan : N’é cap un sobriquet premor eth mèn gran-pair que s’aperava Médan, alavetz qu’é Ethçò de Medan. Après, Papà qu’èra eth gendre : qu’èra Rozès. Mès que i a plan de monde que diden encara en çò de Medan.
Ethçò de Pèn, ara, qu’é Clarous, que i demòra.
Totas eras maisons, ací, jo, que sabi, quan èra joen, didíam cap james eth vesin Ortet. Eth Shicòt, ethçò de Medan, ethçò de Guinòt, un pishic mès amont, Pèn, Molins…
Molins, soi disant, qu’ara epòca, eth sòn gran-pair que partia d’aciu, anar véner era ceba nà Molins, en Arièja. Alavetz, que’u didian :
- D’on tornas ?
- E de Molins !
Alavetz que l’aperèren Molins. Qu’ac è entenut a díder, jo - Eth Cebaires - Eth qu’anava, que partia dinca era Arièja, en dab un ase, anar véner era ceba – Que passava peth Pas deth Ase (n'i passavan cap que dam un ase nà hèr eth delà, ara epòca) - Que tornavan quan ac avian venut tot, dus o tres dias après, dab eth ase vuet. Alavetz que s’emportavan d’autas causas, nà non pas tornar-se’n a vuet : un pishic d’òli, un pishic de blat.
23'02 : Era aiga : Jo, que partia tot pitiu, en dab un seò, ath arriu, ath pont dera Peirèra. E que bevíam aigua deth arriu. - era aduccion d'aiga – arabas que hadian eras tranchadas a còps de pala e de piòcha
23'54 : Eth pan : son pan que hadia pan – cuet passava tot just pera pòrta deth horn – botats en ua cramba, que i tiravan tota era setmana – pans de 5 o 6 kg – eras crostadas hètas pera sua mair – temperatura tastada ara man – pasta levada (levame) -
25'18 : guerra de 1939-1945 : eth 11 d'aost 1944, plan d'Arbàs que partiren enà Solan – son pair qu'avai ua vielha bòrda en bòsc – véder a ahumar – eth avion nere que vic passar dus o tres còps alà en guardar era vacas en Peiraguda (volava baish)
26'29 : guerra de 1914-1918 : Papà qu’èra neishut en 1900 donc qu’èra tròp joés mès eth frair de Mamà que hoc aucit ena guèrra de Quatorze. Mamà que me’n parlava soen. Totis eths vesins qu’èran deth atge de Papà, quate o cinc ans de mès, qué, totis qu’èran estadis blaçats ara guèrra de Quatòrze. Eths que tornèren qu’èran blaçats.
27'08 : eth os : era passada deth os – batuda ath os sus era montanha d'Arbàs – passatge : Era Hont deth Os – eths que lashèren aquestis ans, que'u hec aqueth traject deths osses de d'auti còps –ua net passada ena montanha a survelhar eras goelhas pr'amor eth os que s'i cantonec (emetur) eth seguit deths osses -
29'07 : Era misèra - eras goelhas – ara : 350 goelhas dam eth gendre - abans un vesin que tenguia 7 o 8 goelhas e 2 vacas e 6 mainatges – caler partir de casa entà poder víver – tirar buès dam mulets e buòus – eth arressec de Fontas a Sent Alòi.
31'10 : Era electricitat : era mòla de Trencon
31'36 : eras velhadas : mes d'ambiença enes quartièrs – ara que's passa un peishic coma en vila – velhar e condar quauqu'ua istuèras – vin e castanhas – era vinha a Montastruc
33'03 : es.huelhar eth blat marin- tressar – monde a non i poder cabir -
33'37 : tuar eth pòrc – que's hè encara vénguer pòrcs -
35'34 : Toponymie (conversacion dam eth gendre) La Noguerassa, par exemple, ils te la font arriver au Pont de Horquet alors qu’il y a la Pré de Lion. C’est comme le Pré de Marqueta, ils vont pas aller mettre le Pré de Marqueta.
Moi, J’ai toujours entendu dire la Coume d’Ivarneda parce que c’est la Coume où il fait mauvais, ça sent l’hiver, tu sais. -
Eth cortiu deth Tap, i a cap que tap ací : eras maisons. Mèma eth terrenc : qu’é sus un tap. Eth tap qu’é aquera tèrra, grisa-jauna, aquiu, qu’òm talhava ara pica, d’autis còps.
Dans la châtaigneraie de Pelat, à toucher du Pradàs, il y a un bout, là, c’est communal. Il y avait une carrière, à l’époque. Ils allaient creuser le tap, là, pour faire les murs.
Eras Boígas – Eths Esplans -Eth Oratòri – Eth Vauç – Era Pinta de Micòt – Era Bocada – Era Atgòla
Eth Hautim qu’é entram era Atgòla e eth Vacalar. Que i a un gran prat. (Eth Guelh d'Ihèrn) – Eth Traçat -
43'45 : eth cans enath bestiar – eth Labrits que son testuts -
45'06 : Sent Joan – eth huec sus era plaça -
45'56 : Eth Sant - Que n’i a d’autis sants. Que i a eth sant de Pelat tanben. A Pelat, qu’é sent Joan. Processions – Era crotz de Guèret : eth curè de Balaguèr – procession cada an ena crotz de Guèret -
48'26 : Relacions entre vilatges : n'èra cap tròp mau, dam Herranh sustot – Hogaron mens : qu'èra un vilatge de voiatjurs – partian tot eth estiu e que tornavan eth ivèrn ara sason mòrta – qu'èran un pòc a part – « A Hogaron, arren de bon, ni de bon vent ni de bravas gents » - eth dera ceba ( Arbàs) – eths deth taron (Batalha)
50'25 : eth taron (hoguèra que neish) : amassat enaths pòrcs – portar un brassat en tornat deth prat – trufas – balhar ua brocada de farrog
51'40 : Era Hont deras Podoèras – Que n’i avia ua que demorava a Gorga, que’n parlava dròllament dera hont deras Podoèras. Non s’i calia cap trigar devant, quand òm passava. Jo, qu’èra gaminòt, anar hurgar en dab eth bròc : « Non, cau cap trigà’s james devant dera hont deras Podoèras ! »
52'52 : auèitar era natura ena saber eth temps que va hèr : pèiras mòjas ena bòrda que's va amassar aiga – eth bòsc tròp pròishi - montanha clara – auba arroja -
53'46 : Toponimia Eths quartièrs que son globalizats, coma ací. Ací, qu’é Planca, mèma eras adreças : Planque. Alavetz que i é Eth cortiu de Davath, Eth cortiu deth Tap. Que i é Eth cortiu deths Verdolets : ahèrs atau. Era Plaça, Eth Viasc, Senta Anna, Sent Alòi
55'05 : industrias : Era Teularia entram Senta Anna e Sent Alòi – Era Veiraria de Gorga -
En plan d’Atgòla, que i avia ua usina, sabi cap se quina usina èra tanpòc, en Plan d’Atgòla damont. J’ac deven saber eths de Herran e dera Baderca. Eth mèn gran-pair que i trebalhava, aquí-damont. Donc, arremonta dejà a dias a. Marchandisa devarada a Gorga – fòssa dam pèiras talhadas
57'16 : Eras mòlas nà hèr blat – son pair que l'encvoiava enà véder s'avian acabat de mòler – cèrner, era varruta – cambiar de molièr, cambiar de volur- Trencon que hadia vénguer plan de pòrcs e de poralha -
58'39 : Sociolinguistica – eth son frair que non parla cap guaire que patuès
On avetz aprés a parlar patuès ?
Dab eth gran-pair, Papà, Mamà, a casa.
A casa, parlàvam patuès ara epòca.
E eth francés, on l’avetz aprés ?
Nà començar, ara escòla. Dinca anar nara escòla : patuès. E ath debut dera escòla, a mentat patuès, a mentat francés.
E ara, se sabetz qu’òm ensenha eth patuès ena escòla ?
E òc, que’n parlan. N’é cap mau.
E aué, se parlatz patuès encara ?
En dab eths caçaires, oui. N’i a quauqu’un que venguen quan mèma de baish. Que parlan francés, senon… Comprenen cap eth patuès alavetz, se nosautis mos botam a parlar patuès, que les sembla que…
E nà endicar eths pòstas, qu’é bilhèu mès avient en patuès ?
Qu’é mès avient en patuès. Eths pòstas, nosautis, que les coneguem en patuès. D’abòrd, en francés, n’é cap bric eths mèmas noms o presque pas.
02'08 : Toponimia : buòus, tiravan era lenha - vacas suissas, enara lèt – hèr pèisher : cap ara Peireguda,Garrosèth
Eth Vidauguèr
Ara, qu’é bòsc mès, jo, que i guarava eras vacas. E totis eths vesins, parèlh.
Eth Prat deth Arruhat, Eth Sarrat dera Vop, Planca, Planca de delà -
Mortisses, Tirassas, que deu èster sus eths plans mès Eth Sarrat dera Vop, aqueris noms que botàvam nosautis…
Eth Tatoet, Solan,
Eth Pont dera Perèira, Eth Pont de Horquet, Eth Pont de Pepina, Eth Pont de Matalai, Eth Pont deth Planhòt de Galòta – Era Malaheta
Eth Pont deth Planhòt de Galòta : I a cap qu’eras parets e dus vielhis socs. Qu’èra un pont de buès. Jo, que i è vist a passar eth monde, aquiu, nà anar nà Solan. Que pujavan atau, que se’n tornavan nà Solan. Que passavan en hèr vénguer eras corsas a Arbàs, en dab eth tamborèu e eras vacas : que passavan par’quiu. Jo, que i è vist monde, a Solan : vacas e oelhas e tot. Eth mèn arrièra-gran-pair que sortic de Solan. Qu’èran, ara epòca, bilhèu 30 o 40 abitants.
Eth Poperuc
Qu’èra ua pèça. Aquerò, qu’é eth endret eth mès planèr. Ací, qu’ac aperam eth terrenh deths deltaplanas mès qu’é eth Poperuc. Era Boisha
Nosautis, ara epòca, quan anàvam en plan d’Atgòla, coenguian eths gofres, laguens, totis aqueris gofres qu’an descobèrt, ara. Nosautis, qu’ac aperàvam, deth temps de Papà, eth buhader deth Gandilh. Eth Buhader deth Gandilh qu’é un trauc, quand òm i passa devant, que buha. Qu’é en Gandilh. Eth Gandilh qu’é eth planhòt. Eris, qu’ac apèran Le trou du Vent. Un aute, mès emportent, delà, qu’é Eth Erbòu. Eris, que l’apèran Le Trou Raymonde. Perqué ? Quan le descobriren, que i devia aver ua dròlla o quauquarrés que s’aperava atau.
Peirèu
Prat de Marqueta : Era Boiga deth Monge qu'ei mes amont –Eras Illassas - Eths Amargis - Eth Prat deth Lion – Eras Nogerassas
Nosautis, qu’anàvam guarar eras vacas en prat de Marqueta
18'07 : Sociolinguistica (seguida) : Parlar patuès dab eras gents - Plan sigur, eth gendre qu’é aquiu, ara. Qu’é neishut a Lion, qu’a demorat a Tolosa pendent 25 ans. Se’u parli patuès… Tandís qu’era dròlla, era mia, que’u pòdi parlar patuès. Que compren. E era pitiva hilha qu’a 5 ans. De còps, que’u didi un mot de patuès. Plan de còps, que’u haci díder « gat », « aquerò, qu’é eth gat ». Que sap ce qu’é un gat, un can…
Utililat de parlar patuès enara sua petiva hilha- facilitat enà aprénguer
Jo, que sabi, quan comencè d’anar enara escòla – que’m brembi encara : que i anàvam a 5 ans, ara escòla – e donc, que i avia mots, que la t’ac sortia en patuès, jo, nara arregenta.
Parlaràn cap (eths dròlles). Certènis parlaràn cap a casa.
20'30 : Sobriquets / Sobriquets collectius
Medan : N’é cap un sobriquet premor eth mèn gran-pair que s’aperava Médan, alavetz qu’é Ethçò de Medan. Après, Papà qu’èra eth gendre : qu’èra Rozès. Mès que i a plan de monde que diden encara en çò de Medan.
Ethçò de Pèn, ara, qu’é Clarous, que i demòra.
Totas eras maisons, ací, jo, que sabi, quan èra joen, didíam cap james eth vesin Ortet. Eth Shicòt, ethçò de Medan, ethçò de Guinòt, un pishic mès amont, Pèn, Molins…
Molins, soi disant, qu’ara epòca, eth sòn gran-pair que partia d’aciu, anar véner era ceba nà Molins, en Arièja. Alavetz, que’u didian :
- D’on tornas ?
- E de Molins !
Alavetz que l’aperèren Molins. Qu’ac è entenut a díder, jo - Eth Cebaires - Eth qu’anava, que partia dinca era Arièja, en dab un ase, anar véner era ceba – Que passava peth Pas deth Ase (n'i passavan cap que dam un ase nà hèr eth delà, ara epòca) - Que tornavan quan ac avian venut tot, dus o tres dias après, dab eth ase vuet. Alavetz que s’emportavan d’autas causas, nà non pas tornar-se’n a vuet : un pishic d’òli, un pishic de blat.
23'02 : Era aiga : Jo, que partia tot pitiu, en dab un seò, ath arriu, ath pont dera Peirèra. E que bevíam aigua deth arriu. - era aduccion d'aiga – arabas que hadian eras tranchadas a còps de pala e de piòcha
23'54 : Eth pan : son pan que hadia pan – cuet passava tot just pera pòrta deth horn – botats en ua cramba, que i tiravan tota era setmana – pans de 5 o 6 kg – eras crostadas hètas pera sua mair – temperatura tastada ara man – pasta levada (levame) -
25'18 : guerra de 1939-1945 : eth 11 d'aost 1944, plan d'Arbàs que partiren enà Solan – son pair qu'avai ua vielha bòrda en bòsc – véder a ahumar – eth avion nere que vic passar dus o tres còps alà en guardar era vacas en Peiraguda (volava baish)
26'29 : guerra de 1914-1918 : Papà qu’èra neishut en 1900 donc qu’èra tròp joés mès eth frair de Mamà que hoc aucit ena guèrra de Quatorze. Mamà que me’n parlava soen. Totis eths vesins qu’èran deth atge de Papà, quate o cinc ans de mès, qué, totis qu’èran estadis blaçats ara guèrra de Quatòrze. Eths que tornèren qu’èran blaçats.
27'08 : eth os : era passada deth os – batuda ath os sus era montanha d'Arbàs – passatge : Era Hont deth Os – eths que lashèren aquestis ans, que'u hec aqueth traject deths osses de d'auti còps –ua net passada ena montanha a survelhar eras goelhas pr'amor eth os que s'i cantonec (emetur) eth seguit deths osses -
29'07 : Era misèra - eras goelhas – ara : 350 goelhas dam eth gendre - abans un vesin que tenguia 7 o 8 goelhas e 2 vacas e 6 mainatges – caler partir de casa entà poder víver – tirar buès dam mulets e buòus – eth arressec de Fontas a Sent Alòi.
31'10 : Era electricitat : era mòla de Trencon
31'36 : eras velhadas : mes d'ambiença enes quartièrs – ara que's passa un peishic coma en vila – velhar e condar quauqu'ua istuèras – vin e castanhas – era vinha a Montastruc
33'03 : es.huelhar eth blat marin- tressar – monde a non i poder cabir -
33'37 : tuar eth pòrc – que's hè encara vénguer pòrcs -
35'34 : Toponymie (conversacion dam eth gendre) La Noguerassa, par exemple, ils te la font arriver au Pont de Horquet alors qu’il y a la Pré de Lion. C’est comme le Pré de Marqueta, ils vont pas aller mettre le Pré de Marqueta.
Moi, J’ai toujours entendu dire la Coume d’Ivarneda parce que c’est la Coume où il fait mauvais, ça sent l’hiver, tu sais. -
Eth cortiu deth Tap, i a cap que tap ací : eras maisons. Mèma eth terrenc : qu’é sus un tap. Eth tap qu’é aquera tèrra, grisa-jauna, aquiu, qu’òm talhava ara pica, d’autis còps.
Dans la châtaigneraie de Pelat, à toucher du Pradàs, il y a un bout, là, c’est communal. Il y avait une carrière, à l’époque. Ils allaient creuser le tap, là, pour faire les murs.
Eras Boígas – Eths Esplans -Eth Oratòri – Eth Vauç – Era Pinta de Micòt – Era Bocada – Era Atgòla
Eth Hautim qu’é entram era Atgòla e eth Vacalar. Que i a un gran prat. (Eth Guelh d'Ihèrn) – Eth Traçat -
43'45 : eth cans enath bestiar – eth Labrits que son testuts -
45'06 : Sent Joan – eth huec sus era plaça -
45'56 : Eth Sant - Que n’i a d’autis sants. Que i a eth sant de Pelat tanben. A Pelat, qu’é sent Joan. Processions – Era crotz de Guèret : eth curè de Balaguèr – procession cada an ena crotz de Guèret -
48'26 : Relacions entre vilatges : n'èra cap tròp mau, dam Herranh sustot – Hogaron mens : qu'èra un vilatge de voiatjurs – partian tot eth estiu e que tornavan eth ivèrn ara sason mòrta – qu'èran un pòc a part – « A Hogaron, arren de bon, ni de bon vent ni de bravas gents » - eth dera ceba ( Arbàs) – eths deth taron (Batalha)
50'25 : eth taron (hoguèra que neish) : amassat enaths pòrcs – portar un brassat en tornat deth prat – trufas – balhar ua brocada de farrog
51'40 : Era Hont deras Podoèras – Que n’i avia ua que demorava a Gorga, que’n parlava dròllament dera hont deras Podoèras. Non s’i calia cap trigar devant, quand òm passava. Jo, qu’èra gaminòt, anar hurgar en dab eth bròc : « Non, cau cap trigà’s james devant dera hont deras Podoèras ! »
52'52 : auèitar era natura ena saber eth temps que va hèr : pèiras mòjas ena bòrda que's va amassar aiga – eth bòsc tròp pròishi - montanha clara – auba arroja -
53'46 : Toponimia Eths quartièrs que son globalizats, coma ací. Ací, qu’é Planca, mèma eras adreças : Planque. Alavetz que i é Eth cortiu de Davath, Eth cortiu deth Tap. Que i é Eth cortiu deths Verdolets : ahèrs atau. Era Plaça, Eth Viasc, Senta Anna, Sent Alòi
55'05 : industrias : Era Teularia entram Senta Anna e Sent Alòi – Era Veiraria de Gorga -
En plan d’Atgòla, que i avia ua usina, sabi cap se quina usina èra tanpòc, en Plan d’Atgòla damont. J’ac deven saber eths de Herran e dera Baderca. Eth mèn gran-pair que i trebalhava, aquí-damont. Donc, arremonta dejà a dias a. Marchandisa devarada a Gorga – fòssa dam pèiras talhadas
57'16 : Eras mòlas nà hèr blat – son pair que l'encvoiava enà véder s'avian acabat de mòler – cèrner, era varruta – cambiar de molièr, cambiar de volur- Trencon que hadia vénguer plan de pòrcs e de poralha -
58'39 : Sociolinguistica – eth son frair que non parla cap guaire que patuès
Créateur
Jean-Paul Ferré, enquêteur
Source
31[AS-Ar-Pm]
Éditeur
Eth Ostau Comengés
Date
04-10-2004
Format
Texte/html
Langue
gascon
Type
Texte
Spatial Coverage
Arbas
Person Item Type Metadata
Birth Date
1936
Birthplace
Arbas
Collection
Citer ce document
Jean-Paul Ferré, enquêteur, “Collecte de Jean - (Arbas),” Oralitat de Gasconha, consulté le 30 octobre 2024, https://culturaviva.audio-lab.org/items/show/738.