Collecte de Fernand - (Chein-Dessus)

Dublin Core

Titre

Collecte de Fernand - (Chein-Dessus)

Abstract

Sujet

Toponymie
Surnaturel (fées)
Surnaturel (sorcières)
Ours
Rivalité entre village

Description

00'00 : sobriquets
A çò de Calquèn – A çò de Botiganh - A çò deth Arrasaire – A çò de Batalhon - A çò de Gavet - A çò deths Curs – era escòla

01'38 : Toponimia :
Era carrièra de Gèsa – Eth Prat de Bastianet - Que i a ua maison ara Arreburulha, que s’apèra çò de Bastianet.
Eth Pradilhon – Eth camin deth Lacart : Eth camin deth Lacar, que va a Montastruc. Eth Lacar qu’é ath arriu. Que s’i alacava era aigua. Era Dotz qu’é ath mieg e eth lac qu’é de cada costat dera Dotz.– Era Dotz – Eth Molac – Pradau – Eth Prat deth Penalh

Era Baderca – Eth Sarrat -Eth Sarradon – Era arròca de Montvielh : Aquí-delà, que i a ua arròca, que diguen Era arròca de Montvielh. Après Era Baderca, que i é Era arròca de Montvielh. Qu’é a gausha deth camin, Era arròca de Montvielh. Qu’é ath hons deths Juncs, Era arròca de Montvielh – Eth Cauderèr - Eth Luc qu’é damont- Era arròca de Montvielh : qu'é davath, ath cap deras Barrelhas – Eth Codèr -

Eth Aratòri qu’é aquí-davath. Qu’é aquera cabana qu’é ath bòrd deth camin – Eth Perulhèr – eth Ermiau (derrèr eth cementèri) –
Eths Pojaus - Eths Pojaus, qu’é eth quartièr, aquí-delà. - Eth bòsc de Petita qu’é a tocar Montastruc. - Eth Campàs, eth part deth Sant - Era Artigolia qu’é abans d’arribar en Corèth – Eth Tuquet

Toàs (mimita Shen, Estaden e Montastruc) – Eth clòt de Boisha : Quand òm é ath cap deth Toàs, eth mamelon eth mès haut, òm devara un pishic de cap a Montastruc, que hè un trauc atau. Òm dideria que i a avut un volcan, que i a avut ua honilha, aquiu. Aquerò, qu’apèran Eth clòt de Boisha. Que i é era bòrna, ath miei deth trauc : de Montastruc, de Shen e Estaden.

08'44 : Meteorologia - Eth trauc de Madama que didian que calia aueitar eth Aguishon. Qu’é mès avath qu’é Aguishon. Aquerò, qu’é Montastruc. Eth trauc de Madama, qu’aperàvam par’quiu. S’èra clar, aquiu, eth maitin, que volia hèr bèth.

09'30 : era hont deras Hadas – eth vielh espicièr que'n parla – ua mainada qu'avia dispareishut - hada que vòu díguer podoèra - qu'enetenian aparlar pr'aicamont – eras podoèras s'avian amassat aquera mainada – aquera mainada dab era net que cridavan.

10'54 : Velhadas – espelocar blat-marin – dançar e hèr còder castanhas

11'24 : Toponimia (Batalha) :
Eth prat deth Saut qu’é davath Batalha, ath bòr deth arriu, aquí-davath
Eth prat dera Coa qu’é deçà Batalha. N’arriba cap en arriu, aqueth. Nosautis, que n’i avíam prat, qu’é deth frair, ara, qu’aperàvam Eth prat dera Coa – Eths Costalats – Eth Plan – Noau – Eth Prat Long.
Vareja qu’é ath bòrd deth arriu Major. Qu’é mès avath qu’Eth prat deth Saut

13'03 : Eth os :
Deth vòste temps, se n’avetz entenut a parlar deth os ?
Deth os, ja’m bremba, ja, deth os ! E macarèu ! Que venguia un còp cada an, aquí-damont. Venguia cap soen. Que’m bremba, jo, que s’i anavan dromir eths oelhèrs per’mor eth oncle, eth mèn oncle, eth frair de Papà, que i é demorat oelhèr, aquí-damont, sabi cap ce quant de temps. Après guèrra, que partian anar guarar eras oelhas, dab era net, per’mor deth os. Un ser, que s’i èran anadis dromir, eris que dromian ena cabana e eth os que panèc ua oelha quan mèma… Que’m bremba un còp, que heren ua batuda. Qu’avian hèt ua batuda. Jo, qu’èra joes. Que i èran eths caçaires de Salias, tot aquerò, e d’Arbàs, totis amassa. Qu’èran partits aquí-damont, anar hèr tapatge… soi-disant, que n’i a que’u gosèren cap tirar, que’u viren… Vertat o non, sabi cap… Mès que venguia eth os. Que hadia ua passada ath mei de seteme.

14'13 : Eths lops

14'48 : Rivalitats entre maisons : Que i avia disputas tanben. Que didian en patuès : « Que’t vau hèr passar eth còth deth arriu ! » Que calia anar endà Aspèth, que i èra eth tribunal a Aspèth. Que i èra eth jutge de patz.

16'02 : Bàter :
Enà bàter, que s’ajudavan tanben.
Endà bàter, qu’anàvam bàter. Jo, qu’anava bàter pendent ua setmana, mèma mès. Que començava ara Morèra e tant que n’i avia, dinca Batalha – Que venguia era batusa.
Ath debut, qu’anàvam portar eth blat a çò deth Munièr. Aquí-davath, qu’aperàvam eth Munièr, era mòla. Aquiu que batíam mès après eth Munièr que’s crompèc ua batusa. Qu’anava començar a Mana de bàter. Après, en tot pujar.

16'30 Era hèsta deth pòrc : Enà tuar eth pòrc, que venguián eth monde tanben ?
Oui, oui. Dus dias de hèsta, que hadíam aquiu, atencion ! Eth dia d’aucíder e, eth endeman, que tornàvam endaths heritons, eth monde.

17'03 : Topinimia – Eth Carabin – Eth Prat deth Carabin – Eth cap deth Har

17'51 : Sent Joan -alugat ara crotz de Pèira o a un aute endret

18'21 : Era aiga - Era aigua, acitau, que la heren méter, ena comuna, en 1910. Abans, qu’anavan hèr béver en arriu o enas honts. - eths lavaders – cauhar eth lhet

20'20 : Sobriquets – eth cadastre - utilisacion deths sobriquets
Çò d’Emile qu’é çò de Martinòt. Athçò de Martinòt, n’é cap on abita Emile ara. Qu’èra ua maison qu’an venut davath. On abita Emile ara, qu’é çò de Vidala.
Honhaire, Bèth, Picòi, Gabardan - Qu’aperàvam a çò deth Monge o a çò de Tarruc tanben. - Matiuet, Sagaret – a çò deth Tuc, Eth Esquiròu, Caulet, Pelhana, Matiuet de Hòs, Pelut

21'55 : Sociolinguistica -

22'18 : Relacions entre vilatges : Montastruc e Shenh qu’an tostemps hèt amassa. Il y avait l’équipe de foot : c’était Chein-Montastruc. Qu’é domatge, qu’ac an dishat pèrder… per’mor que i avia ua cançon : « C’est Montastruc, c’est Chein-dessus, c’est le football-club. » Que començava atau. Shenh e Montastruc qu’an tostemps jogat amassa. Que jogavan a Shenh, ací, après a Montastruc, mèma deths joesis abans nosaus…

23'57 : Cançons en patuès – ja cantavan en patuès abans – Aqueras montanhas, Bèth cèu de Pau. Eths Bandolets que van cantar a Chicago – cantar aqueras montanhas ath aeropòrt

25'30 : Rivalitats : Arbàs qu'èra ua auta mentalitat – bonas relacions dab ShenHemnas d'Arroeda, vacas d'Arbàs, se t'i maridas j'ac pagaràs – Vila d'Arbàs - Eths d’Arbàs que passavan eth tambor. Abans, que passavan eth tambor. Alavetz, eths de Batalha qu’entenian aqueth tambor d’Arbàs, tu sais, c’était signe de mauvais temps. Quand le vent venait de ce côté-là, il faisait pas beau. « Tè, eths d’Arbàs, ça didian eths autis, qu’an pres ua boha : que passan eth tambor ! »

Hagaron, no'n sòrt cap arren de bon


27'31 : Era 2nda GM :
Se vengueren ací, eths Alemands ?
Que passèren, ja ! Qu’an anèren nara Baderca, que passèren aquiu.
E vos, on èratz aqueth diá alavetz ?
Jo, aqueth dia, qu’èra a Manèira. A Manèira, qu’é après eth còth deth arriu, era maison après eth còth deth arriu. Qu’èra un oncle de casa, que s’i èra anat maridar. E aquiu, que i anàvam en estiu, anar-les ajudar. E aqueth dia, qu’èrampartits parce que, tu sais, que hadíam blat… et alors, pour avoir du pain, il fallait avoir du blé. Alors, il n’y en avait plus, n’avíam cap mès blat. Qu’anèrem bàter un viatge de garbas a Aspèth. Que i avia ua batusa, a Aspèth, ath bòrd deth arriu. E qu’èram a Aspèth, en tren de bàter aquera garba, que i èran eths autis de Manèira tanben, eths vesins tanben – qu’èran devarats totis dab un viatge de garba – e que vírem eths Alemands a passar, ena rota, dempús on batíam era garba, eths camions alemands. « Tè, eths camions alemands que pujan, ça hadíam atau. » Nosaus batérem e mo’n tornèrem, en dab eth oncle, aquiu. E, era vrespada, qu’anèrem arrigar trufas en plan d’Arraus. Que vírem eth huec ena Baderca e que petava eth canon, ena Baderca. Nosaus, qu’èram en plan d’Arraus, aquiu. Après, jo, que me’n tornè endà casa : dempuish eth plan d’Arraus, que devarè… alavetz que trobè eths gendarmas d’Arbàs aquiu, aquí-damont, que pujavan, que s’escapavan par’quí-amont, aqueth dia, que les trobè e mèma que’m demandèrem se non i avia ua hont par’quiu. Jo, que les ensenhè. Tu sais, era pista n’èra cap hèta encara. On allait à la hont de Martinòt, qu’on appelait, là-haut. Que n’i avia ua, aquiu, hont. Qu’avian set, qu’avian marchat.

29'24 : Toponimia : Era hont de Martinòt qu’é en tot pujar ath còth deth arriu, en vielh camin. Ath espin de Vagon, que cau préner eth vielh camin que va endath còth deth arriu. Qu’é ath bòrd deth camin, aquiu. Qu’é captada, ara, endara comuna. Que i avia un bassin, en buès atau.

31'20 : Hèira – Aspèth – eth dimècres (vacas e pòrcs)– eth jutge de patz – Salias : que I avai bestiar en pagalha

32'14 : Nadau – Messa de Miejanet – Nà Nadau, atencion ! Que demoràvam que… Eth arrevelhon, ja l’avíam, un pishic d’arrevelhon. Que demoràvam era saucissa deth arrevelhon, minjàvam cap saucissa tanpòc coma ara. Que i hadia lèg enas maisons.
Carnaval – Era Candelèra – eth soc de Nadau : «Jo qu'ac haci encara»

34'35 : Vrenhar : un peshic de vinha a casa – vinhas sus auderòts peths caps deras pèças e vinha baisha. -
Que’u (eth arradim) trolhàvam en dab eths pès, laguens dera semaus. Que’m bremba Papà, aquiu, en dab eths pès, botà’s laguens dera semau, endà esplategar eths arradims, aquiu. Après, botà’c en tonèth, deishar fermentar ; après, tirà’c e botà’c en barrica. Qu’èra bon, que i avia de bon vin. Que n’i avia de bon, n’èra cap fòrt mès qu’avia bon gost.

35'59 : Aigardent – eth aigardentaire -

36'33 : Eras vrenhas : Nosautis, quan èram joesis, que i anàvam. Mès, n’anàvam cap lonh, aquiu, qu’anàvam en Lherm. Eths joesis d’ací, que n’i a un carròp que son anadis en Lherm per’mor que n’i avia un d’ací qu’èra sortit d’aciu. Qu’avia vinhas. Après, que mos i hadia anar endà vrenhar. Que i demoràvam 15 dias. Que n’i a que i demoràvam mès. Eth qu’avia eth temps, que i demorava un pòc mès per’mor que i avia trebalh. Que calia amassar eth blat marin o n’impòrta qué.

37'17 : Era Citre
Citre, que’n haián tanben ?
Que’n hadíam tanben.
Quin s’aperàvam eras pomas ?
Que i avia eras uelhigròssas, doças nerucas, apionhas, ua poma petita, arredona atau. Que i avia un carròp de qualitats. Que i avia d’aqueras arreinetas tanben mès aquerò qu’èra grefat, qu’arribèc après. Mus de lebes, tanben n’i avia

Créateur

Jean-Paul Ferré, enquêteur

Source

JPF31[AS-Ch-Ff

Éditeur

Eth Ostau Comengés

Format

Texte/html

Langue

gascon

Type

Texte

Spatial Coverage

Chein-Dessus

Person Item Type Metadata

Birth Date

24 mai 1928

Birthplace

Bataille (Chein-Dessus)

Citer ce document

Jean-Paul Ferré, enquêteur, “Collecte de Fernand - (Chein-Dessus),” Oralitat de Gasconha, consulté le 19 mai 2024, https://culturaviva.audio-lab.org/items/show/747.

Formats de sortie