Collectage de René à (Cescau-09)

Collectage de René à (Cescau-09)

Transports

Ardoisières

Relations pastorales transfrontalières

Pommes -- Variétés

Guerre mondiale (1939-1945) -- Ravitaillement

Guerre mondiale (1914-1918) -- anecdotes

Plantes curatives

Chien de berger

Habitations -- Aménagement

Contes gascons

Sobriquets (villages)

Tramways

Colporteur et colportage

Prunes -- Variétés

JPF09[CC-Ce-Cr]-1
00'15 : eth patuès → neishut a Tornafuelha – en 1934, son pair que neishèc Cescau – qu'èra charron – eth mestièr que declinava e que se n'anèc enà Tolosa – mair d'origina espanhòla – René que venguiá cada estiu enà Cescau en vacanças – qu'aprenguec atau a parlar gascon – eths sòns parents que parlavan en oc enter eris nà non pas que comprenguessa – quan avec 7 ans, que les diguec « que comprengui tot çò que didetz ! » - que ligiá eras cronicas en oc ena Dépêche e que seguic quauqu'un cors
3'28 : arrelacions en ame Castilhon (eths comèrces, era hèira) mès que dam Cescau (a Cescau, que i aviá ua batusa fixa ; a Varat, que i aviá un bateire que passava e que haiá eths quartièrs isolats)
4'39 : eths granis parents qu'èran bordalèrs e que crompèren Varat en 1920 (abans, qu'èran bordalèrs ara Bordeta), ua petiva proprietat – eth gran pair que's moric en 1920 (blaçat pendent era guèrra) – son pair qu'èra charron e que s'anèc trebalhar ath çò de Dewoitine (avions) a Tolosa – ara retrèta, non tornèc cap a Cescau pr'amor era mair de René non s'enteniá cap en ame era gran-mair
6'50 : René qu'explica eth sòn parcors professionau : prof d'Ist-Geo a Lemòtges e, après, a Tarba. Ara retrèta, que venguec enà Cescau.
7'20 : Varat d'autis còps – 3 maisons abitadas – eth hiems ath mieg dera cort – cada diá, que sortián eths pòrcs – era gran-mair que n'aviá un ner – que minjavan pruas en vergèr – eth païsatge hèt de camps e de prats plan tenguts, eras gamassas [les haies] plan talhadas – ara, qu'ensaja d'ac entreténguer coma pòt
9'50 : eras culturas d'autis còps (blat – garnable – jotas – mongetas – truhas) – eths parents qu'èran a Tolosa qu'arrecebián legumes, burre… de Varat pr'amor eth espicièr de Castilhon que les ac portava en tot anar nath marcat d'Arnaut-Bernat – « Dam Varat, n'aviás cap james hame. »
11'15 : ara, que i a païsans que n'an cap un casau – despuish qu'é a Cescau, que's hè un casau
12'02 : era figura deth Grand Oncle – qu'èra tostemps en ame eth, a part quan amiava ua vaca nath taure (era gran mair voliá cap que i anèssa) – eth sol a aver un taure qu'èra Férréol deth Juncar (a Castilhon) – no'u pagavan cap – que s'arrendián servici – son grand oncle qu'èra un pòc « veterinari »
14'40 : que trebalhavan en ame vacas gasconas e bueus – René que passava eth estiu a Cescau e que tornava ena escòla eth 3 o eth 4 d'octobre (era rentrada qu'èra eth 1èr) – eth arregent que'u trucava sus eths dits – entà eth, Varat qu'é tostemps estat eth paradís
16'10 : era limita entram Cescau e Castilhon qu'é era carretèra que passa devant casa – fèrmas isoladas de Cescau : Varat, Era Bordeta, Casalàs, era Cabana, eth Tapèth, era Solelha, Arlipi, Eth Cocut (mès plan de maisons barradas)
17'20 : qu'anavan mès lèu enà Castilhon mès qu'anavan tanben nà Cescau en ame eth Grand Oncle – que les caliá 45 mn nà hèr 1 km pr'amor que s'arrestavan enà parlar en ame eth monde
18'15 : eths noms de casas → eth Vaileton, Perquito, eth Barestèr, eth Manhac…
18'45 : qu'arribèren a Varat en 1920 ; que venguián dera Bordeta ; abans qu'èran a Audressenh ; abans qu'èran a Sent Líser ; a Eishelh – que sap que i a tanben un Cluzon qu'èra mèra de Saliás – que pensa que son nom venc dera Val Cluson, enas Valadas Oc d'Italia e que se n'anèren pr'amor deras persecussions arreligiosas
21'00 : eths bordalèrs que balhavan era mentat dera recòlta, deths anhèths enath patron – que crompèren Barat en 1920 pr'amor eth losat qu'èra en maishant estat – qu'anèren crompar era lòsa nà Sent Lari dam tamborèus e, de còps, que caliá doblar – que's caliá hèr ajudar peths vesins – 3 parelhs de vacas (castàs) e un parelh de bueus
24'35 : eth trebalh en ame eras vacas → quan batián, que pujavan era batusa nath Pont de Morèu en ame eras vacas e que las caliá ponchoar nà avançar - n'avián cap que 6 vacas e quauqu'ua oelha – eth Gd Oncle que truquèc eras vacas en ame era tocadera, era tocadera que's copèc e que'u venguec crebar un uelh – alavetz que's botèc aras oelhas (castilhonesas)
27'40 : quan èran a Audressenh, qu'anavan enà Beret – que passavan peth Pòrt d'Òrla – que i aviá ua cabana en ame un majorau – que passavan ath çò de Tòm, pròishi de Montgarri, nà béver un còp – que s'arrestèc en 1929 aqueth escambi pr'amor un nòble (?) aranés que's voliá guardar eths pastencs enaths vilatges d'Aran – que i anavan pr'amor que mancavan de pastencs – pròishi de 50000 bèstias que i anavan – eths doanièrs qu'èran a Lascoux – que partián eth 24 de junh e que tornavan en 29 de seteme – que i haián hormatge
32'13 : quan èran a Audressenh, qu'anavan naras Tremalhas, entram Biròs e Vathlonga – eths oelhèrs e vaquèrs de Cescau qu'an un dret de pacatge en Varlonguèra e en Trapèth
33'55 : abans, totis, que parlavan patuès e que l'an tanben balhat eth gost deths arbes – son grand oncle que l'ensenhèc eras varietats localas (era Nera d'Antràs, era Raineta deth Canadà) – que i aviá plan de pomèrs mès que caliá guardar eras vacas nà non pas que s'estohèssan – que minjavan plan de pomas – sa gran mair qu'aviá ua botica de merçariá a Castilhon e que n'i a que'u comandava pomas – a Sarrauta, que haián citra – que barrejavan vin e citra – que'n balhavan tanben naths pòrcs – eras pruas, que las amassavan nà hèr aigardent – eth alambic que passava – ara, Pierre Rouch que venc enà Cescau enà distillar
39'20 : eras pruas que i aviá d'autis còps
41'40 : era 2da GM – ua net, que passèren en tot córrer dus tipes – 5 mn après, que passèren Alemands en ame un camp de lop – Son pair e sa mair que's venguián ravitalhar a Varat e que passavan peths prats enà anar prénguer eth car a Engomèr – un còp, que les arrestèren mès, coma sa mair èra prens, que les deishèren passar
43'23 : era 1èra GM – eth Gd Oncle que'n parlava – i anèc cap que 3 meses – que huc blaçat en Belgica e que's desmobilizèren – qu'anèc en espitat de Rennes e qu'anèc en convalescéncia en Bretanha e qu'èra un veterinari que'u suenhava – un diá, pendent ua batalha, totis eths oficièrs qu'èran estadis tuadis o blaçadis – que prenguec era decision d'anar cercar renfòrts – qu'avec medalhas – un aute còp, qu'èra a Bernécourt, en Lorraine e, quan René venec era sua maison de Tarba, eras gents qu'èran d'aqueth vilatge

JPF09[CC-Ce-Cr]-2
00'00 : era 1èra GM (suïta) – ua molièr, en Lorraine, qu'indicava naths Alemands era posicion dera armada francesa – que'u fusilhèren
2'05 : era gran-mair que huc veusa a 25 ans – que partic a Tolosa coma domestica ath çò deth redactor en cap dera Dépêche – que partiá en vacanças en ame eris a Pradel Cabardès – n'a cap james vist era mar – après, qu'avec ua botica a Castilhon
4'10 : eth Gd Oncle qu'aviá 8 o 9 ans, ara epòca qu'èran bordalèrs a Audressenh – que l'envoièren ena guardar eras oelhas – que començava de hèr nets – que i avia gavècas – que passèc pòur – que devarèc a brutlas en ame eths esclòps – que s'assomèc contra un herèishe – eth can que tornèc tot sol – que l'anèren cercar e que'u botèren espurna de lèt sus era plaga e que'u heren lecar peth can – n'anavan cap ath çò deth medacin
6'25 : eras casas d'abans : calelhs enà esclairar e ua hered de can en ivèrn – que's desabilhavan devant era codinèra e que pujavan eths escalèrs a brutlas – qu'avián botat eth muèna en lhet
8'20 : TOPO Cescau → eth carrèr deras bruishas – sa gran-mair que'u parlava deras hadas – que las vedián quan lavavan era harda
10'40 : eths cambiaments en païsatge – abans, i aviá cap un arbe, sonque sègas plan talhadas – s'ac caliá netejar, que seriá un brave trebalh – ara, qu'an hèt un lotissament a Cescau en un endret on era tèrra èra de qualitat (que i aviá plan de culturas) – s'avem besonh tèrras deras bonas, que mo'n calerà passar
13'00 : era hèira de Castilhon → que partián d'ora enà véner ua jonga o un vedèth – convivialitat – a meddiá, qu'anavan dinnar ara aubèrja, eth Gd Oncle e eths sòns amics – que minjavan costetas en ame fritas – eth, qu'èra eth sol a prénguer un dessèrt – que i aviá dus heiraus e plan de monde, de tot eth Castilhonés – qu'èra eth 1èr e eth 3au dimars deth mes – qu'èra un besonh, n'anavan cap enà Sent Guironç – eras hemnas de Balaguèr que haián coma ua caravana d'ases – que i aviá pòrcs, gariás
16'50 : eras arrelacions en ame eras autras vaths – totis que's fotián deths de Balaguèr – que condavan que i aviá Balegarons qu'avián plan bevut e que prengueren un camp de lin pera mar e que i sautèren laguens – eths sobriquets deths vilatges deth Castilhonés : eths Escanatripas de Castilhon, eths Randolats de Cescau, eths Alemands d'Alàs...
18'40 : que i aviá mès de 1000 abitants a Castilhon - medacins, notaris, jutges de patz, oficièrs de santat (eths medacins deths praubes)
19'20 : eth tramway de Sent Guironç enà Santenh – n'èra cap pro hòrt, que caliá qu'eras gents devarèssan quan pujava tròp – qu'èra electrica – non marchèc cap que 25 ans – que devaravan eth minerai en ame vagonets mès tanben en ame ases entrò era gara de Sent Guironç – que i héren anar un diá un Birossan que non èra cap james sortit deth Biròs - que diguec « Oh qu'é grana era França ! Que i a au mens 25 vilatges ! » (Après eths de Balaguèr, eths deth Biròs, qu'èran tanben considerats coma arrierats).
21'00 : que conda ua passejada que hec enà Suel (Santenh), un amèu on n'i a cap qu'un abitant – qu'enteneren quauqu'un a repotegar en ua maison – a Sarrauta, que i aviá tanben un sol abitant – que'u trobèren mòrt sus era terrassa de casa
25'50 : eth futur deth país – qu'é pessimista – tant que i auge agricultors, eth païsatge que's mantenguerà – après, que serà emboscat – René qu'explica ce quin hè disparéisher eras hoguèras – qu'a dus hilhs mès pensa cap que vengan víver a Varat

JPF09[CC-Ce-Cr]-3
00'00 : eths que parlan (o que parlavan) patuès
1'15 : que hè 3 casaus – sa gran-mair e son pair qu'èran jardinièrs de prumèra e que l'aviá complexat
1'50 : era aiga – qu'anavan cercar era aiga en 3 honts – ua hont on i a clocs aué (pibos), ua autra on anavan cercar era aiga en ame bidons e eth baneron e ua autra a 300 m de casa on eth oncle anava en ame ua barrica nà hèr era vaishèra – qu'èra ua corvada d'anar cercar era aiga : ua tanta cardiaca que se'n vediá nà portar aiga sus eth cap en ame un sarrèr – era prumèra hont ja s'é perduda – en ua hont, que i aviá travetas d'autis còps – era ròca locala qu'é gneiss e que tenc era aiga
6'10 : eras 3 mòlas de Castilhon – eris, qu'anavan hèr mòler ara mòla deth mieg, ath costat deth camping
7'30 : eth horn a pan – eth, que l'a vist a hèr – era sua gran-tanta que haiá eth pan – qu'a un aute horn qu'utilisava un cosin sòn enà còder crostadas – que'n haiá tròp e que fotec eth huec en horn – eras crostadas fuelhetadas, que las haián enara hèsta – qu'èra ua competicion entram eras hemnas – quan haiá tròp de calor, eth burre qu'èra tròp mòg, qu'anavan hèr era pasta en soto – qu'avián tanben ua cava
10'50 : en coloèr, que i a gents que venguián de Castilhon enà crompar lèt – que haián de petivas quantitats de lèt – que i aviá ua fruitièra a Cescau – que i portavan era lèt – ara, totis qu'an vacas de carn, abans totis que molhián (25 païsans) – que n'i a que tastavan era lèt ena bòrda en ame ua
13'10 : eras hèstas de Cescau e de Castilhon qu'èran enà Sent Bartolomiu – que i aviá talament de monde – ara, era de Cescau que l'an desplaçada
13'40 : eths colporturs – eths de Cescau, qu'èran eths Randolats – a Galèi, que partián enà véner tanben – qu'é pr'amor d'aquò qu'é riche Galèi – qu'an importat ua varietat de prua, era secretau – que venc de Seine et Marne (arribada ath sègle XIX ena Vathlonga) – sa gran mair qu'aviá ua cosiá colportriça, maridada a Bèthhag
16'25 : era guèrra deras demaisèlas – no'n parlavan cap – era sua familha n'èra cap a Cescau - « Nautis, que venguem de baish. »

Lassalle Renaud, enquêteur

Eth Ostau Comengés, producteur

RL-09[CC-Ce-Cr]

EOC 11

Eth Ostau Comengés

Communauté de Communes du Castillonais (commanditaire)

Texte/html

gascon

Texte

Cescau

1944

Tournefeuille