Collectage de Charles - (Saint-Lary-09)

Collectage de Charles - (Saint-Lary-09)

Hameaux disparus

Flux migratoires liés au travail en France

Contes gascons

Agriculture -- aspects économiques

Transhumance

Pastoralisme

Travail des enfants

Fromage et beurre

Réflexions

Sport

Chasse

Ours -- Réintroduction

Surnaturel (sorcières)

Gascon (sociolinguistique)

Enquête menée par JPF mais codée RL pour les facilités du classement



RL-09[CC-SL-Ac-1]



0'00 Neishut a St Lari – en çò de Marsau – eth gran pair qu'èra de Sarra-Cap (SarrAcap, ath cap d'Anòs – maridat dab ua hemna de Rueg – e que vengueren en vilatge
0'45 Toponymie – quartièrs – ara, partidas deth vilatge abandonadas – eth Horc – 16 abitants deth temps dera sua gran mair – enas Còstas tanben, ara qu'icaçan eth sanglar – enas Escasèras tanben – ena comuna, deth temps dera sua gran mair, 1500 abitants – deth sieu temps, 300 – ara, un centenat – on ei eth Horc
02'00 Idem – quan i passèc, ath Horc dab eth gendre – non volec cap créder qu'i avia gents
02'30 Gran mair – neishuda en 1896 – morta en 1999 – 103 ans – qu'avia coneishut era vita dificila – que's cargava ua hèisha d'èrba en Coma de Vengue, baishar naras Bantinas e tornar pujar entath Matet – 1h30 de caminar – qu'acabèc era sua vita a París dab era sua hilha – que s'adaptava ad aise – quan èra joesa, que partian entara vila enà ensajar de copar era crosta, a Tolosa – enas familhas ricas
04'25 Emigracion sasonèra – gran pair en Medòc – qu'a encara era rebassèra a casa sua – grana rebassèra – qu'avian besonh de minjar – eth problème n'èra cap de botar essença en autò !


RL-09[CC-SL-Ac-2]



0'00 Gents – en cada maison, qu'i avia quauqu'un que t'arcuelhava – un flòc de generosis – n'avian pas arren mes que balhava
0'45 Figures locales – un carròp – ara, non n'i a cap mès d'aqueris – que podian hèr ua vellada a hèr mau deth vente d'arríder – vellada en Autrech dab eth gran pair de Gérard, un de Salau : Bidon, Pèir – ara, qu'ei era television – on partatjan pas arren dab eths vesins
02'20 Velhadas – hèr aras cartas, belòta – cauhà's e condar ce qu'avian hèt ena jornada – que sabian condar eths vielhis – béver un cafè, eth aigüardent, grilhar castanahs aras horada – béver cidre tanben – qu'èra coma un espectacle – tot que's hadia en patoès – atau, que l'apreneren
04'20 Condes – non se'n bremba pas – mes que's bremba dera ambiança – eths vielhis qu'avian un bona memòria mes cada un qu'adobava era sistoèra sara sua mòda
05'15 territoire – St Lari limitròfe dab un flòc de comunas – dab eth Biròs – ua hèsta que hèn a pè -un an, que hèn St Lari-Santenh e eth contrai era annada d'après – en temps, eths de St Lari qu'anavan cercar eras hemnas en vilatge – deth cap d'Auregerenh, qu'anavan véder eras hemnas de Herranh – eth, que'u calec anar a Lordas enà trobar ua hemna !
07'20 Evolucions – país cambiat pr'amor dera moneda – que podian víver en temps sense tròp de moneda, dab quauques oelhas – un temps a, no's podec cap mès – ara, que't lhevas eth maitin, qu'as dejà guastat moneda
08'00 Rivalitats – que's patacavan enas hèstas – sovent pr'amor deras hilhas – o deras tèrras, cap pro entà tot le monde
10'05 Idem – eths de Portèth – qu'i avia istoèras : un que partia dab era pica sus era espatla, un que'u vic e que'u demandèc on anava - «amassar prunhons» - non volia pas socadir eth arbe, alavetz que'u copava entà amassar eths prunhons
11'30 Langue – Portèth – un patoès diferent – ua rebassèra ací, a Portèth qu'ei ua... non se'n bremba pas (qu'i ei enas ficas de Portèth o de St Lari – dit ara fin) – de cap a St Gironç, qu'ei diferent – mes que compren e qu'ei comprés
13'10 Idem – aprés atau dab eth francés – son pair que l'avia aprés sense saber eth francés – que devec apréner eth francés en arribar ena escòla – son pair que'u parlava patoès e era sua mair, francés -
14'05 Cafè/espiçaria – pair paisan – mair qu'avia ua espiçaria (cafè, gaz, etc...) - sa pair que hadia eras tornadas eth dissabde – 5 mainats a casa – tostemps quauqu'un a casa – era espiçaria qu'èra tostemps aubèrta o eth cafè, tota era annada – era vellada qu'èra en cafè – que i hadian aras cartas – que cali apartir en lhet ath cap d'un moment taths mainatges – cada ser, animacion – que n'ei nostalgic e que'n parla dab emocion
16'25 Cafès – sovent, ara que son barrats a mieja vrespada
16'45 Bestiar – qu'avian oelhas, vacas e cavalas – son pair q'u'acabèc per logar fèrmas de cap a St Gironç entà aver oelhas – 40 ans a, que venian anhèths 50 000fr aths perpinhanés que venguian – ara, 70€ un anhèth – un porin, 500 000fr en temps – ara, un porin a 500€ - ara, entà ganhar çò que ganhavan dab 40 oelhas, ara ne cau 200 – e encara que cau primas entà hèr eth complement
19'10 Montanhar – tota era Vathlonga que pujava, tota era matiada que passavan oelhas o vacas – ar, que pujan dab un camion – ua hemna, Elisa, qu'èra oelhèra ena rota de Portèth – que didia «ué qu'a passat autòs ! 12 pera vrespada»
20'30 Idem – passar per Rueg – a pè e abaishar a pè – arrestà's ath cafè, a casa – que hadian a minjar e tornar béver après – que tornavan harts a casa sua, mes que hadia tròp d'escurada – alavetz, eth sieu pair que tornava aturar tot aqueth monde en camion
22'00 Idem – en temps, qu'i avia dus cueus en Barestèr : eth Cueu de Baset e eh Cueu de Barestèr – enas Tremalhas : eth Cueu de Lobèras e de... non se'n bremba pas – çò qu'ei un «cueu» = un tropèth, un oelhèr e ua cabana – anar tancar - a 9 ans, que partic enà hèr era permèra tanca dab un oelhèr d'ací, sol dab eth – que's demanda ce quin sons parents l'avian podut deishar partir solet – que partic a pè d'Anòs dab eth sac sus eras esquias, tot solet sense tròp saber on calia anar – que trobè eth oelhèr – que'u didec «que vam partir» - qu'i avia mès de 2 oras de marcha encara – qu'arribèc ua periglada terribla e era net – quan arribèren ena cabana, qu'i èra eth sieu cosin de 14 ans - qu'i avia tanben, pas loenh, un oelhèr de 14 ans – que devia guarar coma 800 bèstias – qu'èra ath Pietau – que l'avia marcat pr'amor eth sieu cosin, quan arribèren, qu'avia hèt ua bèra padenada de mandòrras – qu'avia dit que's pensava que quauqu'un arribaria
27'55 Pastoralisme – sonque oelhas aquiu – eras vacas enas Tremalhas – hormatge ena montanha, non, pas ací – que s'èra hèt de cap a 1970 – e sonque de vacas
29'05 Hormatge – que hadian eth «grasset» - son pair qu'ac aimava – pas eth – ara fin, que hèvan eth hormatge dera ola dab eth grasset – dab sau, pebe, òli – deishar mosir – j'avia gost eth pan dab aquò – en Autech o Ruech, quauques especialistes deth hormatge dera ola
h
32'50 Evolution Eths bordaus – ara, qu'ei arrominguèras – bon entà caçar eth sanglar – que tròban murassas, mes en temps, qu'èra ua bòrda s- ara, tot bòsc – enà hèr lenha, que partian luenh – qu'anavan d'Autrech entà Cohòs – 1h30 entà pujà'i dab era sauma – era ONF que hèva copas – ara, n'ei cap mès un problème – que n'ia a pè de casa
34'20 Idem - Camps – après prats – eths amarges
34'30 Semiar – trufas cada dia – eth blat – non crompavan cap arren – Roger Ousset d'Anòs qu'anava ena escòla aras Bantinas, non calia pas que passèssa en blat sustot
35'40 Eth pan – un flòc qu'ac hadian – sovent eth horn – dus còps per an, que hadian eth pan – entà 2 o 3 setmanas – mes 2 bolangèrs a St Lari – eth torn dab ua cavala – eras crostadas qu'èran ralas – tara hèsta o eth pèla-pòrc – entara hèsta, que'n hèvan hòrt – tanben entara heira
37'20 Heira – 2 heiras, eth 5 de mag e eth 30 de seteme – en mai, qu'èran eths crabòts – que'n minjavan – sa gran mair que'n aucidia 14 aqueth dia – trufas e crostadas – un flòc de bestiar – en seteme : que baishavan dera montanha – qu'aucudian portes, de cap a 40 o 50 aqueste dia – eth heirau deras vacas – a costat de'n çò de Barat, eths pòcs – deth mère, eth heirau deras oelhas
39'30 País ara – diferença dab era vath de Lorda – ací, non s'i pòt pas víver – eth país qu'ei entertengut, que i a joenis – qu'an tanben en 65, eth eskí, eths termes – ací, n'i a aps sonque era passejada – encara ger, qu'èra ena montanha e que trobèc 2 personas perdudas – pr'amor n'i a pas arren de traçat coma cau – s'arriba era broma, que's pèrden – quan ei plan traçat e balisat, no't pòdes cap pèrder
42'45 Montanha – passejadas ena Vath d'Aran – qu'ei miélhor – e puish que pòdes anar amont – e ací, que cau travessar eth bòsc pendent 2 oras enà veir quauquarren e partir de 700m – on vòs eths sòuses e que cau acceptar eth monde, o vòs èster tranquille e que barras era pòrta
44'20 Plan de Berret – n'i anavan pas – eths de Santenh si – mes no's passava pas tostemps bien – eths d'Uret n'aimavan pas eths espanhòus – quan mancava oelhas, que sabias a on èran
45'20 Pegar – eth pegader dera comuna, permèr – espernar eras oelhas ath mes de març – eths deth ONGF que venguian entà marcar SL – eth pegader de casa après – eth era merca ena aurelha enfin – pr'amor que se'n panava oelhas – un A dab ua crotz a casa sua (pegader) – cada maison qu'avia eth sieu
47'00 Rugby – quin èra entrat – que'u cambièc era vita - a St Gironç, qu'avia un professor d'espòrt que'u conselhèc de jogar – qu'èra gualhart – un, Victor deth Placés, qu'i avia jogat – un petit hilh deth sieu que joguèc a St Gironç – que l'amièc dab eth – que hoc internacionau deths joenis – mes «d'espoèr» que devenguec «un desespoèr» - que'u calec operar deths dus jolhs
49'10 idem – St Gironç – que jogava adab eths vielhs en permèra en Nacionala – qu'avia 19 ans – recrutors de Lordas o d'Agen qu'arribèren – qu'èra estudiant a Tolosa d'aqueth temps – que'u calia deishar eth país – que'n parlèc a casa – sa pair, qu'èra espicièr, que'u didec «n'ac sabi cap, mes enfin, Lorda qu'ei Lorda» - que partic atau
51'00 Idem – atau, que trebalhèc a Lorda e que s'i maridèc – ems tostemps un pè a St Lari – ací, non i podia cap víver – quan èra a Tolosa, que podia ajudar a casa – mes après, que hoc acabat
52'05 Idem – Lorda ara epòca – qu'èran estats campions de França 2 ans avant – qu'èra eth Rugby Champagne – ara, qu' plan cambiat – ara, eth espectacle, ja se'n foten
52'55 Idem – eth rugby d'auè – n'aueitan cap mès o alavetz se plau e qu'a n'a pas arren a hèr – n'ei cap çò qu'avia aprés ara – que harian tot çò qu'èra interdit en temps – que calia crear, sustot, eth susnombre – un 3 contra 2, que calia passar eth balon ath darrèr – ara, que foten un tampon e atau – que cau èster gualhard – que's jòga sus era usura – en temps, qu'i avia de tot ena equipa, granis, petitis, gròsss e magres – ara, se non ès goalhard, n'i pòts jogar
54'10 Idem – era ambiança – era tresau mieitemps – en rugby, qu'ei era union de totis que hè era fòrça – se arrés non vòu anar ganhar eth balon, n'ei pas possible – eth rugby qu'a cambiat era sua vita
55'30 idem – n'èran cap fret professionaus – qu'anavan ath entrenament après eth trebalh – mes en temps, que hadian un enrenament eth dijaus – e jogar eth dimishe – e que hoc dus après – e ara, qu'ei cada dia


RL-09[CC-SL-Ac-3]



0'00 Seguida – que i a era musculacion – qu'i a tanben eth seguit medicau – quan èras blaçat en temps, que't calia demorar sus era pelosa
0'30 Intime – mestièr – trebalhar enas asseguranças pendent 10 ans – que crompèc un otèl après – qu'èra un otèl de sason, donc que tornava sovent ací-tau – tota era familha ací-tau – qu'èra ath conselh minicipau – qu'ei bien a Lordas mes qu'eu ua auta causa on ès nascut – aqueth rambalh dera campanha que'u va - «rambalh» pr'amor que hè mès de causas ací qu'en vila – qu'ei parièr entaths parisians quan arriban ena campanha
02'55 Erba – ajudar dab era motofauchusa – raspiar – júnher era svacas e atelar era careta – entà pòc de causas – era èrba en vrac enas cledas – quan sortias d'ací, qu'èras crebat – dab eth garbòt, qu'ac avia hèt un còp – son pair n'avia pas vacas, donc un dia que horen forçats de hèr hèishes – qu'èra estat content d'arribar ena cleda
06'00 Evolucion – a 50 ans, eras gents qu'èran morts de hèr trebalhs atau – trebalhar plan e minjar mau – e pr'aquò no's planhavan cap james
07'40 Vielhessa – important de hèr quauquarren entà demorar en fòrma – se demòras un mes sense hèr arren, se prenes era tronçonusa, qu'ès fatigat
08'25 Caça – palomas – qu'i anavan – mes ara, qu'ei acabat, non passan cap mès – en Piejau – en temps, que las venian – que calia aver 2 fusilhs d etant que cauhava – 40 o 50 palomas cada maitin – ara, que caçan eths «sovenirs» - que son pòstes, qu'i a un còth e que son amagats – que las tiran en tot volar – de cap a Lordas, palomèras ath cap deths arbes – en piejau, qu'èran riches que l'avia – que pagava mèma quauqu'un entà amassar eras palomas que cagian
12'05 Os – que passava ena montanha ath mes de seteme – qu'atrapava quauques oelhas, mes arren – eths oelhèrs que sortian era net dab un tison entà hèr pòur ath os – ara, eth os qu'ei un gran probleme – encara ger, un oelhèr que s'a perdut quauques oelhas pr'amor deth os – çò qu'ei de trobà's eras oelhas escanadas – que las cau eutanasiar s'ac cau – qu'ac cau hèr tanben - non pòden pas aver un os e oelhas ath còp – tot qu'an sajat, e arren non marcha
16'05 Os – idem – eth pator – çò que hè aths toristes de's trobar nas e nas dab un pator – en Crabèras, que n'i avia 5 d'un elhèr de Meles – qu'i avia toristes que non podian pas passar – que'ac dideren a Charles e que'us hec passar mes autament, quin aurian hèt ? - que dideren qu'èra eth darrèr còp qu'arribarian – quan ès ena vila, qu'ei plan polit d'aver un os, mes qu'an ès en país... - un còp qu'avian vesins en un gite que parlavan «n'allons pas là, il y a les ours !»
18'20 Pasto – quan t'aucupas d'ua bèstia, qué que sia, qu'i ès estacat – alavetz, quan vedes ua oelhas deras tuas escanada dab eth sternum de bon véder e eras tripas dehòra, viva, qué hès ? - que vòlen que l'aucidan
19'40 Cafès – mantun, ua bolangeria, era gendarmaria, quasi en faça deth cafè – un cople que l'avian arrengada – joesis que'us heren un tustet e que partiren dera pòur
21'10 Broishas – entretengut ena vellada – se qué que sia arribava, qu'èra pr'amor deras bruishas – bèths uns que hadian exprès de hèr circular aqueras ideas – s'i avia ua vaca de malauda tanben – se vòs soenhar era vaca, que't cau portar un camajon darrèr era sèga, eras bruishas que t'ac van panar mes que's soenharàn eth bestiar
23'20 Evolucion – qu'a conegut era transicion entre era vita d'avant e eth modernisme – sonqu'un telefòne en temps – tornada dera espiçaria e lavar avant era merda deras oelhas e hèr eth torn deth país – eths d'Anòs que hadian burri e qu'escambiavan eth burri contra eth pan – que venguian cercar eras informacions entath vilatge – ara, qu'ès inondat d'informacions – eths bonis costats coma era meteò mès justa
27'10 Natura – aueitar era lua, eras bromas entà saber quan van hèr era èrba – era broma roja deth maitin, deth ser – eth temps que s'e plantat que volia dí qu'anava hèr bèth – ah mes de julhet, que's plantava – ara, n'ei cap james parièr – engoan ja va, mes arriuan, qu'èra un desastre
28'50 Musica – quauques musicaires atau – accordeon o trompeta – non los a pas james vist a jogar, mes que hadia bals en temps – Jo Hulin qu'ei un «monument dera musica»
30'10 Montanha – Heranh – n'i anavan pas – en Cornudèra, qu'i anèc un còp – mes n'i van pas eths de Sent Lari tròp
31'00 Lenga – arrepresentacion : lenga dera sua mair, pair, pepin, memina – era lenga de personas qu'avian coma un ideau de vita – capables de hèr çò que ara non harian – eth patoès qu'èra ua faiçon de met's en confidença – se didian «quin vas» au lòc de «comment vas-tu ?», n'èra pas parièr – gents de d'autes còps qu'èran simples, generosis, que trebalhavan e qu'impausavan eth arrespèct – ara, qu'ei simple tot çò que hèm – se non n'ei, n'ac hèm pas – en temps, que's didian, se n'èra pas plan dalhat per exemple : «mes qué van pensar eras gents?» - eras arribas, eths amarges e tot – n'an cap mès eth temps, que'u prenian eth temps avant
34'10 idem – plan pòc de personas que parlan patoès – n'an cap era ocasion de parlar patoès
35'20 Idem – era lenga n'a cap era madeisha valor en patoès coma en francés – un conde, s'ei en francés, n'ei pas parièr – que canta mès – coma eths italians – ua musicalitat – mes non parlan cap tròp coma parlavan en temps, doçament, dab eras intonacions – en temps, n'èran cap pressadis coma ara
37'00 Idem – JB Sentenac – que'u hè plaser de l'escotar ara radiò
38'30 Lenga – diferença – a Portèth, que disen era «ushola» entà díser «era rabassèra» - que disen tanben «aiman» entà díser «aqueste maitin»

qu'è prengut plaser a parlar patoès !

Jean-Paul Ferré, enquêteur

Eth Ostau Comengés, producteur

RL-09[CC-SL-Ac]

EOC 11

Eth Ostau Comengés

Communauté de Communes du Castillonais (commanditaire)

Texte/html

gascon

Texte

Saint-Lary

1951

Saint-Lary