Collectage de Jean - (curé du Biros)

Dublin Core

Titre

Collectage de Jean - (curé du Biros)

Abstract

Sujet

Pèlerins et pèlerinages
Espagne, Guerre d'(1936-1939)
Relations pastorales transfrontalières
Guerre franco-allemande (1870-1871)
Travail - Espagne
Pyrénéisme
Surnaturel (légende)
Gascon (sociolinguistique)
Curés

Description

RL-09[CC-Se-Fa-1]


0'20 Arreligion – capèra deth Isard – un autar en temps entaths dius pagans dab ua pèira de sacrificis – que l'avian portada en un musèu de Tolosa – un pastor qu'avia trobat ua estatueta de boès – qu'èra atirat ací entà pregar – aqueth non volia pas devarar tara missa a Santenh – qu'anava aciu – que bastiren ua capèra au mens en 1665 (ua inscripcion ena paret) – un avesque que s'èra arretirat ena capèra e que l'adobèc
03'00 Idem – idem – que s'esparroèc 7 còps : dab eras laus, eth huec (eth darrèr còp en 1933) – en 1954, un colonel, Adrien Lacroix, que la tornèc adobar – eth pelerinatge qu'avia tostemps existat – qu'arribavan dera Val d'Aran tanben
04'20 Guerre 14 – que disen qu'eths joesi d'Antràs qu'èran partits tara guèrra de 14, que s'avian portat cada un, un tròç dera estatua – e n'i avec cap de blassat ni cap de mort (que sembla èster fauç)
05'00 Arreligion – capèra deth Isard – eth 5 d'Aost – dinc a 5 000 personas – un dròlle qu'èra estat guarit tanben
05'35 Aiga – a costat dera capèra deth Isard : era Hont deths Caperans – dus tuièus : un dab aiga clara, un aute dab aiga ferruginusa
06'10 Intime – que serà son 15au pelegrinatge deth Isard – qu'i puja eth dia d'avant tà arrengar era capèra o dehòra – qu'ei çò que'u balha mès de trebalh d'aucupà's deth pelegrinatge – carrejar eth materiau – Angel d'Antràs que l'ajuda hòrt
07'55 Arreligion – Capèra deth Isard – eth Biròs qu'ei estacat ad aquesta capèra – coma un escambi dab eths de Montgarri – quan se brutlèc era capèra – en 1902, qu'i venguian dus dias – ua procession, e unsquantas missas – 1,5h o 2h entà pujà'i – encara nhèu ath dessús dera capèra ara
11'50 Intime – era vita a casa sua quan èra mainatge – eths parents dab 6 mainatges, un oncle e ua tanta, granis parents – truhas, garnable, blat e vinha – eth casau, eth pòrc, eras garias, eths lapins – qu'èra era autarcia – qu'anavan entath marcat e que crompavan vianda 2 còps ena annada – vacas e oelhas e ua cavala per anar tà St Guironç
14'00 Elevage – oelhas ath Mont Calhivert – anà'i cada dia en estiu – a 7 ans, qu'i pujava dejà – aciu, en 1939 qu'avia entenut eths canons dera guèrra d'Espanha – aciu haut, on gahèc eth gost dera montanha dab era question «que i a delà ?» - a 9 ans, que comencèc de pujar
15'40 Montanha – servici militar en cassaires alpins – estagis de monitors de montanha – qu'ei ua passsion era montanha tad eth – bon tath esperit e tath còs



RL-09[CC-Se-Fa-2]



0'00 Seguida – que hè veir eras causas d'ua auta mòda – tot qu'ei mès large, a baish qu'ei mès estret – que permet d'aver ua vista mès hauta deras causas
0'30 Montanha – era taula d'orientacion deth Mont Calhivèr – que heren ua fòtò panoramica – ua enterpesa que hec un dessenh dessús – eth, que botèc eths noms dab eras altitudas – qu'i ei dempuish 1998
02'20 Idem – Mont Calhivèr – qu'ei ath mieg deth Coseran dab eras vaths deth Lès e deth Salat – dempuish eth Pic deth 3 Senhors e eth aute dera Caravassa – que s'i ved plan a haut ce quin ei eth país
03'35 Idem – idem – era crotz qu'i ei dempuish 1933 – qu'èra eth 19 centenari dera mort deth Christ – qu'avian hèt ua hèsta enas parròpias – eths parropians qu'avian decidit de hèr-la – que hè mès de 10 mèstres – que's ved de lonh avant
05'40 Idem – idem – idem – pujar eras pèiras dab eras vacas – non sap pas
06'00 idem – idem – ara, non s'i ved pas arren mès – comença d'èster bosquetat
era caça deras moscas
07'35 Elevage – eras oelhas en Aran – que passavan eth Pòrt d'Orla tath Plan de Beret – hòrt mès de bestiar e de monde – mès de plaça delà – qu'i èra ua convencion dab eths espanhons – eth pelegrinatge deth 2 de julhet a Montgarri qu'èra pr'amor d'aquerò (?) - qu'èra aquiu on logavan eths pastencs – ua lei : les «lies et passeries»
09'55 Montanhas – bòrnas ena montanhas : bòrnas de pastencs – eras termièras a non pas despassar – que son mès vielhas qu'eras bòrnas de frontièra – a Luishon, eras bòrnas deth pastenc espanhòu qu'ei pro avath, deth costat deths «Hospices de France»
11'25 Elevage – oelhas - crompar-las a Vic de Sòs, qu''èran arrenomadas – tara hèira deth 21 de seteme, hèira de St Matiu – que crompavan eras bèstias, mes que calia tanben véner eras vielhas avant – tornar eras oelhas peth Pòrt de Saleish, dromir a Aulús – tres proprietaris de Montjòi qu'ac hadian – qu'èran mercadas
13'30 Fotografia – que'n hè dempuish son servici militar – qu'a hèt partida deth fòtò club dera Arièja a Foish – que trebalhavan eras fòtòs aciu – e hèr ua espocicion de tot eth mónd – qu'a podut descobrir ce quin trebalhavan eths fòtògrafes deths autis país – enguan, que n'an arrecebut 7800 de 60 países – 400 de seleccionadas e espausadas


RL-09[CC-Se-Fa-3]


0'00 Seguida – cada dus ans, ua esposicion – eth monde qu'i venguen – trebalh : seleccionar-las e tornar-las – ara, dab era informatica qu'ei mès aisit
0'55 Fotografia – evolucion – eth argentic, eth negre e blanc, era color, e ara, eth numeric – avient ara – qu'èra agradiu tanben eth trebalh deth papèr – quan hè fòtòs, ara, que'n gèita eths 3/4 – dab era pelicula, qu'èra cara, e non la calia pas guastar
02'50 Idem – tecnica – un saber hèr que conda – ua faiçon de bastir era fòtò – que s'apren – qu'escambiavan hòrt en fòtò club de Foish – que comentavan eras fòtòs de cada un
04'20 Val d'Aran – qu'ei son segond país, se podem díser – un bèth país – eth bastit qu'ei bèth – dab eths tets e era pèira – que s'integra plan en paisatge dera montanha – era natura – tostemps interressent de cambiar de país – deth aute costat, que cau parlar eth castelhan o eth catalan – mes ací, que s'i pòt parlar gascon
06'25 Territoire – eth Coseran qu'ei mèslèu virat sus eth Val d'Aran o era Gasconha que de cap a Foish, etc... - era Pireneas que son mès polidas ath oest que ath èst – qu'a mès de caractère – ath est, n'i a cap tant de nèu e de lac – qu'ei mès sec ath est, mès eth climat dera Mediteranea
08'30 Intime – qu'avia començat era fòtò pr'amor dera montanha, alavetz que conda un flòc
09'00 Guerre 1870 – eths joesis de Santenh qu'èran partits deth aute costat (Aran) tà non pas hèr era guèrra
10'15 Trebalhs sasonèrs – dalhadas – sustot deth costat de Seix – bèths uns qu'avian duas familhas, ua de cada costat – era montanha qu'èra un lòc de passatge – exemple deth Pòrt de Salau
12'20 Arreligion – ath cap deth Mont Valhèr – ua crotz a haut – que la benadeishen cada an – qu'èra de marbe blanc, dab ua data : 1672 – mes aquera cotz que ho copada en 1980 - «espicop dom in altis posuere» qu'i èra ecriut dessús – eths pastors que l'avian devuda botar sus òrde d'un avesque («episcop») - que botèren ua auta crotz a haut en 1987, eth 6 de seteme – un aute que la tornèren copar dus ans a – que la tornèc botar, sus ua idèia de Michel Sebastien, qu'ei de hèr – qu'i pugèc tà benadir-la, eth 2 de seteme de 2012 – que hadia -7°C


RL-09[CC-Se-Fa-4]


0'00 Seguda – glaça de pertot – e un vent torrat – que s'ameritava miélher mes non poderen pas està'i tròp longtemps a haut pr'amor dera hered
0'40 Montanha – Mont Valhèr – importent peth Coseran – que s'i pòt véder totas eras vaths deth Coseran – qu'ei eth punt centrau – pr'amor d'aquerò, que botèren era crotz tan haut – entà emparà's deth mau – eths pastors qu'èran solis contra era natura
03'40 Oralitat - Legenda deras Oelhas anticas – AF que ditz qu'i ei dejà ena bibla dab un òme que s'aperava Loth que vivia a Sodome – Diu qu'avia dit a Loth d'escapà's pr'amor qu'i auria un malur – mes de non pas arrevirà's – eth, n'ac hec cap, mes sa hemna que ho cambiada en pèira pr'amor de s'èster arrevirada
06'30 Oralitat – d'on venguen eras legendas ? - monde qu'aiman a condar, e inventar
06'55 Lenga – gascon – aprés a casa – dab sons frairs non parlan pas sonque patoès – dab eths parents tanben – totis en vilatge que'n parlavan – eths vielhis non parlavan pas sonque patoès
08'00 Idem – idem – dab eths de son atge que'n parlan tostemps – mes que's triga a 60 ans – ath devath, no'n parlan pas mès – e ath dejós, ni compréner ni parlar – en duas generacions, era lenga que s'ei perduda
09'15 Idem – arrepresentacion – ua cultura dab unsquantas paraulas que no's pòden pas arrevirà's en francés – que balha color ara lenga – quan hè eth son predic en patoès, que's pòt permèter de díser causas que non poderia pas díser en francés – quin cau arrevirar «espatarnar» ? - mes entaras paraulas de ara, que las cau díser en francès, tot çò de tecnic – n'existava pas en temps
12'30 Idem – se parlatz gascon, qu'ètz acceptat dab eths vielhis deth país
13'20 Lenga – perdics en patoès – ena Vath Longa a St Làri, qu'ac avia hèt quauques còps, encara ara un an – mes ara, qu'ei de mau hèr pr'amor eras gents no'u comprenen pas mès, e qu'i a navèths venguts
15'55 Idem – coentas deras lengas regionaus


RL-09[CC-Se-Fa-5]



0'40 Lenga – hèr víver era lenga, òc, mes dab qui ? - eths joesis que parlan que's pòden condar sus eths dits dera man - que pòt èster utile tanben entath francés, tara ortografa – ex : qu'ei vengut/venguda (paticipe passat)
02'50 Idem – eth curè Castet de Balaguèr – desgais se l'avia conegut – que hadia sons perdics en patoès – un oncle ací que disia tostemps : «atau siá, coma disia eth curè de Balaguèr» - «eth ase encantat» - que defendia eth gascon tanben – non volia cap que l'aperèssan «lenga d'òc»
06'10 Natura – grelassada – eth 6 de junh 1952, ua periglada tarribla qu'èra partida de Bèth Hag dinc a Foish – sus 2 km de large, tot qu'èra estat copat e perdut, vinhas, arrecòltas, arbes
07'40 Evolucion – sustot après era guèrra – dab eths tractors – que'us calia pagar tanben, alavetz, quauques uns que s'agraniren sus eths autis – mes, monde qu'an prats ací e aquiu – cap mès de camp
era policultura qu'ei acabada – petitis prats que venguen bòsques, dab hoguèra, arrominguèras
11'05 Idem – Mont Calhivèr – en pòc de temps, que serà caperat d'espins neres, o gebes – cap mès peishut ara – qu'a pòur que s'i botèssa eth quite huec

Créateur

Jean-Paul Ferré, enquêteur
Eth Ostau Comengés, producteur

Source

RL-09[CC-Se-Fj]

Éditeur

Eth Ostau Comengés

Contributeur

Les Biroussans (commanditaire)

Format

Texte/html

Langue

gascon

Type

Texte

Spatial Coverage

Sentein

Person Item Type Metadata

Birthplace

Montjoie en Couserans

Citer ce document

Jean-Paul Ferré, enquêteur et Eth Ostau Comengés, producteur, “Collectage de Jean - (curé du Biros),” Oralitat de Gasconha, consulté le 11 décembre 2024, https://culturaviva.audio-lab.org/items/show/80.

Formats de sortie