Collectage d'Adrien 1 - (Sentein-09)

Collectage d'Adrien 1 - (Sentein-09)

Immigration

Ardoisières

Sabots (chaussures)

Mines (sites d'extraction)

Grève

Relations pastorales transfrontalières

Loup

Pyrénéisme

RL-09[CC-Se-Pa1-1]


0'00 Sobriquet maison – eth Cotèth dera Bòrda d'Espanha – eths vesins : Jaques, Joanhon – Vencareth : Marc d'Esteve, eth Guit, eth Cortís, Joan de Nhacho, eth Teishener – en Plairàs : eth Cotèth (sa pair qu'i èra nescut), Barrau, Còr – Sendet o Assendet (Frechendet ?) : Caciat, Holiat, Carlet, Perat e Laurenç – Angladas : Patam e eths d'Anglada
01'55 Toponymie – quartièrs de Santenh : eth Pont, era Parada, Rosès, eth Mortís, Soèl, eth Òs o Uòs, e Carrèra – Estoeu de Baish e de Naut, era Morèra Roja, Laspe e Arriu Sec, era Mola de Baish, de Naut, Hontar, era Cojonas, Eilia de Baish e de Naut, e eth Bocard – Rosès, non n'i a pas arrés mès – Carrèra, 1 – ath Còth de Rós, arrés tanpòc – eras Cojonas tanben – Laspe, arrés mès e Arriu sec tanpòc
05'00 Lenga – Estoeu, prononciar
05'30 Idem – era Bòrda d'Espanha – non sap pas perqué – bèths uns, que pujan e que's pensan que son a Espanha – un quartièr : eras Bòrdas d'Alàs, monde que's pensan que son a Alàs, de còsta a Castilhon
07'10 Toponymie – quartièrs de Santenh : era Plaça, era Capèra, eth Cap dera Vièla
07'20 Territoire – Antràs qu'ei un borc, n'ei pas esparricat coma Santenh
07'50 Toponymie – era Arribèra d'Òrla : eras Cots (Lascoux), Òrla, Patatú, era Puncèla, Artiga Plan – eth Riberòt, amèu de Bòrdas
08'50 Elevage – eras bòrdas – eths, qu'avian 18 bòrdas – un shinhau pertot – tara èrba – qu'i tenguian vacas, oelhas e cavalas – eths pòrcs que s'i estavan
09'55 Toponymie – bòrdas suas : era Bòrda Nava, era ??, era Bòrda dera Hont, ua a Plairàs, a Martin, a Badercas, ena Bòrda d'Espanha, Anglada, a Sendet o Assendet, ath Cap deth Prat, eth Lavet – eth Lavet qu'èra lonh, 1h30 que metian tada anà'i – eth 15 de mai, qu'i pujavan e devarar de cap ath 15 d'aost
11'20 Pastoralisme – montanhar a Ilhau, ath Pic de Lar, o aths Artigons – aths Artigons, non las calia pas guara, a Ilhau, cada 20 cap, un dia tà guarar-las
12'30 Idem – montanhas de Santenh : eth Ventalhon, Hordoàs, Ilhau, Arenh, eths Còts, eth Ventalhon e era Planha – cada 20 cap, un dia de guarar-las – que's hadian era biaça – era cabana n'èra pas bona, caperada de pèiras platas – nada cheminèia : un trauc – ara, ath Ventalhon, qu'a era electricitat e era telé
15'20 Aiga – que l'anavan cercar en ua hont, deth temps vielh – ací tau, qu'i ei despuish 1957 – que ven dera montanha, 7 km de tuièu – eths Clòts, qu'ei eth nom dera hont


RL-09[CC-Se-Pa1-2]


0'00 Idem – quin hadian tà devarar era aiga dera montanha – un baston, un herrat davant, un aute darrèr
0'25 Evolutions – nada rota en temps – pujar a pè – eth, qu'anava ara escòla a pè – era escòla a Santenh, duas a Estoeu, duas a Bònac, 1 a Antràs
01'20 Economie – comèrces a Santenh – 4 bolangèrs, 6 bochèrs, 6 restaurants, un marchand de vin qu'avia era pompa a essença
02'00 Escòla – hòrt d'estrangèrs : espanhòus, italians, alemands – era arregenta que calia que sabossi eth patoès tanben taths d'ací
02'50 Evolution - eth gran pair son non sabia pas parlar francés – non sabia cap signar solament – que mesurava ath poce – qu'avia amagat eth mèstre a son pair, pr'amor non volia pas que se'n servissa – e ath fil a plomb – qu'avia hèt era escòla d'Antràs, era d'Estoeu – qu'èra maçon e charpentièr – totis eths utisis sons que son marcats dab sa inicialas en talhèr – que hadia lòsas – 2 losèras a costat – 6 losèras a Santenh , mès ua auta en domaniau – eths utís tara lòsa : eth cotèth dera lòsa, e eth martèth de punta dera la lòsa
06'00 Maison – cambiar eras lòsas – estacat pera hrièsta deth solèr, dab ua còrda en vente, penjar dinc ara lòsa – estacat ena Trapa -Arrats – eths vielhis que volian que botèssi crochets pesants, los avessa escotats, que seria mort – n'avian pas escalas tà botar-las – en temps, que'n hadias càger duas, quan te'n volias adobar ua quita
07'50 Montanha – eth vertige e eths montanhòus – hòrt que l'an
08'35 Idem – montanhar dab eths esclòps de boès – que pujavan atau – dab eras bòtas, n'èra pas adaise – eths, que'us se hadian – era arraspla, traucar, curar e arrengar – eths vielhis que'us avian de punta coma eths Vathmalons – un còp, que'n portè mes non podó pas – eths pantalons de bèth temps a qu'èran sarrats, mes eths dera sua epòca, qu'èran mès larges – que's gahava tostemps en pantalon, era punta – non hadias pas qu'estrabucar – de hag o noguèr
10'20 Natura – arbes : eth hag, eth noguèr, eth hereishe, eth casse, eth acacià, era mata, era pruèra e eth pomèr
10'50 Dalhar – non passavan pas nada machina – portar eth garbòt sus eth cap, estacat dab eras còrdas – ena cleda peth bocalhèr
12'00 Agriculture – semiar : Blat Ner, Blat, Gran de Napla, Lintilhas, segle, càrep tà hèr còrdas - eth ser, que hadia eth hiu dab era horsèra
12'50 Lenga – eth Gran de Napla – eras lentilhas
13'35 Elevage – júnher – eth arai – en temps, qu'èra de boès – qu'a laurat dab eth arai de boès – bèths uns, que lauravan dab era cavala, en darrèras – era cavala que'u servia dab ua carreta – mes chivaus, non n'avè pas – eths vielhs no'n volian cap – saumets mèslèu
que se'n va cercar fòtòs
que las m'amuisha


RL-09[CC-Se-Pa1-3]


0'00 Chivaus – Merens que son
03'40 Santenh – eths amèus mès hauts – eth Plairàs, Laspe, o Eilia de Naut – Balàcet, Shoantenh, Irasenh, Semiac
04'30 Industrie – era mina – que trebalhava a «deblalhar», 3 pòstes que viravan en 3X8 - qu'abaishava tath Bocard – un carrei dus còps ena setmana tà St Guironç tath mineraie – eths obrèrs que dromivan a haut, ath ventalhon un cosinèr – de cap a 150 personas a haut tà minar – eth dissabte e eth dimeche de libre cada 15 dias – trebalhar eth dimeche – 8 oras de trebalhadas
07'10 Idem – idem – eths minurs – traucar dab un martèth, botar còps de mina – que saturavan e ath cap de ua ora, eths, (eths sondurs ?) qu'i anavan entà deblalhar – dur e pesant qu'èra, sustot dab eth plomb – e devarar tara laveria deth Bocard dab eth cable – ua «bena» ara minuta (?)
08'15 Idem – idem – era laveria – que'n hadian eth mineraie – partir dab dus camions -
09'05 Idem – idem – eth tramway – que s'acabèc eth an que hec era confirmacion – que s'ac valia mès marchar a pè que non pas lo préner – que desralhava tostemps
10'00 Idem – idem – eth sondur – qu'ac a hèit pendent ans – horadar dab ua maquina – eth diamant, ath cap, se copava s'i avia quartz – que marchava ara vapor e calia aiga tà horadar – ath Ventalhon e ara Roja ( ?) - e quan trobèren eth mineraie, que barrèren era mina – un còp quan s'espatraquè tot - que cagó 15 mn après qu'e sortissan – eth pilièr que petèc – qu'èra dangerós, chantièr on aurian cabut era glèisa de Santenh laguens – que's barrèc en 1956
12'20 Idem – idem – era Malh de Bulard – n'ac a pas jàmes conegut – qu'èra hòrt dangerós – un sendèr dab eth vueit deths dus costat
13'10 Idem – idem – ath Ventalhon – non barrava pas jàmes – qu'ei a 2000m – eth camin que's hadia tot sol pr'amor deth monde que marchavan tostemps – qu'i èra era electricitat tà cauhar – non las vedian pas eras barracas pr'amor dera nhèu – tanlèu, que s'obriva era pòra, nhèu pertot (pobilh) – sa pair qu'i avia trebalhat un shinhau tanben
15'20 Idem – idem – grèvas – eths comunistes e eths socialistes – que petava sec un ramat de còps – eth dia de Senta Barba, de còps, eths socialistes n'i anavan pas, o eths comunistes – ath Pradau, qu'èra eth arrepèish pagat pera vila


RL-09[CC-Se-Pa1-4]


0'00 Idem – idem – idem – que votavan tà saber on volia hèr eth arrepèish ( ??)
0'40 Idem – idem – eths estrangèrs – espanhòus, italians, sarroases (non sap pas d'a on èran), arabes («bicots») - eths arabes non minjavan pas ena cantina, que's hadian era cosina – sovent non parlavan pas francés ( totis) – eths birossans que parlavan dab eths espanhòus e que's comprenian plan, eths aranesis
02'40 Territoire – bonas arrelacions dab eths aranesis, de tostèmps
02'50 Industrie – mina – portugués, alemans, neris – eth ramadan («ramdam») que hadian, que minjavan plan aqueth dia – tà matar un anhèth, que'u copavan eth cap, eth aute que's prenia era pèth – qu'èran eths «saroases» (??) - musulmans qu'èran – ua expression sua en arabe – quin didian «pòrc» en arabe - qu'èran biens totun
05'20 Dalhar – tà Espanha – son gran pair deth Plairàs qu'i èra estat anat
05'25 Montanhar – en Aran – A Baradòs qu'anavan – eth, qu'ac a vist un còp – que venguian de St Làri peth camin vielh, que passava ací dinc ath Pont – que passavan per Uret e tà Espanha – eth lop qu'i èra – e eths cans qu'avian colàs, colièr de hèr dab pics tà que non los podessan nhacar eths lops – eth ser que velhavan eth tropèth cada ser – eths cans que lairavan – un còp per setmana, que baishavan taths vilatge d'Espanha per èster ravitalhats – que hadian montanhar eths borrècs
07'50 Territoire – Uret qu'ei era montanha d'Irasenh – qu'i pujavan dab eths saumets bastadis tà hèr ravitalhament
08'30 Montanhar – Aran – eths Vathlongués que passavan per ací dinc a Estoeu, de cap eth Bocard, era Planha, e eth Pòrt dera Horqueta
que'm hè véder
que sortim
10'00 Plan dera montanha (Horqueta)
10'30 Montanhas – dab era imatge - eth Artigon, montanha de Bònac – darrèr era serròta, qu'ei era Malh de Bulard – eth boès deth Pont – era Malh de Bulard – eth Pòrt d'Urets, eth Portilhon d'Arba, eth Pic de Lar, Arrenh, Pomalan, eth Tuc deths Cortaus, darrèr qu'ei era Capèra deth Isard – eth Prat deth Lauet qu'ei darrèr, que hè partida dera montanha de St Lari – de Naut dinc ací, en temps, qu'èra tot camps
12'15 Evolucion – mès de bòsquis ara – 25 bòrdas a baish, ara no'n vedem pas sonqu'ua – qu'èra dalhat tot – en temps, non i avai cap un arbe – eths vielhis non volian pas que toquèssan un arbe atau
13'15 Montanha – eth Bòsc dera Còsta – ua rota que va tath Còth de Leat – eth camin que va tath Òs e era Carrèra, qu'i avia ath mens 15 o 20 bòrdas, ara qu'ei cagut tot, qu'èran tot camps – tota era coma qu'èra camps
14'50 Quartièr Bòrda d'Espanha – 3 parrics deth pòrcs, era bòrda e era casa de Joanhon – eths lapins e eths cans
16'00 Evolutions – totis que partiren – n'avian pas cap de rota – sonque eth e un en Plairàs – partir gendarme
16'20 America – 2 qu'i èran partits

Lassalle Renaud, enquêteur

Eth Ostau Comengés, producteur

RL-09[CC-Se-Pa1]

EOC 9

Eth Ostau Comengés

Les Biroussans (commanditaire)

Texte/html

gascon

Texte

Sentein

1926

Sentein