Collectage de Firmin - (Salsein-09)
Dublin Core
Titre
Collectage de Firmin - (Salsein-09)
Abstract
Sujet
Algérie -- 1954-1962 (Guerre d'Algérie)
Pastoralisme
Races ovines
Ours
Relations pastorales transfrontalières
Transports
Flux migratoires liés au travail en France
Seigle
Sarrazin
Épuration des collaborateurs (1945)
Transhumance
Soins du bétail
Travail - Espagne
Marginaux
Mendiant
Ardoisières
Description
RL-09[CC-Ar-Lf-1]
0'00 Sobriquet maison (Sansenh) – en çò de Peiàs – qu'ei ath Sansenh de Naut – maison de son pair – mes qu'èra neishut un shinhau mès enlà, era neboda qu'ac a ara- Sansenh de Naut : çò de Peiàs, de Castèra, deth Pesson, deth Petit, de Mando, d'Andrèu, de Marc, de Pistolet, de Duron, de Mère, de Sardin o Sarnin, d'Anglada
02'30 Idem Sansenh de Baish : deth Pujò, deth Cogèr, de Rutlan, deth Ranc, d'Antoèna, de Luís, deth Rog, deth Haure, de Burgalai, deth Vathmalés,de Paciença, deth Cliu
03'15 Salsein en gascon : Sansenh
03'50 Toponymie – quartièrs de Sansenh de Naut : eth Riu deth Prat, eth Castèth, era Crotz – Sansenh de Baish : eth Hons dera Vièla, eths Capòts, era Hont deth Haure, eth Plan deth Ton e eth Cap dera Vièla
04'40 Idem Argenh : eth Vielòt, era Mola, eth Gravèr, eth Balejon, eth Horau
05'55 Difference de niveau social – non, arren entre Sansenh e Argenh, qu'èra parei – qu'i arribèc en 1953 – que'u calec partir entara Algeria
06'50 Algeria – qu'i partic 6 meses, qu'èra neishut en 1932 – qu'èra raperat – que son maishantis sovenirs – qu'ei orrible era guèrra – deths dus costats – exaccions
07'50 Rivalitat Sansenh de Naut e de Baish – un pòc, dab era politica, ath conselh municipau – eras eleccions qu'èran mès maishantas a Vielanava – a Sansenh, que's passava pro bien
08'45 Frequentation villages – sustot Bòrdas e Vathmala – que montanhavan enas montanha de Bòrda : eth Trap, Barlonguèra – deth 20 de mag entath 20 de seteme – que's frequentavan ena montanha
09'30 Pastoralisme – que hoc oelhèr ath Trap e a Barlonguèra, tot sol, a 15 ans, deçath servici militar - «Martin» que passava, e qu'avia pòur – un ancien qu'avia un fusilh, que l'entenia a tirar dab era net, Firmin, eth, n'avia pas sonque un baston – que dromia sus ua plancha – planchas de barras de sapin – qu'i avia ua chemineia e ua cabana – qu'i avia pieudes – cap de cobertura, que's botava era capa dessús – ua marmita entà tot, escudelas e culhèrs de boès – qu'èra eth bèth temps : eths anciens que'us aimavan, que'us conselhavan – botar eth baston en sens on cau tornar, se s'adromian – qu'anavan arrincar era lenha en Espanha, quin hadian entà devarar era lenha ara cabana
13'15 Oelha – era Roja, era Castilhonesa – qu'anheravan ath mes d'octobre o de noveme, que's tornavan a marir a mes de mag – aqueris anhèths que neishian d'aqueras oelhas maridas ath mes de mag, qu'èran eras tardaneras – aqueras, non las amiavan cap ena hauta montanha – eths bassivalhs qu'èran neishudis d'octobre
15'10 Pastoralisme – guarar-las – que las calia anar guarar cada 10 caps – pujar era sau, eth petròle e era lampa de carbura – eth lum qu'èra eth hoc e un lampion
15'45 Os – que sabian qu'arribavan pr'amor deth can – eras oelhas qu'èran ath torn deras cabanas – qu'entenian eras esqueras – eth can que's hicava entre eras camas, e non volian cap sortí'n – atrapar un tison, sortir e cridar
RL-09[CC-Ar-Lf-2]
0'00 Seguida – que l'aperavan «Martin» (francés) pr'amor deth ossalhèr que didia «Martin, gagne ton pain» – n'ac avia pas vist, entenut a condar – eths lops, pas conegut mes qu'avian eth patou
01'00 Pastoralisme – qu'èran miejèrs dab eths oelhèrs espanhòus – qu'èra dejà anat cercar oelhas en Espanha – qu'èran plans, mes miserables – que parlavan patoès dab eris, que's comprenian bien
02'15 Idem – qu'anavan entath Plan de Beret, eth Horcai – ua auta, mes non la pòt pas tornar trobar – sa pair qu'anava ath Horcai avant 1914 – qu'anavan passar a çò de Leon, a Montgarri – qu'i a vist segle, morro, trufas – e ara, ni'a cap arrés mès
03'55 Agriculture – qu'èra tot camp, ací – segle, que n'amantavan eras bòrdas – eras lòsas qu'èran a Sent Lari – de Sansenh entà Ruech, qu'avia hèt eth camin dab eras vacas entà anar cercar lòsas – partir a 0h00, arribar a 8h00, anar cercar era lòsa deth aute costat dera valea – tornar eth ser dab eth parelh, quasi 20 oras de camin
05'30 Guerre 14 – son pair qu'èra leitèr quan se desclarèc era guèrra – dus frairs qu'i partiren
05'55 Bordèus (hotjar) – partir dab era marra entà plantar eras vinhas – un oncle qu'i èra anat
06'30 Intime – que hoc ath ateliers de Purpan a Tolosa
06'55 Exode rural – totis eths dera sua generacion que partiren – camin de hèr, factor, etc...
Tu Tut ! Era vesia que klaxona
07'40 Segle – quin hadian era palha – idem entath blat – de mès en mès modèrne – bàter aths salaget – qu'ac a vist a hèr – emplilar eth moro e virar – qu'ac hadian entath moro – pescajons, micas, trufas – qu'èra eth repèish de cada dia – eth ser, que hadian un mata-hame dab haria de moro
10'20 Pastoralisme – a Barlonguèra, qu'èra dab un vielh qu'avia hèt era guèrra de 14 ena cabana – aqueste que volia hèr pescajons - impossible de'us hèr lhevar – eth vielh, que'u hec a hèr aquerò, mes qu'èra imopossible – era padena, que servia entà tot – aqueste qu'avia perdut un oelh ara guèrra de 14 – no'n parlava pas plan – coma eth, entara guèrra d'Algeria
11'45 Guerre 40 – era occupacion – qu'èra eth «couvre-feu» en 1944, mes de horèr deçath mes de julhet – que calia èster laguens eth ser – sa pair quan anava ara bòrda, eth ser – eths passurs que's hadian arrapar – un a Bòrdas – un que s'èra escapat pera hrièsta e anar a Santenh, arrefugià's ena gendarmeria
14'05 Idem – eths milicians – ara Liberacion, que hèvan passejar eras hemnas tonudas ena vila e eths òmes – ath mes de julhet 1945
15'00 Idem – escapà's – plan de Vathmala que s'èran escapats – que'us avia conegudis après – que's coneuguian plan dab eths de Vathmala
RL-09[CC-Ar-Lf-3]
0'00 Hormatge a Sansenh – pas guaire, entara casa – qu'avia hèt eth burre sustot dab era barata – qu'ei èra ua fruitière a Sansenh
01'00 Oelha – era Castilhonesa – qu'èra mès ruda qu'era Tarasconesa mes mès petita – que suportava mès era restriccion qu'era Tarasconesa
01'45 Amontanhar – entre eth 15 e 20 de mag – bèths uns qu'anavan primaverejar de cap ath 25 d'abriu eque las tornavan a devarar enà tóner – qu'anavan ath Plan dera Lau – primaverejar : anar tastar era prumèra èrba ath printemps
03'45 Idem – era tanca – eths dias qu'anavan goardar eras oelhas – pegar a casa avant de partir, eth dia que tonian – qu'èra un triangle e era mèrca en aurelha (eth mercader) – botar era aurelha sus un soquet de boès e dab un còp de martèth – que tonian dab eths estelhants – que las podian peishigar tanben – quan sagnavan, que botavan aigüargent
06'05 Soenhar – sus eras plagas, que botavan XX, non se'n bremba pas – vitriòl dab era mèu entaths pè deras oelhas
06'55 Pastoralisme – botar-las on cau – hèr-las seguir – qu'anavan ath Tuc deth Cocut, ath Clòt deth Lac – non sap çò qu'ei un cortau – qu'i avia bordaus – de Sansenh, eths bordaus qu'èran a 10mn – mes ací, a Argenh, que n'i avia a 45mn – Sansenh qu'ei miejèr dab Argenh – mèma terrens de Sansenh sus era comuna d'Argenh
10'00 Dalhadas en Espanha – eths dera guèrra de 14, qu'i anavan – après 1930, n'i anavan cap mès – qu'anavan a Montgarri : anar dalhar en çò de Leon (eth bistròt) dit dab un n dentau
12'00 Era lana – que la portava ara filatura de Sent Líser – eth catilhon de lana – qu'i èra eth autobús – mes avant qu'i èra eth tram – que l'avia prés entà anar a Santenh un còp – que hadian eth camin de Sent Guironç a pè – tara hèira
13'20 Eishiverniu – nani, pas ací – non se'n parlava cap a Bòrdas
13'55 Mendicaires – sustot de Vathmala – Monicòl – que passava dab era sua biaça, que hadia eth sacrestian – qu'èra mentat pèc – que s'avia montat un velò de boès – un que l'avia dit «bota't eth hoc ara boeta, que va rodar tot sol» - atau, que's cramèc era bicicleta – que s'amusavan d'aqueris inocents – qu'amassavan tripons
15'25 Voiatjurs – non, pas ací – eth gran pair dera hemna que partic en Canada en 1910, que tornèc en 1919, coma «bucheron» - qu'èra tròp vielh enà hèr era guerra de 14
RL-09[CC-Ar-Lf-4]
0'00 Religion – eth curè Soum a Sansenh e a Bòrdas tanben – qu'èra pro sevère – era 1èra comunion a Castilhon pendent era occupacion – era confirmacion a Bòrdas
01'05 Hèsta de Sansenh – era Sent Andrèu, eth 30 de noveme – que dançavan – Vathmala, Bòrdas e Argenh que venguian – qu'ac havian en un angar
02'15 Dias caumats – dimenges, e dias de grana hèsta – eths qui n'èran cap credent que trebalhavan pr'aquò – qu'èran mau vistis
03'00 Carnaval – que hadian eth torn – que hadian era moleta – que desguisavan ems non hadian cap era quista
04'15 Cavilhari – jàmes vist a hèr
04'30 Sent Joan – que hadian eth hoc, dab gebes – ena cort dera escòla, qu'alugavan eth hoc e que'u sautavan – no's bremba cap deths tisons
05'15 Croyances – eras bruishas – qu'avian pòur era net – quauques uns que s'amagavan, que's desguisavan en hantaumas – eras gents que partian en hèr sortir eth hoc deths calhaus
06'40 Idem – eth car deras armas – non sap ce qu'ei
07'30 Eras hadas – non coneish cap eth mòt
08'00 Lenga – «un pòc» a Sansenh, «un piu» a Argenh - «qu'i anarè» a Sansenh e d'autis «qu'i anirè» - qui parla a Argenh – un de Vathmala dab qui parla patoès – no's bremba pas deth nòm
0'00 Sobriquet maison (Sansenh) – en çò de Peiàs – qu'ei ath Sansenh de Naut – maison de son pair – mes qu'èra neishut un shinhau mès enlà, era neboda qu'ac a ara- Sansenh de Naut : çò de Peiàs, de Castèra, deth Pesson, deth Petit, de Mando, d'Andrèu, de Marc, de Pistolet, de Duron, de Mère, de Sardin o Sarnin, d'Anglada
02'30 Idem Sansenh de Baish : deth Pujò, deth Cogèr, de Rutlan, deth Ranc, d'Antoèna, de Luís, deth Rog, deth Haure, de Burgalai, deth Vathmalés,de Paciença, deth Cliu
03'15 Salsein en gascon : Sansenh
03'50 Toponymie – quartièrs de Sansenh de Naut : eth Riu deth Prat, eth Castèth, era Crotz – Sansenh de Baish : eth Hons dera Vièla, eths Capòts, era Hont deth Haure, eth Plan deth Ton e eth Cap dera Vièla
04'40 Idem Argenh : eth Vielòt, era Mola, eth Gravèr, eth Balejon, eth Horau
05'55 Difference de niveau social – non, arren entre Sansenh e Argenh, qu'èra parei – qu'i arribèc en 1953 – que'u calec partir entara Algeria
06'50 Algeria – qu'i partic 6 meses, qu'èra neishut en 1932 – qu'èra raperat – que son maishantis sovenirs – qu'ei orrible era guèrra – deths dus costats – exaccions
07'50 Rivalitat Sansenh de Naut e de Baish – un pòc, dab era politica, ath conselh municipau – eras eleccions qu'èran mès maishantas a Vielanava – a Sansenh, que's passava pro bien
08'45 Frequentation villages – sustot Bòrdas e Vathmala – que montanhavan enas montanha de Bòrda : eth Trap, Barlonguèra – deth 20 de mag entath 20 de seteme – que's frequentavan ena montanha
09'30 Pastoralisme – que hoc oelhèr ath Trap e a Barlonguèra, tot sol, a 15 ans, deçath servici militar - «Martin» que passava, e qu'avia pòur – un ancien qu'avia un fusilh, que l'entenia a tirar dab era net, Firmin, eth, n'avia pas sonque un baston – que dromia sus ua plancha – planchas de barras de sapin – qu'i avia ua chemineia e ua cabana – qu'i avia pieudes – cap de cobertura, que's botava era capa dessús – ua marmita entà tot, escudelas e culhèrs de boès – qu'èra eth bèth temps : eths anciens que'us aimavan, que'us conselhavan – botar eth baston en sens on cau tornar, se s'adromian – qu'anavan arrincar era lenha en Espanha, quin hadian entà devarar era lenha ara cabana
13'15 Oelha – era Roja, era Castilhonesa – qu'anheravan ath mes d'octobre o de noveme, que's tornavan a marir a mes de mag – aqueris anhèths que neishian d'aqueras oelhas maridas ath mes de mag, qu'èran eras tardaneras – aqueras, non las amiavan cap ena hauta montanha – eths bassivalhs qu'èran neishudis d'octobre
15'10 Pastoralisme – guarar-las – que las calia anar guarar cada 10 caps – pujar era sau, eth petròle e era lampa de carbura – eth lum qu'èra eth hoc e un lampion
15'45 Os – que sabian qu'arribavan pr'amor deth can – eras oelhas qu'èran ath torn deras cabanas – qu'entenian eras esqueras – eth can que's hicava entre eras camas, e non volian cap sortí'n – atrapar un tison, sortir e cridar
RL-09[CC-Ar-Lf-2]
0'00 Seguida – que l'aperavan «Martin» (francés) pr'amor deth ossalhèr que didia «Martin, gagne ton pain» – n'ac avia pas vist, entenut a condar – eths lops, pas conegut mes qu'avian eth patou
01'00 Pastoralisme – qu'èran miejèrs dab eths oelhèrs espanhòus – qu'èra dejà anat cercar oelhas en Espanha – qu'èran plans, mes miserables – que parlavan patoès dab eris, que's comprenian bien
02'15 Idem – qu'anavan entath Plan de Beret, eth Horcai – ua auta, mes non la pòt pas tornar trobar – sa pair qu'anava ath Horcai avant 1914 – qu'anavan passar a çò de Leon, a Montgarri – qu'i a vist segle, morro, trufas – e ara, ni'a cap arrés mès
03'55 Agriculture – qu'èra tot camp, ací – segle, que n'amantavan eras bòrdas – eras lòsas qu'èran a Sent Lari – de Sansenh entà Ruech, qu'avia hèt eth camin dab eras vacas entà anar cercar lòsas – partir a 0h00, arribar a 8h00, anar cercar era lòsa deth aute costat dera valea – tornar eth ser dab eth parelh, quasi 20 oras de camin
05'30 Guerre 14 – son pair qu'èra leitèr quan se desclarèc era guèrra – dus frairs qu'i partiren
05'55 Bordèus (hotjar) – partir dab era marra entà plantar eras vinhas – un oncle qu'i èra anat
06'30 Intime – que hoc ath ateliers de Purpan a Tolosa
06'55 Exode rural – totis eths dera sua generacion que partiren – camin de hèr, factor, etc...
Tu Tut ! Era vesia que klaxona
07'40 Segle – quin hadian era palha – idem entath blat – de mès en mès modèrne – bàter aths salaget – qu'ac a vist a hèr – emplilar eth moro e virar – qu'ac hadian entath moro – pescajons, micas, trufas – qu'èra eth repèish de cada dia – eth ser, que hadian un mata-hame dab haria de moro
10'20 Pastoralisme – a Barlonguèra, qu'èra dab un vielh qu'avia hèt era guèrra de 14 ena cabana – aqueste que volia hèr pescajons - impossible de'us hèr lhevar – eth vielh, que'u hec a hèr aquerò, mes qu'èra imopossible – era padena, que servia entà tot – aqueste qu'avia perdut un oelh ara guèrra de 14 – no'n parlava pas plan – coma eth, entara guèrra d'Algeria
11'45 Guerre 40 – era occupacion – qu'èra eth «couvre-feu» en 1944, mes de horèr deçath mes de julhet – que calia èster laguens eth ser – sa pair quan anava ara bòrda, eth ser – eths passurs que's hadian arrapar – un a Bòrdas – un que s'èra escapat pera hrièsta e anar a Santenh, arrefugià's ena gendarmeria
14'05 Idem – eths milicians – ara Liberacion, que hèvan passejar eras hemnas tonudas ena vila e eths òmes – ath mes de julhet 1945
15'00 Idem – escapà's – plan de Vathmala que s'èran escapats – que'us avia conegudis après – que's coneuguian plan dab eths de Vathmala
RL-09[CC-Ar-Lf-3]
0'00 Hormatge a Sansenh – pas guaire, entara casa – qu'avia hèt eth burre sustot dab era barata – qu'ei èra ua fruitière a Sansenh
01'00 Oelha – era Castilhonesa – qu'èra mès ruda qu'era Tarasconesa mes mès petita – que suportava mès era restriccion qu'era Tarasconesa
01'45 Amontanhar – entre eth 15 e 20 de mag – bèths uns qu'anavan primaverejar de cap ath 25 d'abriu eque las tornavan a devarar enà tóner – qu'anavan ath Plan dera Lau – primaverejar : anar tastar era prumèra èrba ath printemps
03'45 Idem – era tanca – eths dias qu'anavan goardar eras oelhas – pegar a casa avant de partir, eth dia que tonian – qu'èra un triangle e era mèrca en aurelha (eth mercader) – botar era aurelha sus un soquet de boès e dab un còp de martèth – que tonian dab eths estelhants – que las podian peishigar tanben – quan sagnavan, que botavan aigüargent
06'05 Soenhar – sus eras plagas, que botavan XX, non se'n bremba pas – vitriòl dab era mèu entaths pè deras oelhas
06'55 Pastoralisme – botar-las on cau – hèr-las seguir – qu'anavan ath Tuc deth Cocut, ath Clòt deth Lac – non sap çò qu'ei un cortau – qu'i avia bordaus – de Sansenh, eths bordaus qu'èran a 10mn – mes ací, a Argenh, que n'i avia a 45mn – Sansenh qu'ei miejèr dab Argenh – mèma terrens de Sansenh sus era comuna d'Argenh
10'00 Dalhadas en Espanha – eths dera guèrra de 14, qu'i anavan – après 1930, n'i anavan cap mès – qu'anavan a Montgarri : anar dalhar en çò de Leon (eth bistròt) dit dab un n dentau
12'00 Era lana – que la portava ara filatura de Sent Líser – eth catilhon de lana – qu'i èra eth autobús – mes avant qu'i èra eth tram – que l'avia prés entà anar a Santenh un còp – que hadian eth camin de Sent Guironç a pè – tara hèira
13'20 Eishiverniu – nani, pas ací – non se'n parlava cap a Bòrdas
13'55 Mendicaires – sustot de Vathmala – Monicòl – que passava dab era sua biaça, que hadia eth sacrestian – qu'èra mentat pèc – que s'avia montat un velò de boès – un que l'avia dit «bota't eth hoc ara boeta, que va rodar tot sol» - atau, que's cramèc era bicicleta – que s'amusavan d'aqueris inocents – qu'amassavan tripons
15'25 Voiatjurs – non, pas ací – eth gran pair dera hemna que partic en Canada en 1910, que tornèc en 1919, coma «bucheron» - qu'èra tròp vielh enà hèr era guerra de 14
RL-09[CC-Ar-Lf-4]
0'00 Religion – eth curè Soum a Sansenh e a Bòrdas tanben – qu'èra pro sevère – era 1èra comunion a Castilhon pendent era occupacion – era confirmacion a Bòrdas
01'05 Hèsta de Sansenh – era Sent Andrèu, eth 30 de noveme – que dançavan – Vathmala, Bòrdas e Argenh que venguian – qu'ac havian en un angar
02'15 Dias caumats – dimenges, e dias de grana hèsta – eths qui n'èran cap credent que trebalhavan pr'aquò – qu'èran mau vistis
03'00 Carnaval – que hadian eth torn – que hadian era moleta – que desguisavan ems non hadian cap era quista
04'15 Cavilhari – jàmes vist a hèr
04'30 Sent Joan – que hadian eth hoc, dab gebes – ena cort dera escòla, qu'alugavan eth hoc e que'u sautavan – no's bremba cap deths tisons
05'15 Croyances – eras bruishas – qu'avian pòur era net – quauques uns que s'amagavan, que's desguisavan en hantaumas – eras gents que partian en hèr sortir eth hoc deths calhaus
06'40 Idem – eth car deras armas – non sap ce qu'ei
07'30 Eras hadas – non coneish cap eth mòt
08'00 Lenga – «un pòc» a Sansenh, «un piu» a Argenh - «qu'i anarè» a Sansenh e d'autis «qu'i anirè» - qui parla a Argenh – un de Vathmala dab qui parla patoès – no's bremba pas deth nòm
Créateur
Lassalle Renaud, enquêteur
Eth Ostau Comengés, producteur
Source
RL-09[CC-Ar-Lf]
EOC 11
Éditeur
Eth Ostau Comengés
Date
07/08/2015
Contributeur
Communauté de Communes du Castillonais (commanditaire)
Format
Texte/html
Langue
gascon
Type
Texte
Spatial Coverage
Salsein
Person Item Type Metadata
Birth Date
1932
Birthplace
Salsein
Collection
Citer ce document
Lassalle Renaud, enquêteur et Eth Ostau Comengés, producteur, “Collectage de Firmin - (Salsein-09),” Oralitat de Gasconha, consulté le 30 octobre 2024, https://culturaviva.audio-lab.org/items/show/384.